تحول هرمنوتیک؛ بررسی مقایسه‌ای هرمنوتیک دیلتای و ریکور

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 16، اسفند 1389   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v0i0.15822

نویسنده

کاظم سام دلیری^*

دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

در دوره‌ای که با گسترش و شکوفایی علوم طبیعی تصور بر این بود که علوم انسانی نیز باید با مدل‌برداری از این علوم به حل مشکلات خود اقدام کند، برخی از فلاسفه با مخالفت با این نظر در صدد ارایه روش‌هایی انحصاری برای علوم انسانی برآمدند. در اعتقاد مخالفانِ گُرته‌برداری از علوم طبیعی، روش‌های علوم انسانی می‌بایست متناسب با موضوعات مورد بحث در این علوم باشد. یکی از منتقدین پیروی از علوم طبیعی در حوزه علوم انسانی دیلتای بود. دیلتای با این اعتقاد که به دلیل تفاوت ماهوی موضوعات مطرح در علوم انسانی با پدیده‌های طبیعی نمی‌توان از روش‌های این علوم در علوم انسانی سود جست، روش هرمنوتیک را برای علوم انسانی پیشنهاد کرد. دیلتای موضوعات مورد بحث در علوم انسانی را پدیده‌های انسانی می‌دانست که واجد معنا هستند؛ لذا روش‌های مقبول در این علوم می‌بایست به کشف این معانی یاری رساند. معنای مورد نظر دیلتای قصد، انگیزه، اراده و انتظار عاملان اجتماعی از انجام اعمال خود است. وی روش روان‌شناسی وصفی را برای فهم معانی پدیده‌های انسانی پیشنهاد می‌دهد. اما هرمنوتیک در بستر رشد و توسعه خود تحولاتی را از سر ‌گذراند؛ تا جایی که از متاخران هرمنوتیک، ریکور با قطع ارتباط آثار انسانی از فاعلِ خود، کشف معنای اثر - که معنای نسبت داده شده از سوی مفسر است- و نه معنای ذهن فاعل را وظیفه هرمنوتیک دانست. این نظر نسبیت فهم‌ها را نتیجه خواهد داد؛ چرا که به تعداد مفسران می‌توان فهم داشت. این مقال سر آن دارد تا با تقابل دو فیلسوف هرمنوتیک از دو نسل آن و ارایه نظرات آنان ضمن آشناسازی خواننده با روش هرمنوتیک تحولات هرمنوتیک را در بستر تاریخی نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

هرمنوتیک؛ دیلتای؛ ریکور؛ تفهم؛ روان شناسی وصفی

مراجع