چگونگی پدیداری سامانه‏های بارش‏زای سنگین در جنوب غربی ایران و پیوند آن با ‏پدیدهMJO

آب و خاک

مقاله 11، دوره 28، شماره 5، دی 1394، صفحه 1072-1083   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.28595

نویسندگان

سید محمد جعفر ناظم السادات^{* 1}؛ کوکب شاهقلیان²

¹دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز

²دانشگاه شیراز

چکیده

انگیزه انجام این پژوهش بررسیبرخی از ویژگی‏های همدیدی بارش‏های سنگین در جنوب غربیایران و پیوند آن با پدیده نوسان‏های مادن-جولیان می‏باشد. چگونگی پراکنش ماهانه بارش و شناسایی سرچشمه‏های تولید بخار آب برای این بارش‏ها از دیگر اهداف پژوهش است.در این راستا، بارش روزانه ایستگاه‏های آبادان، اهواز، بندرعباس، بوشهر، شهرکرد و شیراز برای دوره 36 ساله 2011-1975و ایستگاه یاسوج برای دوره 21 ساله 2011-1990، در بازه ماه‏های نوامبر هر سال تا آپریل سال پس از آن گردآوری شد. داده‏های بارش از بزرگ به کوچک آراسته گردیدند و دو آستانه5 و10درصد بالایی به عنوان بارش‏های سنگین برگزیده شدند. بیشترین فراوانی بارش‏های سنگین در ماه‏های ژانویه، فوریه و دسامبردیده شد. در ایستگاه‏های اهواز، بندرعباس، بوشهر، شهرکرد و شیراز بیشترین بارش‏های سنگین در فاز 8،در ایستگاه آبادان در فازهای 7 و 8 و در ایستگاه یاسوج در فاز 2 رخ داده است. نقشه‏های همدیدی نشانگر آن است که هم‏راستا با حرکت خاور سوی پدیده MJO در پهنه استوایی اقیانوس هند، سامانه بارش‏های سنگین هم از گستره باختری و جنوب باختری ایران آغاز شده و پس از گذراندن پهنه‏های جنوب مرکزی، به بخش‏های خاوری ایران و سپس به افغانستان می‏رسند. گردش تند چرخندی هوا که بر پهنه دریای مدیترانه، دریای سرخ، خلیج فارس و دریای عرب چیره می‏شود بخش بنیادین بخار آب برای این بارش‏ها را فراهم می‏سازد. نقشه‏های همدیدی نشانگر آن است که بیشترین اندازه بخار آب این بارش‏ها از دریای عرب و پهنه باختری اقیانوس هند فراهم می‏گردد.

کلیدواژه‌ها

ایران؛ بادهای برداری؛ بارش؛ خلیج فارس؛ MJO

مراجع

1- قائدامینی ح. و گلکار ف. 1389. ارزیابی تأثیر مادن-جولیان (MJO) بر رخداد دوران‏های خشک و تر استان خوزستان. چهاردهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران، 21-23 اردیبهشت 89، مؤسسه ژئوفیزیک، مقالات شفاهی، فیزیک فضا، صفحه 26-14.

2- قائدامینی ح. و ناظم‌السادات م.ج. 1385.بررسی تأثیر نوسانات مادن-جولیان بر بارش‌های ماه‌های فوریه تا آوریل در استان فارس،دومین کنفرانس منابع آب ایران، زمستان 85، دانشگاه صنعتی اصفهان.

3- قائدامینی ح. و ناظم‌السادات م.ج. 1387. بررسی تأثیر نوسانات مادن جولیان بر وقوع کرانهبالایی و پایینی بارش (سیلاب و خشکی) ماه‏های فوریه تا آوریل در استان‏های فارس، اصفهان و چهارمحال و بختیاری، سومین کنفرانس مدیریت منابع آب.

4- مسعودیان س.ا. 1387. شناسایی شرایط همدید همراه با بارش‏های ابرسنگین ایران، سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، 25-23 مهرماه 1387، دانشگاه تبریز، دانشکده مهندسی عمران.

5- مسعودیان س.ا. و محمدی ب. 1389. تحلیل فراوانی تابع همگرایی شار رطوبت در زمان رخداد بارش‏های ابرسنگین ایران، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‏المللی جغرافیدانان جهان اسلام (ICIWG 2010)، ایران، زاهدان، 27-25 فروردین 1389.

6- مسعودیان س.ا. و محمدی ب. 1391. تحلیل فراوانی جبهه‏ زایی در زمان رخداد بارش‏های ابر سنگین ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27 ،شماره اول، بهار 1391، شماره مقاله:844، 17791-104:17767.

