بررسی تعیین مناطق مناسب جهت پایش خشکسالی با استفاده از داده‌های ماهواره TRMM (مطالعه موردی: استان خراسان رضوی)

آب و خاک

مقاله 11، دوره 28، شماره 3، شهریور 1393، صفحه 638-647   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.27974

نویسندگان

هادی غفوریان^* ؛ سید حسین ثنایی نژاد؛ کامران داوری

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اکثر سیستم‌های ارزیابی خشکسالی عمدتاً برمبنای داده‌های بارش استوارند. اما کوتاه بودن دوره آماری بسیاری از داده ها، تراکم ناکافی‌ ایستگاه‌ها و کیفیت نامطلوب داده‌های شبکه‌های سنجش بارش، توانایی نشان دادن الگوی مکانی خشکسالی را کاهش می‌دهد. بنابراین لازم است منابع داده‌ اقلیمی، که بتوانند این نقیصهها را مرتفع سازند، شناسایی نموده و پس از ارزیابی، به عنوان مکمل یا جایگزین مورد استفاده قرار گیرند. بر همین اساس در این پژوهش برای پایش خشکسالی در استان خراسان رضوی، با کمک داده‌های 10 ایستگاه‌ سینوپتیک و 107 ایستگاه باران‌سنجی واقع در این استان، اقدام به ارزیابی داده‌های ماهانه ماهوارهTRMM گردید. محاسبات پایش خشکسالی به کمک شاخص SPI و برای مقیاس‌های زمانی 1، 3، 6 و 12 ماهه در دوره آماری 13ساله (2010- 1998 میلادی) انجام پذیرفت. ارزیابی داده‌های ماهانه ماهواره با کمک شاخص‌های CSI و R2 انجام شد. نتایج نشان داد غیر مقیاس‌ زمانی 1 ماهه، سازگاری بسیار خوبی بین دادههای ماهانه ماهواره و ایستگاه‌های زمینی وجود دارد. میزان مطابقت، در تمامی مقیاس‌های زمانی در بیشتر مناطق استان بیش از 50% بدست آمد. بر اساس نتایج بدست آمده، برای دستیابی به دقت بیش از 60% در استفاده از داده‌های ماهواره TRMM برای مناطق مختلف استان در مقیاس‌های زمانی 1،3، 6 و 12 ماهه، باید به صورت زیر برای پایش خشکسالی استفاده شود: 1 ماهه فقط برای مناطق شمالی، 3 ماهه برای تمامی مناطق غیر از بخش شرقی، 6 ماهه برای تمامی مناطق غیر از بخش شمالی و 12 ماهه برای تمامی مناطق غیر از بخش شمالی و قسمتی از مرکز استان.

کلیدواژه‌ها

خشکسالی؛ پایش خشکسالی؛ ماهواره TRMM؛ استان خراسان رضوی؛ CSI

مراجع

بارانیزاده ا.، بهیار م.ب. و عابدینی ی.1390. ارزیابی برآوردهای بارندگی ماهواره TRMM-3B43 با استفاده از مقایسه با دادههای زمینی مشاهداتی شبکهای بارش قدرت تفکیک بالا (APHRODITE) در ایران. دومین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی منابع آب ایران. اردیبهشت. زنجان.

2- جباری نوقابی م. 1390. دادههای پرت، مفهوم و کاربرد آن. نشریه ندا، دوره 9. شماره 1. صص 1-16.

3- حجازیزاده ز. و جوی زاده س. 1389. مقدمهای بر خشکسالی و شاخصهای آن. انتشارات سمت، چاپ اول، 358ص.

4- رضایی پژند ح. 1380. کاربرد آمار و احتمال در منابع آب. چاپ اول. انتشارات سخن گستر. 468ص.

5- رضیئی ط.، شکوهی ع.، ثقفیان ب .و دانش کارآسته پ. ١٣٨٢ . پایش پدیده خشکسالی در ایران مرکزی با استفاده از شاخص SPI. سومین کنفرانس منطقهای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم اصفهان، صص ٢٠٦ - ٢١٦.

