نحوه تشکیل و تکامل خاک های منطقه کوه بیرک- شهرستان مهرستان در سطوح ژئومورفیک مختلف

آب و خاک

مقاله 5، دوره 30، شماره 2 - شماره پیاپی 46، خرداد 1395، صفحه 555-568   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v30i2.42562

نویسندگان

محمد اکبر باهورزهی؛ محمد هادی فرپور^* ؛ اعظم جعفری

دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

استفاده مطلوب و پایدار از خاک در صورتی امکان پذیر است که شناخت صحیح و کامل از خصوصیات آن داشته باشیم. تحقیق حاضر به منظور مطالعه ی نحوه تشکیل و تکامل خاک های منطقه کوه بیرک- شهرستان مهرستان در سطوح مختلف ژئومورفیک انجام گردید. رژیم رطوبتی و حرارتی منطقه به ترتیب، اریدیک و ترمیک می باشد. برای انجام این مطالعه، 8 خاکرخ در سطوح مختلف (پدیمنت سنگی، پدیمنت پوشیده، مخروط افکنه و تراس بالایی) حفر، نمونه برداری و تشریح گردید. نمونه های خاک تحت آزمایش های معمول فیزیکی و شیمیایی، کانی شناسی رسی و میکرومورفولوژی قرار گرفتند. خاک ها بر اساس سیستم رده بندی آمریکایی (2014) و سیستم مرجع جهانی (2014)، رده بندی شدند. سطح ژئومورفیک پدیمنت سنگی در مقایسه با سطوح دیگر، از تکامل بیشتری برخوردار بود که وجود افق آرجیلیک و پتروکلسیک مؤید این مطلب است. سطح پدیمنت پوشیده نسبت به سطوح دیگر دارای بیشترین شوری می باشد. کانی شناسی بخش رس خاک های منطقه، حاکی از وجود کانی های رسی کائولینیت، ایلیت، کلریت، اسمکتیت و پالیگورسکیت می باشد. در سطح پدیمنت پوشیده از پایداری پالیگورسکیت کاسته شده و اسمکتیت کانی غالب می باشد. مطالعات میکرومورفولوژی، نشان دهنده ی وجود پوشش رس و پوشش و پرشدگی آهک در سطح پدیمنت سنگی، پرشدگی آهک در سطح مخروط افکنه و صفحات در هم قفل شده گچ در سطوح پدیمنت پوشیده و تراس بالایی می باشد. نتایج تحقیق، نمایان گر نقش مهم سطوح ژئومورفیک در تغییر پذیری خصوصیات خاک های منطقه مورد مطالعه می باشد.

کلیدواژه‌ها

آرجیلیک؛ پالیگورسکیت؛ پوشش رس و آهک؛ ژئومورفولوژی؛ سیستان و بلوچستان

مراجع

1- Banaei M.H. 1998. Soils Moisture and Temperature Regimes Map of Iran. Soil and Water Research Institute of Iran, Tehran.

2- Boixadera J., Poch R.M., Garcia-Gonzalez M.T., and Vizcayno C. 2003. Hydromorphic and clay-related processes in soils from the Lanosde Moxos (northern Bolivia). Catena, 54: 403-424.

3- Bouyoucos G.J. 1962. Hydrometer method improved for making particle size analysis of soils. Agronomy Journal, 54: 464-465.

4- Bouza P.J., Simon M., Aguilar J., Valle H., and Rostage M. 2007. Fibrous-clay mineral formation and soil evolution in Aridisols of northeastern Patagonia, Argentina. Geoderma, 139: 38-50.

5- Bullock P., Fedoroff N., Jongerius A., Stoops G., and Turina T. 1985. Handbook for Soil Thin Section Description. Waine Research publishing, Albrighton, U.K.

6- Farpoor M.H., Eghbal M.K., and Khademi H. 2004. Genesis and micromorphology of saline and gypsiferousAridisols on different geomorphic surfaces in Nough area, Rafsanjan. Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources, 7(3): 71-92. (in Persian with English abstract)

7- Farpoor M.H., and Irannejad M. 2011. Genesis, clay mineralogy and micromorphology of Paleosolslocated on Givdaryalluvial fan, Rafsanjan. Iranian Journal of Crystallography and Mineralogy, 19(4): 761-772. (in Persian with English abstract)

8- Farpoor M.H., Neyestani M., Eghbal M.K., and EsfandiarpourBorujeni I. 2012. Soil–geomorphology relationships in Sirjan playa, south central Iran. Geomorphology, 138: 223–230.

9- Geology and Mineral Exploration Organization of Iran. 2005. Geology Map (1:100000) of Birk (2). (in Persian)

10- Gerrard J. 1992. Soil Geomorphology. Chapman and Hall Pub. Company, Landan.

11- Goudie A. 2004. Encyclopedia of Geomorphology (Vol. 2). Psychology Press.

12- Graham R.C., and Boul S.W. 1990. Soil-geomorphic relations on the Blue Ridge Front. II. soil characteristics and pedogenesis. Soil Science Society of America Journal, 54: 1188-1194.

13- IUSS Working Group WRB. 2014. International Soil Classification System for Naming Soils and Creating Legends for Soil Maps. World Soil Resources Reports No. 106. FAO, Rome.

14- Jackson M.L. 1975. Soil Chemical Analysis-Advanced Course. University of Wisonsin, College of Agriculture, Department of Soil Science, Madison, WI.

