تأثیر تنوع کارکردی چند گیاه دارویی بر ترکیب، تراکم و شاخص‌های تنوع علف‌های هرز در بوم‌نظام‌های کشاورزی

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 1، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 47، خرداد 1400، صفحه 1-21   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v1i1.42321

نویسندگان

علیرضا کوچکی^{* 1}؛ الهام عزیزی²؛ لیلا تبریزی³؛ سارا بخشایی⁴

¹گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

²گروه زراعت، دانشگاه پیام نور، ایران

³گروه مهندسی علوم باغبانی و فضای سبز، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

⁴گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

به‌منظور بررسی اثر تنوع کارکردی تعدادی از گیاهان دارویی بر تراکم و تنوع علف­های هرز، آزمایشی در قالب بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 91-1390 و 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارها شامل 13 گونه دارویی مرزنجوش (Origanum vulgar)، زوفا (Hyssopus officinalis)، بابونه (Tanacetum parthenium)، سرخارگل (Echinacea purpurea)، سداب (Ruta graveolens)، گل ختمی (Althaea officinalis)، گل راعی (Hypericum perforatum)، شنبلیله (Trigonella foenum-graecum)، گل مغربی (Oenothera erythrosepala)، پنیرک (Malva sylvestris)، عدس الملک (Securigera securidaca)، بومادران(Achillea millefolium) وگل انگشتانه (Digitalis purpurea) بودند. نتایج نشان داد که اثر گیاهان دارویی بر تراکم و وزن خشک کل علف­های هرز از نظر آماری معنی­دار بود. بیشترین و کمترین وزن خشک علف­های هرز به‌ترتیب در گونه­های دارویی گل انگشتانه (4/39 گرم در مترمربع) و بابونه گاوی (2/3 گرم در مترمربع) به‌دست آمد. بیشترین تعداد کل علف­های هرز نیز در گونه­های دارویی پنیرک، عدس الملک، گل انگشتانه و زوفا مشاهده شد. گونه دارویی پنیرک دارای بیشترین غنای گونه­ای علف­های هرز (چهار گونه) بود که اختلاف آماری معنی­داری با عدس الملک و بومادران نداشت. در طی سال­ها و مراحل نمونه­برداری مختلف، گونه دارویی بومادران از نظر علف­های هرز دارای بیشترین شاخص تنوع شانون به‌مقدار 48/0 بود که اختلاف آماری معنی­داری با پنیرک، عدس الملک، زوفا، گل راعی، گل انگشتانه و سرخارگل نداشت. همچنین بیشترین شاخص تنوع مارگالوف نیز در کرت­های دارای گونه­های دارویی پنیرک، بومادران و زوفا به‌ترتیب با مقادیر 05/4، 03/4 و 33/3 به‌دست آمد. گونه­های دارویی مورد مطالعه از نظر تنوع علف­های هرز در سطح تشابه 75 درصد در پنج گروه قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

شاخص سیمپسون؛ شاخص شانون؛ شاخص مارگالوف؛ غنای گونه‌ای؛ وزن خشک

مراجع

Adinehei, M., Bazoobandi, M., Ghorbani, R., and Hajmohammad Nia, K., 2012. Investigation of weed distribution and diversity in cotton field of Esarayen. Iranian Journal of Field Crops Research 10(1): 53-63. (In Persian with English Summary).

Albrecht, H., 1995. Changes in arable weed flora of Germany during the last five decades. In: Proceedings of the 9^th EWRS Symposium, Budapest. p. 41-48.

Altieri, M.A., 1999. The ecological role of biodiversity in agroecosystems. Agriculture, Ecosystems and Environment, 74: 19-31.

Asadi , G.A., Azizi, E., and Ghorbni, R., 2013. Effect of planting pattern and manure rates on diversity and density of weeds in spinach and garlic fields. p. 242-245. In: 5^th Iranian Weed Science Conference, 24-26 August 2013, Karaj, Iran. (In Persian with English Summary)

Azizi, G., Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., and Rezvani Moghaddam, P., 2009. The effect of crop diversity and nutrient resource on weed composition and density in different cropping pattern. Iranian Journal of Field Crops Research 7: 115-125. (In Persian with English Summary)

Benton, T.G., Vickery, J.A., and Wilson, J.D., 2003. Farmland biodiversity: Is habitat heterogeneity the key?. Trends in Ecology and Evolution18: 182–188.  

Diaz, S., and Cabido, M., 1997. Plant functional types and ecosystem function in relation to global change. Journal of Vegetation Science 8: 463-474.

Dyer, A.R., Goldberg, D.E., Turkington, R., and Sayre, C., 2001. Effects of growing conditions and source habitat on plant traits and functional group definition. Functional Ecology 15: 85-95.

Edim, H., Sarani, M., and Minbashi Moeini, M., 2010. Determining weed maps and population characteristics of irrigated wheat fields for Sistan and Baluchestan province. Weed Research Journal 2(1): 1-14. (In Persian with English Summary)

Esfandiari, H., Tabatabaee, R., Minbashi Moeini, M., and Nooralizadeh, M., 2013. Investigation of diversity, density and dominant weed species of irrigated barley fields of Isfahan, using GIS (geographic information system). p. 428-431. In 5^th Iranian Weed Science Conference, 24-26 August 2013, Karaj, Iran. (In Persian with English Summary)

Gliessman, S.R., 1998. Agroecology: Ecological Process in Sustainable Agriculture. Ann Arbor Press, Ann Arbor, MI. 400 p. 