6- مرکز آمار ایران. 1392. درگاه ملی آمار، صفحه اصلی اطلاعات استانی، استان خراسان رضوی. قابل دسترس در: http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=115، تاریخ بازدید: 10/6/1392.

7- علیزاده ا. 1386. اصول هیدرولوژی کاربردی. انتشارات دانشگاه امام رضا (ع). چاپ 23. 808ص.

8- غفوریان ه.، ثنائی نژاد س.ح. و داوری ک. 1392. بررسی پایش خشکسالی با استفاده از دادههای ماهواره TRMM در استان خراسان رضوی. پایان نامه کارشناسی ارشد هواشناسی کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد. 104ص.

9- میان آبادی آ. 1387. شناسایی مناطق پر مخاطره استان خراسان رضوی از لحاظ اقلیمی-کشاورزی. پایان نامه کارشناسی ارشد هواشناسی کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد. 168ص.

10- Chenari M. 2005. Investigation on Variation of some Drought Indices Using Markov Chain in South Alborz Climate’s Samples. Tehran Univ. M.Sc. Thesis, 159p. (In Persian).

11- Galvao Jr. and Antonio F. 2010. Unit roots quintile auto regression testing using covariates, Journal of Econometrics. PP 24-36.

12- Li J.G., Ruan H.X., Li J.R. and Huang S.F. 2010. Application of TRMM precipitation data in meteorological drought monitoring. Journal of China Hydrology, 30: PP 43–46. (in Chinese).

13- McKee T.B., Doesken N.Y. and Kleist J.Y. 1993. The relationship of drought frequency and duration to time scales. Eighth Conference on Applied Climatology, American Meteorological Society: Anaheim, CA, PP 174–184.

14- McKee T.B., Doesken N.J., and Kleist J.Y. 1995. Drought monitoring with multiple time scales. Ninth Conference on Applied Climatology, American Meteorological Society: Dallas, TX, PP 233–236.

15- Morid S., Moghaddam M., Paymozd Sh. and Ghaemi H. 2005. Design of Tehran Province Drought Monitoring System. Final Report, Water Resources Management Co. (WRMC-Iran), 196p. (In Persian).

16- National Aeronautics and Space Administration (NASA), Homepage of Rainfall Archives, TRMM Online Visualization and Analysis System (TOVAS) , http://disc2.nascom. nasa.gov/Giovanni/ tovas/. Visited: 2012/12/15.

17- National Aeronautics and Space Administration (NASA). 2001. TRMM Data Users Handbook , February. 226p.

18- Rhee J.G. and Carbone J. 2011. Estimating Drought Conditions for Regions with Limited Precipitation Data. Journal of Applied Meteorology and Climatology. PP 548-560.

19- Sharma S. 2003. Study of precipitation systems by Doppler weather RADAR and tropical rainfall measuring mission precipitation RADAR. Department of Physics, Kohima Science College, Jotsoma, Kohima, Nagaland, India. PP 797-802.

20- Sorooshian S., Gao X., Hsu K., Maddox R.A., Hong Y., Gupta H.V. and Imam B. 2002: Diurnal Variability of Tropical Rainfall Retrieved from Combined GOES and TRMM Satellite Information. J. Climate, 15, 983–1001.

21- Willmott C.J., Robeson S.M. and Janis M.J. 1996. Comparison of approaches for estimating time-averaged precipitation using data from the USA. Int. Journal of Climatology., 16, PP 1103–1115.

22- Zang W.B., Ruan B.Q., Li J.G. and Huang S.F. 2011. Analysis of extraordinary meteorological drought in Southwest China by using TRMM precipitation data. Journal of China Institute of Water Resources and Hydropower Research, 8: PP 97–106. (in Chinese).

23- Zeng H., Lijuan L. and Li J. 2012. The evaluation of TRMM multisatellite precipitation pnalysis (TMPA) in drought monitoring in the Lancang River Basin. Journal of Geographical Sciences. 22(2): 273-282.