| تعداد نشریات | 56 |
| تعداد شماره‌ها | 2,166 |
| تعداد مقالات | 22,374 |
| تعداد مشاهده مقاله | 100,726,649 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 42,020,761 |
رویکردی انتقادی به فقه افتراضی؛ مبانی و آسیب‌ها با تمرکز بر جایگاه موضوع‌شناسی در این رویکرد فقهی | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 4، دوره 54، شماره 2 - شماره پیاپی 129، شهریور 1401، صفحه 77-95 اصل مقاله (654.98 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v53i4.87634 | ||
| نویسندگان | ||
| علی شفیعی1؛ منصور امیرزاده جیرکلی* 2؛ محمد رضا کاظمی گلوردی3 | ||
| 1دانش آموخته دکتری گروه آموزشی فقه ومبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریّه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریّه،ایران. | ||
| 2استادیار گروه آموزشی فقه ومبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریّه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریّه،ایران. | ||
| 3استادیارگروه آموزشی فقه ومبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد،ایران. | ||
| چکیده | ||
| فقه افتراضی که با اندکی تسامح می‌توان آن را فقه در خلأ نیز نام نهاد، محصول مبانی، روش‌ها، علل و عواملی است که باتوجه‌به حضور پررنگ و پرحجم آن در پیشینه و حال نهادِ فقاهت، نیازمند نگاهی انتقادی است تا بتوان دقیق‌تر و عینی‌تر با آن روبه‌رو شد. توجه به فقه افتراضی به‌مثابه رویکردی فقهی که ازجمله معلول فاصله‌گرفتن فقه و فقیهان از واقعیت‌های اجتماعی و چالش‌های عینیِ مکلفان از یک سو و مطرود گشتن فقیهان از حکومت و حاشیه‌نشینیِ ایشان از سوی دیگر است، پیامد‌هایی به‌دنبال داشته که در این مقاله ضمن اشاره به پاره‌ای از مبانی و آسیب‌های آن تلاش شده است به‌صورت موردی به پیامد کم‌توجهی به موضوع‌شناسی پرداخته شود، مسئله‌ای که در این چند دهه بیش‌ازپیش مدّنظر اصحاب اندیشه و دغدغه‌مندانِ کارآمدترکردن فقه بوده است. در این جستار به روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی مسئلۀ مورد اشاره مورد تحقیق واقع شده و این گمانه تقویت شده که کم‌توجهی به موضوع‌شناسیِ فقهی و تقلیل جایگاه آن در عملیات استنباط، عمدتاً معلول حاکمیتِ رویکرد افتراضی به فقه است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| رویکرد انتقادی؛ فقه افتراضی؛ فقه واقعی؛ آسیب‌شناسی رویکرد‌های فقهی؛ موضوع‌شناسی | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌قیم جوزی، محمدبن‌ابی‌بکر، إعلام الموقعین عن رب العالمین، چاپ‌اول، عربستان سعودی: دار ابن الجوزی، 1423ق.
ابوحیان توحیدی، علی‌بن‌محمد، البصائر والذخائر، چاپ‌اول، بی‌جا: دار صادر، 1408ق.
ابوزهره، محمد، ابوحنیفه، حیاته و عصره –آراءه و عصره، بی‌جا: دار الفکر العربی، 1369ق.
ابوزهره، محمد، ابوحنیفه، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیاسه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، قاهره: دار الفکر، 1996م.
اسدی، حسن، الامام جعفر بن محمد الصادق ُوالتأسیس للمنهج الافتراضی والتعلیلی، بی‌جا: مجلة دواة، 2015م.
بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیة، چاپ‌اول، قم: هادی، 1419ق.
برجی، یعقوبعلی، «نقش زمان و مکان در موضوعات احکام»، مجموعه مقالات کنگره نقش زمان و مکان در اجتهاد، بی‌جا: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1374، صص67تا 129
بلتاجی، محمدابراهیم، مناهج التشریع الاسلامی فی القرن الثانی الهجری، چاپ‌اول، مصر: دار السلام، 1425ق.
بهبهانی، محمدباقربن‌محمداکمل، الحاشیة على مدارک الأحکام، قم: آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، 1419ق.
بهجت، محمدتقی، مناسک حج، چاپ‌ششم، قم: دفتر حضرت آیت‌الله العظمی محمدتقی بهجت، 1387.
پاکتچی، احمد، «اسلام» دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367.
جباران، محمدرضا، «نگاهی به مکاتب حدیثی شیعه در سده‌های اولیه»، مجلۀ شیعه‌شناسی، س 1، ش3و4، 1382، صص 59تا 80
حب‌الله، حیدر، مسئلۀ المنهج فی الفکر الدینی وقفات و ملاحظات، چاپ‌اول، بیروت: الانتشار العربی، 2007م.
حجوی ثعالبی، محمدبن‌حسن، الفکر السامی فی تاریخ الفقه الاسلامی، چاپ‌اول، بیروت: دار الکتب الاعلمیة، 1416ق.
حسنی، سیدحمیدرضا و مهدی علی‌پور، جایگاه‌شناسی علم اصول،( گفتگو با آیت الله سید احمد مددی) ، چاپ‌اول، قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم، 1385.
حصوه، ماهرحسین، فقه الواقع و اثره فی الاجتهاد، چاپ‌اول، امریکا: المعهد العالمی للفکر الاسلامی، 1430ق.
