بررسی روند تغییرات متوسط دمای ماهانه و سالانه نیمه شمالی کشور در نیم قرن اخیر

آب و خاک

مقاله 11، دوره 28، شماره 4، مهر 1393، صفحه 855-865   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.29721

نویسندگان

فرشاد احمدی^* ؛ فریدون رادمنش

دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

دما از عناصر اساسی شکل گیری اقلیم است و تغییرات آن می تواند ساختار آب و هوایی هر منطقه ای را دگرگون سازد، لذا بررسی روند دما در مقیاس های مختلف زمانی و مکانی بخش بزرگی از تحقیقات اقلیم شناسی را به خود اختصاص داده است. در این مطالعه روند متوسط دمای منطقه نیمه شمالی ایران (18 ایستگاه سینوپتیک) در مقیاس ماهانه و سالانه (2010-1961) با روش ناپارامتری من- کندال با حذف اثر کلیه ضرایب خودهمبستگی مورد آزمون قرار گرفت. به منظور تعیین شیب خط روند دما، از روش تخمین گر شیب سن استفاده شد. نتایج نشان داد که در مقیاس سالانه 61 درصد ایستگاه ها روند افزایشی معنی دار را تجربه کرده اند و فقط ایستگاه های ارومیه، زنجان، قزوین و گرگان افزایش معنی دار در دما نداشتند. در این بین ایستگاه اراک نیز روند کاهشی معنی دار و ایستگاه های تربت حیدریه و سقز نیز روند منفی غیرمعنی دار را در مقیاس سالانه تجربه کرده اند. در مقیاس ماهانه تعداد ماه های با روند افزایشی بیشتر از تعداد ماه ها با روند کاهشی بود. در این بین ماه های آوریل، سپتامبر و اکتبر بیشترین تعداد ایستگاه با روند افزایشی معنی دار را به خود اختصاص داده اند. ماه دسامبر نیز کمترین تغییرات را نسبت به سایر ماه ها داشته است. به طور کلی دمای منطقه مورد مطالعه در نیم قرن اخیر (°C)15/1 افزایش یافته است.

کلیدواژه‌ها

آزمون من- کندال؛ خودهمبستگی؛ روند؛ شیب سن

مراجع

اسمعیل پور م.، و دین پژوه ی. 1391. تحلیل بلند مدت تبخیر تعرق پتانسیل در حوضه جنوبی ارس. مجله جغرافیا وبرنامه ریزی محیطی، جلد 47، شماره 3، صفحات 210-193.

2- دودانگه ا.، عابدی کوپایی ج.، و گوهری ع. 1391. کاربرد مدل های سری زمانی به منظور تعیین روند پارامتر های اقلیمی در آینده در راستای مدیریت منابع آب. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی (علوم آب و خاک). 16(59): 74-59.

3- علیجانی ب.، محمودی پ.، سلیقه م.، ریگی جاهی ا. 1390. بررسی تغییرات کمینه ها و بیشینه های سالانه دما در ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، جلد 26، شماره 3، صفحات 122-101.

4- میرعباسی ر. و دین پژوه ی. 1389. تحلیل روند تغییرات آبدهی رودخانه های شمال غرب ایران در سه دهه اخیر. نشریه آب و خاک، جلد 24، شماره 4، صفحات 768-757.

5- میرعباسی ر. و دین پژوه، ی. 1391. تحلیل بارش های شمال غرب ایران در نیم قرن گذشته. مجله علوم و مهندسی آبیاری، جلد 35، شماره 4، صفحات 73-59.

6- Boccolari M., and Malmusi. S. 2013. Changes in temperature and precipitation extremes observed in Modena, Italy. Atmospheric Research. 122:16-31.

7- Dinpashoh Y., Jhajharia D., Fakheri-Fard A., Singh VP. and Kahya E. 2011. Trends in reference crop evapotranspiration over Iran, Journal of Hydrology. 399: 422–433.

8- Gocic M. and Trajkovic S. 2013. Analysis of changes in meteorological variables using Mann-Kendall and Sen's slope estimator statistical tests in Serbia. Global and Planetary Change. 100:172-182.

9- Hamed K.H. and Rao A.R. 1998. A modified Mann–Kendall trend test for autocorrelated data. Journal of Hydrology. 204: 182–196.

10-Kousari M.R., Ahani H. and Hendi-Zadeh R. 2013. Temporal and spatial trend detection of maximum air temperature in Iran during 1960–2005. Global and Planetary Change. 111:97-110.

11- Kumar S., Merwade V., Kam J. and Thurner K. 2009. Streamflow trends in Indiana: Effects of long term persistence, precipitation and subsurface drains. Journal of Hydrology. 374: 171-183.

12- Lane M., Kirshen P. and Vogel R. 1999. Indicators of impact of global climate change on U.S. water resources. ASCE, J. Water Resour. Planning and Manag. 125(4): 194-204.

13- Martinez C., Maleski J. and Miller F. 2012. Trends in precipitation and temperature in Florida, USA. Journal of Hydrology. 453: 259-281.

14- Rio S.D., Herrero L., Pinto-Gomes C. and Peras A. 2011. Spatial analysis of mean temperature trends in Spain over the period 1961-2006. Global and Planetary change. 78: 65-75.

15- Saboohi R., Soltani S., khodagholi M. 2012. Trend analysis of temperature parameters in Iran. Theor Appl Climatol. 109:529–547.

16- Tabari H. and Hosseinzadeh-Talaee P. 2011. Recent trends of mean maximum and minimum air temperatures in the western half of Iran, Journal of Meteorological Atmosphere Physics. 111: 121–131.

17- Tabari H. and Hosseinzadeh-Talaee. 2011. Analysis trends in temperature data in arid and semi-arid regions of Iran. Atmospheric Research. 79:1-10.

18- Turkes M., Ut Ku M.S. and Kolic G. 1995. Variations and trends in annual mean air temperature in Turkey with respect to climatic variability, International Journal of Climatology. 15: 557-569.

19- Turkes M. 1996. Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey, International Journal of Climatology. 16: 1057-1076.

20- Yang X.L., Xu L.R., Li C.h., Hu J. and Xia X.H. 2012. Trends in temperature and precipitation in the Zhangweinan River basin during last 53 years. Procedia Environmental Sciences. 13: 1966-1774.

21- Zarenistanak M., Dhorde A.G. and Kripalani R. H. 2013. Temperature analysis over southwest Iran: trends and projections. Theor Appl Climatol. DOI 10.1007/s00704-013-0913-1.

22- Wang Q., Fan X., Qin Z. and Wang M. 2012. Change trends of temperature and precipitation in the Loess Plateau Region of China, 1961–2010. Global and Planetary Change. 93:138-147.