7- ناظم‌السادات س.م.ج.، انصاری ا. و پیشوایی م.ر. 1386. ارزیابی سطح معنی‌داری برای پیش‌بینی دوران خشکسالی و ترسالی فصل پائیز و شش ماهه سرد ایران بر اساس وضعیت فازهای تابستانه ENSO. مجله تحقیقات منابع آب ایران. انجمن علوم و مهندسی منابع آب، سال سوم، شماره 1، بهار 86.

8- ناظم السادت س.م.ج. و قائدامینی اسدآبادی ح. 1386. بررسی تأثیر نوسانات مادن جولیان بر وقوع کرانه بالائی و پائینی بارش (سیلاب و خشکی) ماه‏های بهمن تا فروردین در استان فارس، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال دوازدهم، شماره چهل و ششم (ب)، زمستان 87.

9- Barlow M., Lyon B. and Cullen H. 2005. Modulation of daily precipitation over Southwest Asia by the Madden-Julian Oscillation. Mon. Wea. Rev., 133: 3579-3594.

10- Bond N.A., and Vecchi G. 2003. The influence of the Madden-Julian Oscillation on precipitation in Oregon and Washington. J. Weather and Forecasting, 18 (4): 600-613.

11- Carvalho L.M.V., JonesC., and Liebmann B. 2004. The South Atlantic convergence zone: Intensity, form, persistence and relationships with intraseasonal to interannual activity and extreme rainfall. J. Climate, 17: 88–108.

12- Donald A., MeinkeH., PowerB., MaiaA.H.N., WheelerM.C., WhiteN.,StoneR.C.and Ribbe J. 2006. Near-global impact of the Madden-Julianoscillation on rainfall. Geophy Res Lett 33:L09704.

13- Ferranti L., Palmer T.N., MolteniF., and Klinker K. 1990.Tropical-extratropical interaction associated with the 30-60-day oscillation and its impact on medium and extended range prediction.J. Atmos. Sci. 47: 2177-2199.

14- Groisman P.Y., Knight R.W., Easterling D.R., Karl T.R., Hegerl G.C.and Razuvaev V.N.2004. Trends in Intense Precipitation in the Climate Record. J. C., 18: 1326-1350.

15- Hendon H.H., and Liebmann B. 1990. A composite study of onset of the Australian summer monsoon.J. Atmos.Sci. 47: 2227–2240.

16- Jones C. 2000. Occurrence of extreme precipitation events in California and relationships with the Madden - Julian oscillation. J. Clim., 13: 3576–3587.

17- Lau K.M. and Chan P.H. 1986. Aspects of the 40–50 day oscillation during the northern summer as inferred from outgoing longwave radiation. Mon. Weather Rev., 114: 1354–1367.

18- Lawrence D.M. and Webster P.J. 2002. The boreal summer intraseasonal oscillation: Relationship between northward and eastward movement of convection. J. Atmos. Sci., 59: 1593–1606.

19- Liebmann B., Kiladis G.N., Vera C.S., Saulo A.C., and Carvalho L.M.V. 2004. Subseasonal variations of rainfall in the vicinity of the South American low-level jet stream and comparison to those in the South Atlantic Convergence Zone. J. Clim., 17: 3829–3842.

20- Madden R.A. and Julian P.R. 1971. Detection of a 40-50 day oscillation in the zonal wind in the tropical Pacific. J. Atmos. Sci. 28:702-708.

21- Madden R.A. and Julian P.R. 1994. Observations of the 40-50 day tropical oscillation.a review. Mon. Wea. Rev. 122:814-837.

22- Matthews A.J. 2004. Intraseasonal variability over tropical Africa during northern summer J. Clim., 17:2427–2440.

23- Nazemosadat M.J. and GhaedaminiH. 2010. On the Relationships between the Madden–Julian Oscillation and Precipitation Variability in Southern Iran and the Arabian Peninsula: Atmospheric Circulation Analysis. J. Climate, 23: 887–904.

24- Paegle J.N., Byerle L.A. and Mo K.C. 2000. Intraseasonal modulation of South American summer precipitation. Mon. Weather Rev., 128: 837–850.

25- Sui C.H. and Lau K.M. 1992. Multiple phenomena in the tropical atmosphere over the western Pacific. Mon. Weather Rev. 120: 407–430.

26- Wheeler M.C. and Hendon H.H. 2004. An All-Season Real-Time Multivariate MJO Index: Development of an Index for Monitoring and Prediction.Bureau of Meteorology Research Centre, Melbourne, Australia. Monthly Weather Review. 132: 1917-1932.