توسعه مدل شبه توزیعی برای برآورد بیلان (QDWB) و ارزیابی آن در محدوده مطالعاتی رخ- نیشابور

آب و خاک

مقاله 1، دوره 30، شماره 6 - شماره پیاپی 50، بهمن 1395، صفحه 1888-1904   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v30i6.47416

نویسندگان

سید سجاد رضوی کهنمویی^{* 1}؛ کامران داوری¹؛ بیژن قهرمان¹؛ علی نقی ضیائی¹؛ عزیزاله ایزدی²؛ کاظم اسحاقیان³؛ مهری شاهدی¹؛ فاطمه طالبی¹

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²فردوسی مشهد

³شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی

چکیده

محدود بودن توان منابع آب در کشورمان، حفاظت و بهره برداری بهینه از آن را به منظور تأمین نیازهای آبی آیند گان طلب می کند و دستیابی به این اهداف جز با تهیه بیلان منابع آب و ارزیابی پتانسیل آن امکان پذیر نمی باشد. هدف این پژوهش، برآورد پارامترهای بیلان با استفاده از روش توزیعی می باشد. در این راستا پس از بررسی مدل ها و روش های توزیعی موجود در دنیا، مدل شبه توزیعی QDWB (Qausi Distributed Water Balance model)در محیط برنامه نویسی متلب توسعه داده شد. برای اجرای این مدل لازم است تا داد ه های مورد نیاز (بارندگی، تبخیروتعرق پتانسیل، داده های کاربری و خاک و اطلاعات مرتبط، ضرایب تصحیح رواناب و نفوذ) به صورت توزیعی و در قالب سلول‌های 500 در 500 متر در سطح حوضه تهیه شده و به صورت لایه های جداگانه و به فرم ماتریسی به مدل وارد شود. مدل برای تخمین رواناب و نفوذ عمقی، معادله بیلان آب های سطحی را حل می کند و نیاز آبیاری را بر اساس تامین کمبود رطوبت خاک تخمین می زند. محدوده مطالعاتی مورد نظر در این تحقیق حوضه آبریز نیشابور- رخ با مساحت 9157 کیلومتر مربع است. بررسی روابط میان عوامل بیلان مانند مقایسه بارندگی- تبخیروتعرق، بارندگی- رواناب، بارندگی– نفوذ حاکی از این مطلب است که مدل به خوبی فرایندهای هیدرولوژیکی حاکم بر حوضه را درک کرده است. نتایج تبخیروتعرق مدل توسعه یافته حاضر با نتایج مدل SWAT مقایسه شد که نشان دهنده روند مشابه تبخیروتعرق محاسبه شده توسط هر دو مدل می باشد

کلیدواژه‌ها

بیلان آب سطحی؛ حوضه آبریز رخ - نیشابور؛ کمبود رطوبت خاک؛ مدل شبه توزیعی

مراجع

1- Ahmai T. 2013. Groundwater Recharge Estimation Using Various Methods and Making Comparison Their Results, Case Study: Neishaboor Plain. Iran. MSc Thesis. Water Engineering Department, Agriculture Faculty, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.(in Persian with English abstract).

2- Alizadeh A., Principles of Applired hydrology University pres of Imam Reza, mashhad twenty eighth. 2012. Mashhad.

3- Alizadeh A., Izady A., Davary K., Ziaei A. N., Akhavan S., and Hamidi Z. 2013. Estimation of Actual Evapotranspiration at Regional – Annual scale using SWAT, Iranian Journal of Irrigation & Drainage, 7(2).

4- Allen R. G., Pereira L. S., Raes D., and Smith M. 1998. Crop evapotranspiration-Guidelines for computing crop water requirements-FAO Irrigation and drainage paper 56. FAO

5- Arnell N. W. 1999. A simple water balance model for the simulation of streamflow over a large geographic domain.J. Hydrol, 217 (3/4): 314–335.

6- Arnold J.G., Srinivasan R., Muttiah R.S., and Williams J.R. 1998. Large area hydrologic modeling and assessment—Part 1. Model development, Journal of the American waterresources association (JAWRA), 34: 73–89.

7- Baxter E. V. Distributed Hydrologic Modeling Using GIS. 2005, Springer Science and Kluwer Academic Publishers, NEW YORK, BOSTON, DORDRECHT, LONDON, MOSCOW.

