تحلیل تغییرات زمانی و مکانی آب مجازی در محصول گوجه فرنگی در استان هرمزگان تحت تغییرات اقلیم

آب و خاک

مقاله 2، دوره 32، شماره 1 - شماره پیاپی 57، فروردین 1397، صفحه 29-43   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v32i1.68792

نویسندگان

ام البنین بذرافشان^* ؛ زهرا گرکانی نژاد مشیزی

دانشگاه هرمزگان

چکیده

استان هرمزگان رتبه اول تولید گوجه فرنگی خارج از فصل در کشور را داراست، این در حالی‌است که کمبود بارش و به تبع آن کمبود منابع آب شیرین در استان هرمزگان، قرار گرفتن استان در اقلیم فراخشک و همچنین تلفات زیاد آب در بخش کشاورزی موجب بحران جدی آب طی دو دهه اخیر شده است. تحقیق فوق با هدف تغییرات زمانی و مکانی آب مجازی و ردپای آب در محصول گوجه‌فرنگی تحت تاثیر تغییرات اقلیمی طی 15 سال گذشته (1381-1395) صورت پذیرفته، تا بر این اساس، ارزش و حجم آب مجازی مبادلاتی در هر شهرستان محاسبه و تاثیر تغییر متغیرهای اقلیمی موثر بر ردپای آب مشخص گردد. نتایج نشان داد، متوسط وزنی ردپای آب در تولید گوجه‌فرنگی 936/0 مترمکعب در کیلوگرم بوده که بیشترین و کمترین میزان ردپای آب مربوط به شهرستان جاسک و بستک با مقدار 54/1 و 66/0مترمکعب برکیلوگرم است. متوسط حجم ردپای صادرات آب مجازی گوجه‌فرنگی 8/10 میلیون متر مکعب با ارزش 28 میلیون ریال می‌باشد که بیشترین و کمترین سهم را به‌ترتیب شهرستان بندرعباس و بشاگرد داشته‌اند، اما به‌ترتیب بالاترین و پائین‌ترین ارزش آب مجازی مربوط به شهرستان بستک و جاسک است. تغییرات زمانی ردپای آب نشان می‌دهد، روند ردپا در بخش مرکزی رو به کاهش و در سایر بخش‌ها فاقد روند معنی‌دار است، این در حالی‌است که متغیر ساعات آفتابی نیز روبه کاهش بوده و در بین فاکتورهای غیراقلیمی روند عملکرد در بخش مرکزی افزایش قابل توجهی نشان می‌دهد، لذا روند تغییرات ردپای آب را می‌توان به عوامل غیراقلیمی مرتبط دانست.

کلیدواژه‌ها

ارزش ردپای آب؛ آب آبی و سبز؛ تغییر اقلیم؛ ردپای آب؛ ردپای صادرات و واردات

مراجع

1- Ababaei B., and Ramezani Etedali H. 2017. Water footprint assessment of main cereals in Iran. Agricultural Water Management, 179: 401- 411.

2- Allan J. A. 1997. Virtual water: A long-term solution for water short Middle Eastern economies? Paper presented at the 1997 British Assoc. Festival of Sci., University of Leeds, UK.

3- Allan J. A. 2003. Virtual water eliminates water wars? A case study from the Middle East. PP. 137-145. In: A. Y. Hoekstra (Ed.), Virtual Water Trade, Proc. of the International Expert Meeting on Virtual Water Trade, Value of Water Research Report Series No. 12, IHE, Delft, The Netherlands.

4- Arabi Yazdi A., Alizadeh A., and Mohammadian F. 2009. Study on Ecological Water Footprint in Agricultural Section of Iran, Journal of Water and Soil. 23(4): 1- 15.

5- Arabi A., and Niknia N. 2010. Water footprint, an indicator of the impact of the pattern of consumption of nations. 5th National Congress of Civil Engineering, Mashhad, Ferdowsi University of Mashhad. (in Persian)

6- Chapagain A.K., Hoeksta A.Y., and Savenije H.H.G. 2006. Water saving through international trade of agricultural products. Hydrol. Earth System Science, 10: 455-468, DOI: 10.5194/hess-10-455.

7- Dehghan Pir, Sh. 2015. A Comparative Study on Virtual Water through Problemshed Concept (Hormozgan Province), Master's thesis. (in Persian with English abstract).

8- Duan P., Qin L., Wang Y., and He H. 2015. Spatial pattern characteristics of water footprint for maize production in Northeast China. Journal of the Science of Food Agriculture 96(2): 561- 568. DOI: 10.1002/jsfa.7124.

