مقدمه‏ای بر ابعاد و گسترة‏ دستگاه نظری میشل فوکو

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 2، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 13، شهریور 1388   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v0i0.8747

نویسندگان

بوستانی بوستانی^* ؛ Ahmad محمدپور

چکیده

فوکو یکی از اندیشمندان بین رشته‏ای و حتی بین پارادایمی ‏معاصر است که دامنة وسیعی از علایق نظری، موضوعات و حوزه‏ها را پوشش می‏دهد. بر همین اساس، می‏توان وی را در قالب طیفی از رهیافت‏ها‏ و پارادایم‏ها‏ی متفاوت چون پارادایم انتقادی، تفسیرگرایی اجتماعی، پست‏مدرنیسم و پساساختارگرایی قرار داد؛ با این وجود، پیوستگی واحدی ‏نیز با هیچ‏یک از رویکردهای مذکور ندارد. آرا و اندیشه‏ها‏ی فوکو از یک طرف مبتنی بر تلفیقی گسترده از سنت‏ها‏ی مهم فلسفی معاصر و از طرف دیگر، به شکل‏دهی و گسترش ترکیب نظری جدیدی نیز منتهی شده است. بنابراین، رویکرد وسیع فوکو ترکیبی از عناصر نظری برداشت‏شده در امتداد با انتقادات بنیادی وی از رویکردهای مسلط در علوم‏انسانی و اجتماعی است که در قالب یک دستگاه نظری خلاقانه، بنیاد نظری وی را شکل می‏دهد. این دستگاه جدید نظری دارای مواضع پارادایمی‏ خاص خود چون هستی‏شناسی، انسان‏شنا‏سی فلسفی، معرفت‏شنا‏سی و روش‏شنا‏سی است.
این مقاله در نظر دارد به بررسی آرا و اندیشه‏ها‏ی نظری و روشی فوکو پرداخته و تلفیق نظری و مواضع پارادایمی‏‏‏عمدة وی را مورد بررسی قرار دهد. در این راستا، ابتدا به آثار اصلی وی و شرح مختصری از هر کدام پرداخته می‏شود. سپس، مبانی اندیشمندی و ترکیب‏ها‏ی نظری وی واکاوی می‏شوند. در ادامة مقاله، ابعاد مختلف انسان‏شنا‏سی فلسفی، هستی‏شنا‏سی، معرفت‏شنا‏سی و روش‏شنا‏سی خاص فوکو شامل دیرینه‏شنا‏سی و تبارشناسی مورد بحث قرار می‏گیرند. مقاله با ذکر برخی انتقادات مهم وارده بر دیدگاه‏ها‏ی فوکو و برآیند نهایی به پایان می‏رسد.
کلیدواژه ها: فوکو، هستی‏شنا‏سی، معرفت‏شنا‏سی، روش‏شنا‏سی، دیرینه‏شنا‏سی، تبارشناسی

مراجع