سمیت تنفسی حاد اسانس‌های رزماری و اسطوخودوس و هم‌افزایی آن‌ها روی حشره‌ی کامل سوسک چهارنقطه‌ای حبوباتCallosobruchus maculatus (Col.: Chrysomelidae) در شرایط آزمایشگاه

پژوهش های حفاظت گیاهان ایران

مقاله 5، دوره 34، شماره 2 - شماره پیاپی 48، تیر 1399، صفحه 195-205   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jpp.v34i2.58875

نویسندگان

رضا لطیفی زاده¹؛ محمد خانجانی^{* 1}؛ بابک ظهیری²

¹دانشگاه بوعلی سینا

²دانشگاه بو علی سینا همدان

چکیده

سوسک چهارنقطه‌ای حبوبات، Callosobruchus maculatus یکی از آفات کلیدی انواع مختلف حبوباتی مانند لوبیا چشم بلبلی، نخود، عدس، ماش و باقلا بوده و می­تواند خسارت وارد کند. برای کنترل آن در سال­های اخیر از آفت‌کش‌های سازگار با محیط زیست به ویژه با منشاء گیاهی مورد توجه محققین قرار گرفته است. در این پژوهش سمیت اثرات تنفسی حاد اسانس‌های گیاه رزماری،Rosmarinus officinalis L.  و اسطوخودوس، Lavandula angustifolia Mill و برهم‌کنش آن­ها روی حشرات کامل سوسک چهارنقطه­ای حبوبات مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش­های زیست‌سنجی اسانس­ها با غلظت­های 12، 25، 45، 86، 166، 320 میکرولیتر لیتر هوا روی حشرات کامل 1 تا 3 روزه این آفت در دمای 1 ± 27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد و دوره­ی نوری 16 ساعت تاریکی و 8 ساعت روشنایی انجام شد آزمایش­ها روی مخلوطی از دانه‌های ماش و لوبیا چشم بلبلی درون ظرف‌های شیشه‌ای درب‌دار به حجم 60 میلی­لیتر، داخل انکوباتور انجام شد. شاخص‌های LC50 و LC90 اسانس‌ها با نرم‌افزار POLO-PC محاسبه و تجزیه واریانس آن­ها با نرم‌افزار SAS 9.1 انجام شد و سمیت تنفسی اسانس­ها مورد ارزیابی قرارگرفت. نتایج نشان داد که رابطه مستقیمی بین غلظت اسانس و درصد مرگ‌ومیر وجود دارد. اسانس رزماری نسبت به اسانس اسطوخودوس دارای سمیت بالاتری بود. مقادیر LC50 رزماری و اسطوخودوس به ترتیب 39/17 و 39/40 میکرولیتر بر لیتر هوا بدست آمد. برای بررسی اثرات متقابل این دو اسانس، آزمایش دیگری در غلظت­های پیشین و به نسبت مساوی (1:1) از هر اسانس انجام شد و مقدار LC50 مخلوط دو اسانس 84/15 میکرولیتر بر لیتر هوا به­دست آمد. نسبت هم‌افزایی (SR) این دو اسانس معادل 82/1 بود که نشان می‌دهد اسانس‌های مذکور اثر یکدیگر را تشدید می‌نمایند. میانگین مرگ‌ومیر ناشی از سمیت تنفسی اسانس‌های اسطوخودوس، رزماری و مخلوط آن‌ها به ترتیب 29/61، 38/ 77 و 58/81 درصد به­دست آمد.

کلیدواژه‌ها

اسانس؛ اسطوخودوس؛ رزماری؛ سوسک چهار نقطه‌ای حبوبات؛ سینرژیست

مراجع

1-       Abbott W.S. 1925. A method of computing the effectiveness of an insecticide. Journal of Economic Entomology 18(2): 265-267.

2-       Bagheri Zanouz E. 1375. Coleoptera pests in Iran. Sepehr Press Center,

3-       Bell C.H. 2000. Fumigation in the 21^st century. Crop Protection 19: 563-569.

4-       Chew J.Z.G., and Ho S.H. 2002. Bioactivities of pepper extract and garlic oil on Tribolium castaneum (Coleoptera: Tenebrionidae) and Sitophilus zeamais (Coleoptera: Curculionidae). Stored-product and Quarantine Entomology 92: 676-683.

5-       Don-Pedro K.N. 1996. Fumigant toxicity is the major route of insecticidal activity of citrus peel essential oils. Pesticide Science 46: 71–78.

6-       Finny D.J. 1971. Probit analysis. 3^rd eds., Cambridge University Press Center, London.

7-       Golestani Kalat Z., Moravvej Gh., Azizi Arani M. and Hatefi S. 2011. Fumigant toxicity of the essential oils from Lavandula angustifolia Mill and Zataria multiflora Boiss on cowpea weevil, Callosobruchus maculatus (F.) (Coleoptera: Bruchidae). Journal of Plant Protection 25(3): 286-295. (In Persian with English abstract)

8-       Golestani kalat Z., Moravvej G., and Azizi Arani M. 2014. Repellent effects of the essential oils of Lavandula angustifolia Mill. and Zataria multiflora Boiss. on Callosobruchus maculatus (F.) (Coleoptera: Bruchidae) with reference to their chemical compositions. Iranian Journal of Pulses Research 5(2): 131-138.

