بررسی تغییرپذیری برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در طول یک ترانسکت تحت تأثیر فرسایش بادی در منطقه سگزی اصفهان

آب و خاک

مقاله 7، دوره 30، شماره 1 - شماره پیاپی 45، اردیبهشت 1395، صفحه 136-148   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v30i1.31897

نویسندگان

فاطمه قیصری؛ شمس الله ایوبی^*

دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

فرسایش بادی یکی از اصلی ترین فرآیندهای تخریب اراضی و یکی از جدی ترین مشکلات اکوسیستم و محیط زیست در مناطق خشک و نیمه‌خشک نظیر مناطق مرکزی ایران است. فرسایش بادی در منطقه شرق اصفهان و ناحیه سگزی به علت بهره‌برداری نامناسب از اراضی فقیر، بهره‌برداری از معادن رس و گچ و خشکسالی های اخیرافزایش داشته است. فرآیند درشت شدنبافت خاک (نتیجه کاهش اندازه ریز ذرات خاک)، از دست رفتن مواد آلی و تخریب پوشش گیاهی پیامدهای فرسایش بادی بوده است. بنابراین نیاز به اطلاعات معتبر در مورد شدت فرسایش بادی و تأثیر فرسایش بادی بر روی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک برای انجام عملیات حفاظت خاک ضروری می باشد. در این تحقیق به کمک روش
سزیم-137 نقاط فرسایش و رسوب در طول یک ترانسکت در منطقه سگزی (شرق اصفهان) تعیین و سپس اثر فرسایش بادی بر برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیائی خاک در نقاط فرسایش و رسوبگذاری بررسی شد. در این پژوهش، درمنطقه مورد مطالعه در طول یک ترانسکت شمال شرقی- جنوب غربی به طول 42 کیلومتر به فواصل 2 تا 5 کیلومتر در 16 نقطه نمونه برداری صورت گرفت. در هر نقطه از اعماق 5-0، 10-5 ، 20-10، 30-20 و50-30 نمونه‌برداری خاک انجام شد و نمونه های برداشت شده مورد آنالیزهای فیزیکی، شیمیائی و اندازه‌گیری محتوای سزیم-137 قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که در نقاط 1 تا 8، 10 و 12 تا 16 فرآیند فرسایش و در نقاط 9 و 11 فرآیند رسوب‌گذاری اتفاق افتاده است. نتایج نشان داد روش سزیم- 137 می تواند به صورت کمّی میزان فرسایش و رسوب بادی در منطقه مورد مطالعه را تخمین بزند. مقایسه میانگین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در این مطالعه بین مناطق فرسایش، رسوب‌گذاری و مرجع نشان داد فرآیندهای فرسایش و رسوب به شدت ویژگی های فیزیکی و شیمیائی خاک رادر طول ترانسکت تحت تأثیر قرار داده است. این نتایج برگرفته از سزیم-137 برای اولین بار نتایج قابل توجهی برای تحقیقات آینده در مورد فرسایش بادی در مناطق خشک ایران به دست آورد.

کلیدواژه‌ها

ترانسکت؛ رسوب؛ سزیم- 137؛ مناطق خشک

مراجع

1- Azimzadeh H.R., Ekhtesasi M., Hatami M., and AkhavanGhalibaf M. 2002. Effects of some physical and chemical properties on wind soil erodibility and development of a model to estimate it in Yazd Ardekanplain. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, 9: 1-12 (in Persian with English abstract).

2- Beremmer J.M., and Mulvancey C.S. 1982. Total nitrogen.In: Page A.L. (Ed), Methods of Soil Analysis Part 2: Chemical and Microbiological Properties, second ed. Agronomy Monograph No. 9 American Society of Agronomy, Madison, WI, USA.

3- Blourchi M. 1990. Conservation and Radio-Controlling of Environment. Iranian Atomic Association Pub. 13P. (in Persian).

4- Chepil W.S. 1953. Factors that influence cold structure and erodibility of soil by wind soil texture. Soil Science. 75: 473-483.

5- Darvish M. 1378. Inhibition of desertification. Available at: htpp: //www.mohammaddarvish.ir

6- EkhtesasiM., and Ahmadi H. 1993. Determination of sand dunes sources in Yazd-Ardekan basin, with special attention to morpho-dynamic processes in wind environment. Research center of Natural Resources, Yazd. 171. (in Persian).

7- Hess P.R. 1976. Particle size distribution in gypsic soils. Plant Soil, 44: 241-247.

8- Karimzadeh H.R. 2003. Soil development in various landforms and source determination of wind deposits in eastern Isfahan district. PhD dissertation. College of Agriculture, Isfahan University of Technology, Isfahan. Iran. ( in Persian).

9- Li M., Li Z., Liu P., and Yao L. 2004. Using Cesium-137 technique to study the characteristics of different aspect of soil erosion in the wind-water Erosion Crisscross Region on Loess Plateau of China. Applied Radiation and Isotopes, 62: 109–113.

10- Mahmudabadi M., Dehghani F., and Azimzadeh H.R. 2012. Investigation of particle size distribution effects on wind erosion intensity. Soil Management and Sustainable Production, 1: 1-17.

11- Nelson D.W., and Sommers L.E. 1982. Total carbon, organic carbon and organic matter. In: Page A.L., Miller R.H., Keeney D.R. (Eds.), Methods of Soil Analysis, 2nd edition. Agronomy, Madison, WI, USA.Part 2, pp. 539– 577.

12- Pierre C., Bergametti G., Marticorena B., Abdourhamane A., Toure J.L.,Rajot and Kergoat L. 2014. Modeling wind erosion flux and its seasonality from a cultivated sahelian surface: A case study in Niger. Catena,122: 61-71.

13- Ping Y., Zhibao D., Guangrong D., Xinbaoand Z., and Yiyun Z. 2000. Preliminary results of using 137- Cs to study wind erosion in the Qinghai-Tibet Plateau. Journal of Arid Environments,47: 443-452.

14- Refahi, H. 2005. Wind erosion and its control. Tehran University Press, 3th Edition. 320 p.(in Persian).

15- Sabeti, H. 1995. Trees and Shrubs of Iran. Yazd University Press (in Persian).

16- Salehi, M.H. 1998. Determination of salt accumulation and sources in Segzi plain and their effects on wind erosion. MS.cTheis. Isfahan University of Technology. Isfahan. Iran.

17- Walling D.E., and Quine T.A. 1993. Use of Cs-137 as a tracer of erosion and edimentation. Hand book of the application of Cs-137 techniqes. 195 pages.

18- Weather data. Available at: http: // www. Weather.ir

19- Yan P., and Shi P. 2004. Using the 137-Cs technique to estimate wind erosion in Gonghe basin, Qinghe province, Chine.Soil Science,169: 295-305.

20- Zarrinkafsh M. 1994. Applied Soil Science. Tehran University. 342p. (in Persian).

21- Zhang L.C., Zou X.Y., Yang P., Dong Y.X., Li S., Wei X. H., Yang S., and Pan X.H. 2007. Wind tunnel test and 137Cs tracing study on wind erosion of several soils in Tibet.Soil and Tillage Research, 94: 269–282.

22- Zhao L.H., Yi X.Y., Zhou R.L., Zhou X.Y., Zhang T.H., and Drake S. 2005. Wind erosion and sand accumulation effects on soil properties in Horqin Sandy Farmland, Inner Mongolia. Catena, 65: 71- 79.

23- Zobeck Ted M., and Van Pelt R. 2014. Wind Erosion. Publications from USDA-ARS / UNL Faculty.Paper 1409.http://digitalcommons.unl.edu/usdaarsfacpub/1409