9- FAO, 2011.Climate change, water and food security. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Land and Water Development Division, Rome.

10- Gholam Hosein Pour Jafari Nejad A., Alizadeh A., Nashat A, and Abolhasani Zeraatkar M. 2014. Iranian Journal of Irrigation & Drainage, 8(2): 325- 335. (in Persian)

11- Golkar F., Farahmand A., and Fardad H. 2008. Effect of irrigation water on yield and water use efficiency in tomato. Journal of Water Engineering, (1): 13- 19.

12- Hoekstra A.Y., Chapagain A.K., Aldaya M.M., Mekonnen M.M., 2011. The Water Footprint Assessment Manual. Earthscan, London.

13- Hoekstra A.Y., and Hung P.Q. 2002. Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade. Value if the Watre Research Report Series. No. 11, UNESCO-IHE, Delft.

14- Hoekstra A. Y., and Chapagain A. K. 2008. Globalization of water: Sharing the planets freshwater resources. Blakwell Publishing, Oxford, UK. DOI: 10.1002/9780470696224.

15- HRWA (2017) Hormozgan water resource bulletin. Hormozgan Regional Water Authority, Bandar Abbas. (in Persia).

16- IPCC. 2007. Summary for policy makers Climate change: The physical science basis. Contribution of working group I to the forth assessment report. Cambridge University Press, 881 PP.

17- Ministry of Agriculture- Jihad (MAJ). 2016, The year of agricultural production, Volume II, 125 p. (in Persian)

18- Mohammadi- Kanigolzar F., Daneshvar Aheri J., and Motee N. 2014. Virtual Water Trade as a Strategy to Water Resource Management in Iran. Journal of Water Resource and Protection, 6: 141 – 148.

19- Montaseri M., Rasouli Majd N., Behmanesh J., and Rezaie H. 2016. Evaluation of Agricultural Crops Water Footprint with Application of Climate Change in Urmia Lake basin. Journal of Water and Soil, 30(4): 1075- 1089. (in Persian with English abstract)

20- Morillo J.G., Martin M., Camacho E., Diaz J.A.R., Montesinos P. 2015. Toward precision irrigation for intensive strawberry cultivation, Agricultural Water Management, 151(1), 43-51, DOI: 10.1016/j.agwat.2014.09.021.

21- Ohmura A., Wild M., 2002. Climate change: is the hydrological cycle accelerating? Science 298: 1345-1346.

22- Omidi F., Homaee, M. 2015. Deriving crop production functions to estimate wheat virtual water and irrigation water price. Journal Management System. 5(2):131- 143. )in Persian with English abstract(

23- Rahimi J., Ebrahimpour M., and Khalili A. 2013. Spatial changes of Extended De Martonne climatic zones affected by climate change in Iran. Theoretical and Applied Climatology 112, 409-418.

24- Ramezani Etedali H., Shokoohi A., and Mojtabavi S.A. 2017. Using the Concept of Virtual Water Footprint in Main Crops Production for Crossing the water crisis in Qazvin. Journal of Water and Soil, 31(2): 422 – 433. (in Persian with English abstract)

25- Safi R., Mirlotfi S.M. 2015. Sugarcane in Khuzestan assess the situation from the perspective of virtual water. Journal of Water Resources 8: 87- 95. (in Persian with English abstract)

26- Salari S., Karandish F., and Darzi-Naftchali A. 2015. Spatial and temporal analyses of the wheat virtual water variations in Sistan and Blouchestan Province, Journal of Irrigation & Water Engineering, 5(18): 81 – 94.

27- Shokoohi A., Ramezani Etedali H., Mojtabavi, S. A. and Singh, V. P. 2016.

Using Water Footprint Accounting for Optimizing Crop Patterns Respecting Sustainable Development (Case Study: Qazvin Plain), Iran – water Resources Research. 3(12): 99 – 113. )in Persian with English abstract)

28- Sun S.K.; Wu P.T.; Wang Y.B., Zhao X.N., Liu J., Zhang X.H. 2012. The temporal and spatial variability of water footprint of grain: A case study of an irrigation district in China from 1960 to 2008. J. Food Agric. Environ. 10, 1246–1251.

29- Van Oel P.R., Mekonnen M.M., and Hoekstra A.Y. 2009. The external water footprint of the Netherlands: Geographically-explicit quantification and impact assessment. Ecological Economics, 69: 82-92.

30- Yang H., Zehnder A. 2006. Virtual water: An unfolding concept in integrated water resources management. Water Resources Research 43:12.