9-       Houghton P.J., and Howes M. 2005. Natural products and derivatives affecting neurotransmission relevant to alzheimer's and Parkinson's disease. Neurosignals 14: 6-22.

10-   Isman M.B. 2006. Botanical insecticides, deterrents, and repellents in modern agriculture and anincreasingly regulated world. Annual Review of Entomology 51: 45-66.

11-   Isman M.B. 2000. Plant essential oils for pest and disease management. Crop Protection 19(810): 603-608.

12-   Keita S.M., Vincent C., Schmit J., Ramaswamy S., and Belanger A. 2000. Effect of various essential oils on Callosobruchus maculatus (F.) (Coleoptera: Bruchidae). Journal of Stored Products Research 36: 355-364.

13-   Krishnarajah S.R., Gawesaligam V.K., and Senanayake U.M. 1985. Repellency and toxicity of some plant oil and their terpene components to Sitotroga cereallela. (Oliver) (Lepidoptera, Gelichiidae). Tropical Science 25: 249-52.

14-   Lee B.H., Choi W.S., Lee S.E., and Park B.S. 2001. Fumigant toxicity of essential oils and their constituent compounds towards the rice weevil, Sitophilus oryzae (L.). Crop Protection 20: 317-320.

15-   Liu C.H., Mishra A.K., Tan R.X., Tang C., Yang H., and Shen Y.F. 2006. Repellent and insecticidal activities of essential oils from Artemisia princeps and Cinnamomum camphora and their effect on seed germination of wheat and broad bean. Bio resource Technology 97: 1969-1973.

16-   Mahfuz I., and Khalequzzaman M. 2007. Contact and fumigant toxicity of essential oils against Callosobruchus maculatus. University Journal of Zoology, Rajshahi University 26: 63-66.

17-   Manzoomi N., Ganbalani G.N., Dastjerdi H.R., and Fathi S.A.A. 2010. Fumigant toxicity of essential oils of Lavandula officinalis, Artemisia dracunculus and Heracleum persicumon the adults of Callosobruchus maculatus(Coleoptera: Bruchidae).Munis Entomology and Zoology 5(1): 118-122.

18-   Miresmailli S., and Isman M.B. 2006. Efficacy and persistence of rosemary oil as an acaricide against two spotted spider mite (Acari: Tetranychidae) on greenhouse tomato. Journal of Economic Entomology 99(6): 2015-2023.

19-   Mobki1 M., Safavi S.A. and Safaralizadeh M.H. 2014. Evaluation of fumigant toxicity of the essential oil of Citrus reticulata fruit peels and synergistic effect of diethyl maleate and acetone in the control of the adult cowpea weevils, Callosobruchus maculatus F. (Col.: Bruchidae). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 30(2): 292-298.

20-   Pimentel D., Andow D., Dyson-Hudson R., Gallahan D., Jacobson S., Irish M., Croop S., Moss A., Schreiner I., Shepard M., Thompson T., and Vinzant B. 1980. Environmental and social costs of pesticides: a preliminary assessment. Oikos 34(2): 125-140.

21-   Rajapakse R., and Van Emden F. 1997. Potential of four vegetable oils and ten botanical powders for reducing infestation of cowpeas by Callosobruchus maculatus, C. chinesis and C. rhodesianus. Journal of Stored Products Research 33(1): 59-68.

22-   Rajendran S., and Sriranjini V. 2008. Plant products as fumigants for stored-product insect control. Journal of Stored Products Research 44: 126-135.

23-   Regnault-Roger C., Hamraoui A., Holeman M., Theron E. and Pinel R. 1993. Insecticidal effect of essential oils from Mediterranean plants upon Acanthoscelides obtectus (Say) (Coleoptera: Bruchidae) a pest of kidney bean (Phaseolus vulgaris L.). Journal of Chemical Ecology 19: 1231-1242.

24-   Shahkarami J., Falah Zadeh M., and Almasi S. 2010. Fumigation toxicity and oviposition deterrency of four plant essential oils on cowpea beetle. Plant Protection Journal 2(4): 265 – 276.

25-   Singh S.R., Luse R.A., Leuschner K., and Nangju D. 1978. Groundnut oil treatment for the control of Callosobruchus maculatus (F.) during cowpea storage. Journal of Stored Products Research 14: 77-80.

26-   Sousa A.H., Maracaja P.B., Silva R.M.A., Moura A.M.N., and Andrade W.G. 2005. Bioactive of vegetal powders against Callosobruchus maculatus (Coleoptera: Bruchidae) in caupi bean and seed physiological analysis. Revista de Biologia e Ciencias da Terra 5(2).

27-   Tanzubil P.B. 1991. Control of some insect pests of cowpea (Vigna unguiculata) with neem (Azadirachta indica A. Juss) in Northern Ghana. Tropical Pest Management 37: 216-217.

28-   Tripathi, A.K., Prajapati, V. and Kumar, S. 2003. Bioactivity of l-carvone, d-carvone and dihydrocarvone towards three stored product beetles. Journal of Economic Entomology 96: 1594–1601.

29-   Zargari, A. 1996. Medicinal Plants. Tehran University Publication, Tehran, Vol. 3, 6^th ed., 538 p.

30-   Zettler J.L., and Cuperus G.W. 1990. Pesticide resistance in Tribolium castaneum (Coleoptera: Tenebrionidae) and Rhyzopertha dominica (Coleoptera: Bostrichidae) in wheat. Journal of Economic Entomology 83: 1677-1681.