Hasanejad, S., Mohammad Alizadeh, H., Mozaffarian, V., Chayichi, M.R., and Minbashi Moinni, M., 2009. Survey of density and abundance for barely field’s weeds in Azarbayjan -e- shargi province. Journal of Iranian Weed Science 5(1): 69-90. (In Persian with English Summary)

Jahani Kondori, M., Koocheki, A, Nassiri Mahallati, M., and Rezvani Moghaddam., 2012. The investigation of effect of some chemical characteristics of soil on weed diversity index in wheat fields of east Mashhad. Journal of Agroecology 4(2): 91-103.

Koochaki, A., Nassiri Mahallati, M., Tabrizi, L., Azizi, G., and Jahan, M. 2006. Assessing species and functional diversity and community structure for weeds in wheat and sugar beet in Iran. Iranian Journal of Field Crop Research 4:105-129. (In Persian with English Summary)

Koocheki, A., Nassiri Mahallat, M., Hasanzadeh Aval, F, Mansoori, H., Amiri, S.R., Zarghani, H., and Karimian, M., 2013. The investigation of vegetables biodiversity in Iran’s agroecosystems. Applied Ecology 2(4):1-11. (In Persian with English Summary)

Koocheki, a., Nassiri Mahallati, M., Asgharipoor, M.R., and Kodashenas, A., 2004 a. Biodiversity of fruits and vegetables in Iran. Iranian Field Crop Research 2(1): 79-87. (In Persian with English Summary)

Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Jahani Kondori, M., and Broomand Rezazadeh, Z., 2011. The study of biodiversity of industrial crops in Iran. Iranian Journal of Field Crop Research 9(3): 301-309. (In Persian with English Summary)

Koocheki, A., Nassiri, M., Jahanbin, G., and Zarae, A. 2004 b. Diversity of crop cultivars in Iran. Desert 9(1): 49-67. (In Persian with English Summary)

Lagerlof, J., and Wallin, H., 1993. The abundance of arthropods along 2 field margins with different types of vegetation composition—An experimental-study. Agriculture Ecosystems and Environment 43: 141–154.

Magurran, A.E., 1988. Ecological diversity and its measurements. Princeton University Press, Princeton, NJ, 179 p.

Martinez-Ghersa, M.A., Ghersa, C.M., and Satorre, E.H. 2000. Coevolution of agriculture systems and their weed companions: implication for research. Field Crops Research 67: 181-190.

Matinzadeh, H., Alimoradi, L., and Bahari Kashani, R., 2011. The investigation of species, functional and structural diversity of orchard’s weeds in Fariman. Journal of Weed Ecology 2(1): 19-31. (In Persian with English Summary)

Naseri, H.R., Azarnivand, H., Zehtabian, G., Ahmadi, H., and Jafari, M., 2010. Investigation of relation between some physical and chemical soil properties and marginal vegetation communities of playa. Rangeland 3(4): 652-667.

Nassiri Mahallati, M., Koocheki, A. Rezvani Moghaddam, P., and Beheshti, A., 2001. Agroecology. Ferdowsi University of Mashhad, Iran, 460 p. (In Persian)

Nekahi, M.Z., Soltani, A., Siyahmarguei, A., and Bagherani, N., 2013. Identification and determining diversity and dominant index of wheat fields’ weed flora in Bandar Gaz, Golestan province. p. 492-495. In 5^th Iranian Weed Science Conference, 24-26 August 2013, Karaj, Iran. (In Persian with English Summary)

Norozzadeh, Sh., Rashed Mohasel, M.H., Nassiri mahallati, M., Koocheki, A., and Abbaspour, M., 2008. Evaluation of species, functional and structural diversity of weeds in wheat fields of Northern, Southern and Razavi Khorasan provinces. Iranian Field Crop Research 6(2): 471-485. (In Persian with English Summary)

Noss, R.F., 1990. Indicators for monitoring biodiversity: A hierarchical approach. Conservation Biology 4:355–364.     

Poggio, S. L., Satorre, E. H., and de la Fuente, E. B., 2004. Structure of weed communities occurring in pea and wheat crops in the Rolling Pampa (Argantina). Agriculture, Ecosystems and Environment 103: 225-235.

Porheidar Ghafarbi, S., and Hassannejad, S., 2013. Identification and survey of weeds community indices in alfalfa fields of Shabestar. Journal of Agricultural Knowledge and Sustainable Production 23(3): 71-87. (In Persian with English Summary)

Raheb, S., Mablaghi, M., and Golain, B., 2012. The effects of some cover crops on weeds diversity changes in citrus orchards of Northern Iran. Research Achievements for Field and Horticulture Crops 1(1): 51-60. (In Persian with English Summary)

Storkey, J., and Cussans, J.W., 2007. Reconciling the conservation of in-field biodiversity with crop production using a simulation model of weed growth and competition. Agriculture, Ecosystems and Environment 122: 173–182.

Thomas, C.F.G., and Marshall, E.J.P., 1999. Arthropod abundance and diversity in differently vegetated margins of arable fields. Agriculture, Ecosystems and Environment 72: 131–144.