پهنه‌بندی اجرای سامانه‌های آبیاری در اراضی حوضه رودخانه آجی‌چای

آب و خاک

مقاله 2، دوره 33، شماره 2 - شماره پیاپی 64، تیر 1398، صفحه 217-228   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v33i2.70314

نویسندگان

ناصر آریا آذر¹؛ ابوالفضل مجنونی هریس^{* 1}؛ رضا دلیرحسن نیا²

¹دانشگاه تبریز

²استاد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

چکیده

بدون شک محدودیت منابع آب مشکل اصلی در راه افزایش تولید محصولات کشاورزی و بزرگ‌ترین چالش کشور می­باشد. برای استفاده بهینه از منابع آب در بخش کشاورزی لازم است تامناسب­ترین سامانه آبیاری برای تأمین نیاز آبی اراضی استفاده گردد. در پژوهش حاضر از روی تغییرات داده‌هایی نظیر کیفیت آب، خاک و اقلیم منطقه برای پهنه­بندی و تعیین مناطق بهینه کاربرد هر یک از سامانه­های آبیاری، از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شد. برای انتخاب هر یک از سامانه­ها معیارهای تأثیرگذار مشخص و سپس به روش AHP مورد مقایسه قرار گرفتند. امتیازهای لازم برای هر معیار با کنترل نرخ سازگاری بدست آمد که در هر سه مورد کمتر از 1/0 بود. نتایج نشان داد که اجرای سامانه­های آبیاری بارانی و قطره­ای به‌ترتیب در 19637 و 31757 هکتار از اراضی مورد مطالعه مناسب است. اما با توجه به بالا بودن مقادیر SAR و شیب زیاد زمین اجرای سامانه آبیاری سطحی بجز 9 درصد از اراضی کشاورزی، در بقیه مناسب نیست. بطور کلی بیشتر محدودیت­ها در دشت تبریز و در حاشیه دریاچه ارومیه است. لذا با دور شدن از دریاچه ارومیه و بطرف بالادست حوضه آجی­چای شرایط برای اجرای این سامانه­ها محیاتر می­شود. چنانچه کاربرد این سه سامانه در دشت بستان­آباد و هریس نسبتاً مناسب و در دشت سراب دو سامانه بارانی و قطره­ای مناسب و آبیاری سطحی نسبتاً مناسب تعیین گردید.

کلیدواژه‌ها

آجی چای؛ امتیازدهی؛ مناطق همگون آبیاری؛ AHP؛ GIS

مراجع

1- Ahadnejad H., Ebrahimzadeh A., and Shafei Y. 2010. Spatial Organization and Planning of Health Services by the Use of GIS; The Case of Zanjan City, 3: 39-58.

2- Albaji M., Landy S., Boroomand Nasab M., and Moravej K. 2008. Land suitability evaluation for surface and drip irrigation in Shavoor plain, Iran, Journal of Food, Agriculture and Environment 7: 955-960.

3- Alizadeh A. 2011. Principles of Irrigation Systems Design. Imam Reza University Press.

4- Detailed Study Report of Semi-detailed Soil Science in Tabriz Plain. 1992. Company of Regional Water East Azarbaijan -Ardebil.

5- Detailed Study Report of Semi-detailed Soil Science in The lands of Kurd Kandi Dam in Bostanabad. 2002. Company of Regional Water East Azarbaijan -Ardebil.

6- Detailed Study Report of Semi-detailed Soil Science in Sarab Plain. 1992. Company of Regional Water East Azarbaijan -Ardebil.

7- Ebadi H., Liaghat A., and Keshavarz A. 2004. Evaluation of lSYS model of expert decision making system for selecting irrigation system. Second National Student Conference on Soil and Water Resources. University of Shiraz.

8- Gharadaghi M.M., Babayi Kh., and Mansoori F. 2014. Potentiality of susceptible regions for pressurized irrigation systems implementation using GIS (Case Study: Babakhan Irrigation and Drainage Network). Journal of Water and Soil‏ 27(6): 1111-1122.

9- Ghodsipour S.H. 2007. Analytical hierarchy process (AHP), Amirkabir University of Tech. Pub., Tehran.‏

10- Irrigation and Drainage - Issue 286. Publications of Management and Planning of country.

11- Guneri A.F., and Cengiz M.S. 2009. A Fuzzy ANP approach to shipyard location selection, Department of industrial Engineering, Yildiz Technical University, Turkey, pp. 7992-7999.

12- Mamanpoosh A.R., and Moosavi F. 2006. Water productivity in Zayandehrood irrigation networks (Nekooabad and Abshar). First National Conference on Irrigation and Drainage Management. Ahvaz. University of Chamran, Ahvaz.

13- Mehdipour F., and Mesgari M.S. 2007. A model for location based on multi-criteria decision-making methods in GIS. Tehran Geomatics Conference. National Surveying Organization.

14- Mehri A. 2007. Potential of Pressure Irrigation Systems in Lorestan Province. M.Sc. Thesis. Faculty of Water Engineering. Chamran University of Ahvaz.

15- Neshat A., and Nikpour N. 2011. Locating suitable areas to implementation pressurized irrigation using GIS (Case Study: Kerman Plain). Journal of Water Resources Engineering 4: 77-84.

16- Naseri A., Rezania A.R., and Boroomand Nasab M. 2009. Investigation of soil quality for different irrigation system in Lali plain. Journal of Applied Sciences 8: 654-659.

17- Ramzi R., Khashei-Siuki A., and Shahidi A. 2014. Determination of Suitable Zone of Drip Irrigation using Analytical Hierarchy Process Method in South Khorasan Province, JWSS 18(69): 227-236.

18- Saaty T.L. 1980. The analytic hierarchy process. McGraw-Hill, New York.

19- Sedghkia M., Nateghi M.B., Kaviani Kocharkhizi Sh., and Naghipoor N. 2014. Evaluation and Zoning of Irrigation Methods on Etka Organization Lands in Dorud, Using Analytical Hierarchy Process. Publication Water Research in Agriculture 4: 749-758.

20- Srdjevic B., and Obradovic D. 1997. Reliability and risk in agricultural irrigation. Third International Workshop on Mathematical and Control Applications in Agriculture and Horticulture, pp 97–102, Hannover, Germany.

21- Ziadali S., and Kholghi M. 2001. Evaluation of water efficiency in Moghan irrigation and drainage network based on the new definitions of water productivity. First Water Resources Management Conference. Iranian Water Resources Sciences and Engineering Society. Faculty of Engineering, University of Tehran.