گرایش‌های نام‌گذاری زنان و مردان چهار نسل ایران از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 6، دوره 53، شماره 4، بهمن 1399، صفحه 165-195   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی ( زبان و فرهنگ )

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v53i4.88045

نویسندگان

بهمن زندی^* ؛ الهه واثق

گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران

چکیده

زبان به‌عنوان یک نظام نشانه‌ای با انتقال معنا به ایجاد، حفظ، تقویت یا تضعیف و قطع روابط بین انسان‌ها می‌پردازد. لاینز (1977) معتقد است معنایی که زبان منتقل می‌کند بر سه دسته است: معنای توصیفی، معنای بیانی و معنای اجتماعی. در این میان «نام‌گذاری» به‌عنوان یک پدیدة زبانی خود به نوعی منتقل‌کنندة این معانی است، گرچه ممکن است در هر نامی یکی از این معانی برجستگی بیشتری پیدا کند. در این مقاله سیر تحول نام‌گذاری در چهار نسل در یکی از سازمان‌های دولتی شهر تهران بررسی شده است. بر همین اساس، 3108 نام از متولدان سال‌های 1300 تا 1398 از طریق درخت خویشاوندی جمع‌آوری شد. این اسامی در چهار گروه هویتی شامل هویت‌های مذهبی، ملی، فراملی و خنثی گردآوری شده‌اند. داده‌های به‌دست‌آمده در هر یک از گروه‌های هویتی به‌صورت کلی و از سوی دیگر براساس جنسیت افراد با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و آزمون‌های استنباطی تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد نام‌های برگرفته از هویت مذهبی بالاترین فراوانی و پس از آن نام‌های ملی، خنثی و فراملی به‌ترتیب بیشترین فراوانی را در این تقسیم‌بندی به خود اختصاص می‌دهند. بررسی سیر تحول نام‌ها نشان می‌دهد که در نسل چهارم (نسل پایانی مورد تحقیق) اسامی ملی روندی رو به رشد داشته، اما اسامی مذهبی سیری نزولی. گرایش به نام‌های فراملی که در نسل‌های اول بسیار اندک بوده است در نسل‌های بعدی سیر صعودی پیدا کرده است. در خصوص نام‌هایی با هویت‌های ملی و خنثی، نتایج نشان می‌دهد که نام‌های کهن در هر دو جنس زن و مرد روندی رو به رشد داشته است.

کلیدواژه‌ها

زبان شناسی اجتماعی؛ نام‌گذاری؛ هویت؛ جنسیت

مراجع

احمدی، ح. (1388). بنیادهای هویت ملی ایرانی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

ایمانی، م. (1363). نام‌شناسی و نام‌گذاری در ایران. مجله زبان‌شناسی، ۱(۱)، 76-87.

بحرانی، م. (1377). زمینه‌یابی فرهنگ نام‌گذاری نوزادان در شهر شیراز دانشگاه شیراز. طرح پژوهشی چاپ‌نشده. شیراز، ایران.

بهرامی، ع. (1383). جشن‌های ایرانیان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

دانش، ی.، و قربانی، ع. (1396). بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر نام‌گزینی کودکان توسط خانواده‌های ایرانی (مطالعه موردی استان هرمزگان). دوفصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، ۳(۵)، 87-109.

ربیعی، ع. (1380). جامعه‌شناسی تحولات ارزشی. تهران: فرهنگ و اندیشه.

رجب‌زاده، ا. (1378) تحلیل اجتماعی نام‌گذاری. تهران: سروش.

زندی، ب.، و میرمکری، م. (1396). روند نام‌گذاری فرزندان در شهر مهاباد از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، ۵(۱۹)، 1-18.

شاه‌ناصری، ش. (1396). بررسی تناوب‌های جدید در نام‌گذاری کودکان ایرانی براساس رویکرد نشانه‌ای. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، ۷(۱۳)، ۲۰۱-۲۱۲.

عبدی، ع. (1376). تحول نام‌گذاری کودکان تهرانی (1345 تا 1374). تهران: حنانه.

عسگری کرمانی، ح. (1381). گرایش‌های نام‌گذاری دختران و پسران ایرانی در فاصلة سال‌های 1362-1366و علل تغییر اسامی در بزرگسالان. زبان‌شناسی، ۱۷(۱)، 42-76.

علی‌نژاد، ب.، و طیب، م. (1382). بررسی گرایش‌های جدید نام‌گذاری در اصفهان از دیدگاه زبان‌شناسی. مجله مطالعات و پژوهش‌های دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ۳۳، 23-58.

فیض، س. (1383). بررسی زبان‌شناختی و جامعه‌شناختی سیر تحولات و گرایش‌های والدین بر نام‌گذاری فرزندان در شهر شیراز (پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد)، دانشگاه شیراز، ایران.

قمری، م.، و حسن‌زاده، م. (1389). نقش زبان در هویت ملی. زبان‌پژوهی، ۲(۳)، ۱۵۳-۱۷۲.

محمدپور، ا.، رضایی، م.، برنا، گ. (1393). مطالعة کیفی تغییرات در سبک زندگی و صورت‌بندی هویتی زنان در کردستان ایران (مطالعة موردی: شهر مریوان). زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، ۶(3)، 327-344.

مدرسی، ی. (1368)، درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

میرخلیل‌زاده ارشادی، ب. (1372). مقایسة تنوع نام‌های زنان و مردان ایرانی. مجله زبان‌شناسی، 2(۲۰)، 84-107.

نجاتی حسینی، م.، و افشار، س. (1388). تحول نام‌گذاری فرزندان در شهر تهران. پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، 3، 141-158.

نرسیسانس، ا. (1390). مردم‌شناسی جنسیت. ترجمه بهمن نوروززاده چگنی. تهران: افکار.

 

Abdulkareem, R. (2014). Sectarian identity manifestations in Iraqi personal names. Language, Individual and Society, 8, 182-192.

Agyekum, K. (2006). The Sociolinguistics of Akan personal names. Nordic Journal of African Studies, 15(2), 206-235.

Algeo, J. (1992). Onomastics. In T. Mcarthur (Ed.). Oxford companion to the English language. Oxford, England: Oxford University Press.

Chambers, J. K. (2006). Sociolinguistic theory: Linguistic variation and its social significance. Malden, MA: Blackwell.

Eslami-Rasekh, A., & Ahmadvand, M. (2015). Name-giving variations in Kurdistan Province of Iran: An ethnic identity marker categorized. Khazar Journal of Humanities and Social Sciences, 18(2), 5-22.

Firth, R. (1987). Personal names. LSE Quarterly, 1(3-4), 273-299

Fishman, J. A. (1967). Bilingualism with and without diglossia; diglossia with and without bilingualism. Journal of Social Issues, 23(2), 29-38.

Florenskiy, P. A. (1989). Imena. Sotsioloicheskie, 16(2), 128-143

Lieberson, S. (1984). What is in a name? Some sociolinguistic possibilities. International Journal of the Sociology of Language, 45, 77-78.

Lombard, G. (2008.). An ethnolinguistic study of Niitsitapi personal names (Unpublished master’s thesis). University of South Africa.

Lyons, J. (1977). Semantics. Cambridge, England: Cambridge University Press.