تقصیر و انجام اعمال مکه توسط بانوان حج‌گزار در شب عید قربان

فقه و اصول

مقاله 4، دوره 53، شماره 3 - شماره پیاپی 126، مهر 1400، صفحه 85-71   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v53i3.84379

نویسندگان

مهدی ساجدی¹؛ محمد رسول آهنگران^{* 2}

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران

²استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

مشهور فقهای امامیه معتقدند به‌جاآوردن تقصیر و اعمال مکه در شب عید قربان برای بانوان حج‌گزاری که از پیشامد قاعدگی بیمناک‌اند، مجاز است. عمدۀ فقهای متقدم و متأخر دربارۀ حکم سایر بانوان و جواز یا عدم جواز تقصیر شبانه و سپس به‌جاآوردن اعمال مکه توسط آنان در شب عید قربان، سخنی به میان نیاورده‌اند. از فتوای مذکور چنین برداشت می‌شود که تقصیر زودتر از موعد و انجام اعمال مکه، فقط به بانوان معذور اختصاص دارد. برخی از فقهای معاصر نیز به این مطلب تصریح یا دست‌کم دراین‌باره احتیاط کرده‌اند و برخی دیگر از فقهای معاصر بر این باورند که مستفاد از روایات این است که بانوان حج‌گزاری که وظیفه‌شان قربانی است مجازند پس از وکیل‌گرفتن برای انجام قربانی در روز عید، شبانه تقصیر کنند و برای ادای شبانۀ اعمال مکه راهی مسجدالحرام شوند. نتیجۀ این پژوهش که به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای و به روش تحلیل محتوا صورت گرفته حاکی از این است که روایات، که عمده سند شرعی برای این حکم محسوب می‌شوند به‌وضوح بر قول اخیر دلالت دارند و ادلۀ مستند دال بر قول عدم جواز از قوت لازم برخوردار نیست.
 

کلیدواژه‌ها

تقصیر؛ عید قربان؛ ذبح؛ اعمال مکه؛ وکالت در قربانی

مراجع

قرآن کریم

ابن‌زهره، حمزة‌بن‌علی، غ‍نیة ال‍ن‍زوع الی ع‍لمی الاص‍ول وال‍ف‍روع، چاپ اول، قم: امام صادق(ع)، 1417ق.

ابوالصلاح حلبی، تقی‌بن‌نجم، الکافی فی الفقه، چاپ اول، اصفهان: کتابخانۀ عمومی امام امیرالمؤمنان(ع)، 1403ق.

بحرانی، یوسف‌بن‌احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهره، قم: اسلامی، 1405ق.

تبریزی، جواد‌بن‌علی، التهذیب فی مناسک العمرة و الحج، چاپ اول، قم: دار التفسیر، 1423ق.

تبریزی، جواد‌بن‌علی، صراط النجاة، چاپ اول، قم: دار الصدیقة الشهیدة، 1427ق.

حر عاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، چاپ اول، قم: آل‌البیت(ع)، 1409ق.

حسینی فیروزآبادی، مرتضی، عنایة الاصول، قم: فیروزآبادی، 1400ق.

حکیم، محمدسعید، مناسک الحج و العمرة، چاپ هشتم، بی‌جا: بی‌نا، 1422ق.

خویی، ابوالقاسم، المعتمد فی شرح المناسک، چاپ اول، قم: مدرسۀ دارالعلم، 1410ق.

خویی، ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، چاپ اول، قم: مؤسسۀ إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره)، 1418ق.

شبیری زنجانی، موسی، مناسک الحج، چاپ اول، قم: مؤسسة الولاء للدراسات، 1421ق.

شهید اول، محمدبن‌مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، چاپ دوم، قم: اسلامی، 1417ق.

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.

طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.

علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، تذکرة الفقهاء، چاپ اول، قم: آل‌البیت(ع)، 1414ق.

فیاض، محمداسحاق، تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی، چاپ اول، قم: محلاتی، بی‌تا.

قطب‌الدین کیدری، محمدبن‌حسین، اصباح الشیعة بمصباح الشریعة، چاپ اول، قم: امام صادق(ع)، 1416ق.

قمی سبزواری، علی‌بن‌محمد، جامع الخلاف و الوفاق، چاپ اول، قم: زمینه‌سازان ظهور امام عصر(ع)، 1421ق.

کلینی، محمدبن‌یعقوب، کافی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.

محقق حلی، جعفربن‌حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان، 1408ق.

محقق داماد، محمد، کتاب الحج، قم: چاپخانۀ مهر، 1401ق.

مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم: اسماعیلیان، بی‌تا.

نایینی، محمدحسین، اجود التقریرات، قم: مصطفوی، 1368.