روندهای شکل‌گیریِ دینداری

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 20، اسفند 1391   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v0i0.14124

نویسنده

علی‌رضا شجاعی‌زند^*

دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بحث «روندهای شکل‌گیریِ دینداری»، موضوع نسبتاً بدیع و کمتر کار شده‌ایست که جای آن در کنار بحث‌های «ریشة دین‌خواهی» و «منشأ دین» خالی است. مقاله پس از تشریح محتوا، کاربرد و ضرورت‌های این موضوع، به بازشناسی و تفکیک الگوهای دیندارشدن می‌پردازد. تفکیک و جداسازی میان الگوهای دیندارشدن، با استفاده از سه معیار «عرضه یا تقاضایِ» دین، «قصدی یا غیرقصدی» بودنِ دینداری و «تقدم نظری یا عملی» داشتنِ این روند انجام شده است.
«کشش‌های فطری» و «آمادگی‌های روانی» از الگوهایی هستند که ذیل تقاضا برای دین مطرح می‌شوند. «اکتساب» اما، شاخص‌ترین الگوی عرضه‌محور است. آنچه اما واقعی‌تر است و از رواج بیشتری هم برخوردار است، الگوی «توأمانیِ» فطرت- اکتساب است. دیندارشدنِ ناشی از «محرومیت»، یا مواجهه با یک «اتفاق باشکوه» یا متأثر از «شخصیت‌های دینی»، به مسیرهای غیرقصدیْ تعلق دارند. مسیرهای «منطقی- عُقلایی» و «انتخابگری» را هم باید در زمرة الگوهای قصدی محسوب کرد که تنها دربارة انسان‌های به لحاظ عقلی، رشید و بالغ امکان‌پذیر است. دستِ آخر به «دیندارشدنِ عملی» می‌رسیم که رایج‌ترین الگو در میان دینداران، خصوصاً کودکان و نوجوان است. «الگوی شامل» اما واقع‌نگرانه‌ترین مسیر دیندارشدن را عرضه می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

منبعِ دین؛ درگیرشدن دینی؛ جامعه‌پذیری دینی؛ عرضة دین؛ تقاضای دین

مراجع