8- Becker A., and Braun P. 1999. Disaggregation, aggregation and spatial scaling in hydrological modelling, J. Hydrol, 217: 239–252.

9- Davary K., Ghahraman B., and Sadeghi M. 2007. Review and Classification of Modeling Approaches of Soil Hydrology Processes, Iran Agricultral Research, 27:1-2.

10- Flerchinger G., and Cooley K.R. 2000. A ten-year water balance of a mountainous semi-arid watershed, Journal of Hydrology 237(1): 86-99.

11- Huang M., Gallichand J., Wang Z., and Goulet M. 2006. A modification to the SoilConservation Service curve number method for steep slopes in the Loess Plateau of China. Hydrological processes, 20(3): 579-589.

12- Izady A., Davary K., Alizadeh A., Ziaei A. N., Alipoor A., Joodavi A., and Brusseau M.L. 2013. A framework toward developing a groundwater conceptual model, Arabian Journal of Geosciences.

13- Izady A. 2014. Application and Assessment of a Developed Coupled-Groundwater–Surface Water Model in the Neishaboor Watershed. Iran. PhD Dissertation. Water Engineering Department, Agriculture Faculty, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.(in Persian with English abstract).

14- Kabir A., and Bahremand A. 2011. Water balance of Gorganrood river basin East of Iran, African Journal of Agricultural Research, 6(25): 5591-5599.

15- Kim C. P., Salvucci G. D., and Entekhabi D. 1999. Groundwater-surface water interaction and the climatic spatial patterns of hillslope hydrological response, Hydrology and Earth System Sciences, 3(3): 375-384.

16- Liu Y., and De Smedt F. 2004. WetSpa extension, a GIS-based hydrologic model for flood prediction and watershed management, Department of Hydrology and Hydraulic Engineering, Vrije Universiteit Brussel.

17- Lin Y. F., Wang J., and Valocchi A. J. 2008. A new GIS approach for estimating shallow groundwater recharge and discharge, Transactions in GIS, 12(4): 459-474.

18- Luijten J.C., Knapp E.B., and Jones J.W. 2001. A tool for community-based ssessment of the implications of development on water security in hillside watersheds, Agricultural Systems 70: 603–622.

19- Matheussen B., Kirschbaum R. L., Goodman I. A., O’Donnell G. M., and Lettenmaier D. P. 2000. Effects of land cover change on streamflow in the interior Columbia River basin (U.S.A. andCanada). Hydrol. Process. 14: 867–885.

20- M G.T. 2012. Conceptual Modelling of Water Balance in Basin Scale. Iran, MSc Thesis. Water Engineering Department, Agriculture Faculty, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.(in Persian with English abstract).

21- Portoghese I., Uricchio V., and Vurro M. 2005. A GIS tool for hydrogeological water balance evaluation on a regional scale in semi-arid environments, Computers & geosciences, 31(1): 15-27.

22- Sophocleous M., and Mc Allister J. 1987. Basinwide water‐balance modeling with emphasis on spatial distribution of ground water recharge1, Journal of the American Water Resources Association 23(6): 997-1010.

23- Thornthwaite C.W. 1948. An approach toward a rational classification of climate, Geogr. Rev. 38(1): 55–94.

24- Thornthwaite C. W., and Mather J. R. 1955. The water balance, Publ. Climatol. Lab. Climatol. Dresel Inst. Technol, 8(8): 1–104.

25- Van Der Knijff J. M., Younis J., and De Roo A. P. J. 2010. LISFLOOD: a GIS‐based distributed model for river basin scale water balance and flood simulation, International Journal of Geographical Information Science, 24(2): 189-212.

26- Wolock D., and McCabe G. 1999 .Estimates of Runoff Using Water-Balance and Atmospheric General Circulation Models, Journal of the American Water Resources Association, 35(6):1341-1350.

27- Xu C.Y., and Singh V. 2004. Review on regional water resources assessment models under stationary and changing climate. Water Resources Management, 18(6): 591-612.

28- Yu Z., Gburek W. J., and Schwartz F. W. 2000. Evaluating the spatial distribution of water balance in a small watershed, Pennsylvania, Hydrological processes, 14(5): 941-956.

29- Zhu Q., Jiang H., Liu J., Wei X., Peng C., Fang X., Liu S., Zhou G., Yu S., and Ju W. 2010. Evaluating the spatiotemporal variations of water budget across China over 1951–2006 using IBIS model. Hydrological Processes, 24(4): 429-445.