ارزیابی اثر تنوع کارکردی بر برخی خدمات اکوسیستمی در کشت مخلوط ذرت، سویا و ختمی 1- پتانسیل کنترل علف‌های‌هرز و جذب نیتروژن و فسفر

بوم شناسی کشاورزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 دی 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v1i1.46339

نویسندگان

فرانک نوربخش^{* 1}؛ علیرضا کوچکی¹؛ مهدی نصیری محلاتی²

¹فردوسی مشهد

²فردوسی

چکیده

کشت مخلوط یکی از مهم‌ترین روش‌های افزایش کارکردهای اکوسیستمی از جمله کنترل علف‌های‌هرز و افزایش کارایی جذب عناصرغذایی در بوم‌نظام‌های زراعی می‌باشد. این مطالعه با هدف ارزیابی الگوهای مختلف کشت مخلوط بر پتانسیل کنترل علف‌های‌هرز و همچنین کارایی جذب نیتروژن و فسفر در گیاهان ذرت، سویا و ختمی انجام گرفت. برای این منظور آزمایشی به صورت نواری بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 93-92 به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی شامل وجین و عدم وجین علف‌های‌هرز و همچنین الگوهای مختلف کشت مخلوط دوگانه (ذرت+سویا، ذرت+ختمی و سویا+ختمی) و سه گانه (ذرت+سویا+ختمی) به همراه کشت خالص آنها بود. نتایج آزمایش نشان داد بیشترین تراکم علف های هرز در بین الگوهای مختلف کشت مربوط به کشت خالص سویا با 7/46 بوته در متر مربع و کمترین تعداد علف های هرز در کشت مخلوط سه گانه ذرت+سویا+ختمی با 6/37 بوته در متر مربع بود. بیشترین شاخص تنوع شانون-ویور در کشت مخلوط سه گونه ذرت+سویا+ختمی (56/1) و کمترین شاخص تنوع در سیستم تک کشتی سویا (42/1) محاسبه شد. نتایج آزمایش نشان داد که الگوی کشت تاثیر معنی داری بر غنای گونه ای علف های هرز نداشت. نسبت برابری زمین برای جذب نیتروژن (LERn) در سیستم های مختلف کشت مخلوط سه گونه ذرت، سویا و ختمی بالاتر از یک بود که بیانگر سودمندی کشت مخلوط این گیاهان در مقایسه با کشت خالص آنها از لحاظ جذب نیتروژن می باشد. نتایج نشان داد که در شرایط وجین علف های هرز، کشت مخلوط ذرت و سویا با نسبت برابری زمین برای جذب نیتروژن معادل 12/1 واحد بیشترین سودمندی در جذب نیتروژن را در بین الگوهای مختلف کشت مخلوط داشت، در صورتی که در شرایط وجود علف های هرز، کشت مخلوط سه گانه ذرت+سویا+ختمی با 257/1 واحد، بالاترین نسبت برابری زمین در جذب نیتروژن را به خود اختصاص داد. نسبت برابری زمین در جذب فسفر (LERp) نیز در کشت مخلوط تمام گونه ها هم در شرایط وجین و هم در شرایط عدم وجین بزرگتر از یک بود، به عبارت دیگر کشت مخلوط گیاهان ذرت، سویا و ختمی در استفاده از عناصر غذایی کارایی بیشتری نسبت به کشت خالص آنها داشتند. بیشترین نسبت برابری زمین برای جذب فسفر از تیمار کشت مخلوط ذرت+سویا و همچنین کشت مخلوط سه گانه ذرت+سویا+ختمی در هر دو شرایط کنترل و عدم کنترل علف های هرز حاصل شد. بنابراین با توجه به یافته های این تحقیق می توان بیان نمود که سیستم های مختلف کشت مخلوط منجر به کاهش تراکم و وزن خشک علف های هرز و همچنین افزایش کارایی جذب نیتروژن و فسفر در مقایسه با کشت خالص گیاهان شده و در نهایت عملکرد بالاتر این گیاهان را در سیستم های مخلوط باعث می شوند.

کلیدواژه‌ها

بقولات؛ چندکشتی؛ گیاه دارویی؛ نسبت برابری زمین

مراجع