15- Jafari M., and Sarmadian F. 2012. Fundamentals of Soil Science and Soil Taxonomy. Tehran University Press. (in Persian)

16- Kemp R.A., and Zarate M.A. 2000. Pliocene pedosedimentary cycles in the southern Pampas, Argentina. Sedimentology, 47: 3-14.

17- Kemp R.A., Tomas P.S., Sayago J.M., Debyshire E., King M., and Wagner L. 2003. Micromorphology OSL dating of the basalt part of the loess-paleosol sequence at La Mesuda in Tucuman Province, northwest Argentina. Quaternary International, 106-107: 111-117.

18- Khademi H., and Mermut A.R. 1998. Source of palygorskitegypsiferousAridisols and associated sediments from central Iran. Clay Minerals, 33: 561-578.

19- Khormali F., and Abtahi A. 2003. Origin and distribution of clay minerals in calcareous soils of arid and semiarid soils of Fars Province, southern Iran. Clay Minerals, 38: 511-527.

20- Khormali F., and Abtahi A. 2003. Origin and distribution of clay minerals in soils of different climatic areas of Fars Province. p. 127-129. In Proceedings of the 8th Soil Science Congress of Iran. (in Persian)

21- Khormali F., Abtahi A., and Mahmoodi S. 2003. Argillic horizon micromorphology in calcareous soils of Fars Province. p. 192-194. In Proceedings of the 8th Soil Science Congress of Iran. (in Persian)

22- Khormali F., Abtahi A., Mahmoodi S., and Stoops G. 2003. Argillic horizon development in calcareous soils of arid and semi-arid regions of southern Iran. Catena, 776: 1-29.

23- Kittrick J.A., and Hoppe E.W. 1963. A procedure for the particle size separation of soils for X-ray diffraction analysis. Soil Science, 96:312-325.

24- Mahjoory R.A. 1975. Clay mineralogy, physical and chemical properties of some soils in arid regions of Iran. Soil Science Society of America Proceedings, 39: 1157-1164.

25- Millot G. 1970. Geology of Clay. Masson. Et Cie., Paris.

26- Moazallahi M., and Farpoor M.H. 2012. Soil genesis and clay mineralogy along the xeric–aridicclimotoposequence, south central Iran. Journal of Agricultural Science and Technology, 14: 683-696.

27- Natural Resources and Watershed Management Organization of Sistan and Baluchestan. 2009. Detailed- Executive Studies of Bakhti Watershed, Zaboli. 10: 1-20. (in Persian)

28- Nazari N. 2003. Morphological and Physiochemical Properties and Mineralogy of Soils and their Genesis and Classification along a Toposequence in RejeinArea of Mianeh, East Azarbaijan Province. MSc Dissertation, Faculty of Agriculture, Department of Soil Science, University of Shiraz. (in Persian with English abstract)

29- Nelson R.E. 1982. Carbonate and gypsum. p. 181-196. In A.L. Page et al. (ed.) Methods of Soil Analysis. Part 2. 2nd ed. Agron. Monogr. 9. ASA and SSSA, Madison, WI.

30- Owji M.R., and Baghernejad M. 2007. Physicochemical, morphological and mineralogical properties of some soils in high plains of Fars Province. In Proceedings of the 6th Soil Science Congress of Iran. Ferdowsi University of Mashhad (in Persian)

31- Page S.E., Wust R.A.J., Wriss D., Rieley J.O., Shotyk W., and Limin S. 2004. A record of late Pleistocene and Holocene carbon accumulation and implication for past, present and future carbon dynamics. Journal of Quaternary Science, 19: 625-635.

32- Sanjari S., and Brumand N. 2014. Clay mineralogy of soils located on different geomorphic surfaces in Sarduieh-Jiroftarea. Journal of Soil Researches, 28(1):209-219. (in Persian with English abstract)

33- Schaefer C., and Dalrymple J. 1996. Pedogenesis and relation properties of soils with columnar structure from Roramia, north Amazonia. Geoderma, 71: 1-17.

34- Schoeneberger P.J., Wysocki D.A., Benham E.C., and Soil Survey Staff. 2012. Field Book for Describing andSampling Soils, Version 3.0. Natural Resources Conservation Service, National Soil Survey Center, Lincoln, NE.

35- Shankar N., and Achyutan H. 2007. Genesis of calcic and petrocalcic horizons from Comibatore, Tamil Nadu: micromorphology and geochemical studies. Quaternary International, 175:140-154.

36- Singer A. 1989. Palygorskite and sepiolite group minerals. p. 829-872. In J.B. Dixon et al. (ed.) Minerals in Soil Environments. Soil Science Society American, Madison, WI.

37- Soil Survey Staff. 2014. Keys to Soil Taxonomy,12th edition. USDA-Natural Resources Conservation Service, Washington, DC.

38- Stoops G. 2003. Guidelines for the Analysis and Description of Soil and Regolith Thin Sections. SSSA, Madison, WI.

39- Toomanian N., Jalalian A., and Eghbal M.K. 2001. Genesis of gypsum enriched soils in north-west Isfahan, Iran. Geoderma, 99(3): 99-224.

40- Verheye W., and Stoops G. 1973. Micromorpholoical evidence for identification of an argillic horizon in Terra Rossasoils. p. 817-831. In G.K. Rutherford (ed.) Soil Microscopy. The Limestone Press, Kingston, Canada.