خامنه‌ای، سیدعلی، سخنرانی در جمع روحانیون حوزۀ علمیه اهواز، 18/12/1375.
خامنه‌ای، سیدعلی، سخنرانی در ابتدای درس خارج، 29/6/1371.
خضری، محمد، تاریخ التشریع الاسلامی، چاپ‌دوم، قم: دار الکتا‌ب الاسلامی، 1415ق.
خطیب بغدادی، احمدبن‌علی، تاریخ بغداد، بیروت: دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
خوئی، ابوالقاسم، منیة السائل، چاپ‌اول، قم: برگزیده، 1416ق.
دسوقی، محمد، التجدید فی الفقه الاسلامی، چاپ‌اول، بیروت: دار المدار الاسلامی، 2006م.
دسوقی، محمدبن‌احمد، حاشیه الدسوقی علی شرح الکبیر، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
دوسری، مسلم‌بن‌محمد، الممتع فی القواعد الفقهیة، چاپ‌اول، ریاض: دار زدنی، 1428ق.
ریسونی، احمد، الاجتهاد النص؛ الواقع، المصلحه، چاپ‌اول، بیروت: الشیکة العربیة للابحاث و النشر، 2012م.
زرقاآ، احمد، المدخل الفقهی العام، دمشق: مطبعة جامعة دمشق، 1957م.
زرقاآ، احمد، شرح القواعد الفقهیه، دمشق: دار العلم، 1409ق.
سید قطان، رمضان، «الفقه الافتراضی و اثره فی الاحکام المعاصرة»، مجلة الشریعة و القانون، ج1، ش25، 1431، ص15 تا 61.
سیستانی، علی، الاجتهاد و التقلید و الاحتیاط، به‌تقریر محمدعلی ربانی، قم: بی نا، ۱۳۹۴ .
صدر، محمدباقر، دروس فی علم الاصول، قم: مجمع شهید صدر، 1408ق.
عبدالقادر، علی‌حسن، نظره عامه فی تاریخ الفقه الاسلامی، چاپ‌دوم، قاهره: مکتبة القاهرة الحدیثة، 1956م.
عصفور العجمی، مبارک‌سعود و محمدعلی سمیران، «ضوابط الاجتهاد فی المسائل الافتراضیه: دراسه تاصیلیه»، مجلۀ جامعة الشارقة للعلوم الشرعیة و الدراسات الاسلامیة، امارات متحد عربی: جامعة الشارقة، 1441ق.
عیدانی، محمود، العقل و عملیة الاستنباط؛ دروس منهجیة فی دور العقل فی عملیة الاستنباط عندالامامیة، چاپ‌اول، قم: العطار، 1396.
فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله، نضد القواعد الفقهیة على مذهب الامامیة، چاپ‌اول، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، 1403ق.
فرحناک، علی‌رضا، موضوع‌شناسی در فقه، (گفتگو با آیت الله مددی)، چاپ‌اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1390.
کمال‌الدین امام، محمد، «الموقف من الفقه الافتراضی»، مجلة المسلم المعاصر، ش145و146، 2012م، صص95-125.
مازندرانى، محمدصالح‌بن‌احمد، شرح الکافی، تهران: چاپ‌اول، بی‌جا: بی‌نا، 1382.
محقق کرکی، علی‌بن‌حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، بیروت: آل البیت لاحیاء التراث، 1411ق.
محیمید، محمدبن‌عبدالله‌بن‌محمد، الفتوی الافتراضیه، مفهوم‌ها، اهمیت‌ها و حکم‌ها، بی‌جا: جامعة القصیم، 1434ق.
مصطفى، ابراهیم و دیگران، المعجم الوسیط، قاهرة: دار الدعوة، 1989م.
مقری، احمدبن‌محمد، القواعد؛ المملکة السعودیة، بی‌جا: مرکز احیاء التراث الاسلامی، بی‌تا.
مهران، محمودعبدالرحیم، «استشراف الفتوی تراثیته و آفاقه»، بحوث مؤتمر الفتوى واستشراف المستقبل، السعودیة: جامعة القصیم، ، 1437ق، صص633- 698. (مقاله کنگره بوده مجله نبوده و بیش از این آدرسی ندارد)
نائینى، محمدحسین، فوائد الاصول، به‌تقریرمحمدعلی کاظمی خراسانی، چاپ‌اول، قم: نشر اسلامی، 1409ق.
واعظ‌زاده خراسانی، محمد، «سبک‌شناسی رجالی آیت‌الله بروجردی»؛ کرانه‌های اجتهاد، قم: بوستان کتاب، 1396.
وزارة الأوقاف و الشئون الإسلامیة–الکویت، موسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت: بی‌نا، 1427ق.
همایی، جلال‌الدین، قواعد فقه، اصطلاحات و تاریخ فقه و...، چاپ‌اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1391.
معرفت، محمد هادی، نقد و نظر،(اقتراح در باره مبانی اجتهاد)، س1، ش1 ؛زمستان 1373،صص 7-107.
کدیور, محسن, دغدغه‌های حکومت دینی, چاپ دوم, تهران: نشر نی, 1379.
علیدوست، ابوالقاسم، فقه و عرف، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1384.
پوپر، کارل، اسطورۀ چارچوب (در دفاع از علم و عقلانیت)، چاپ سوم، تهران: طرح نو، 1389.
فنایی، ابوالقاسم، اخلاق دین شناسی، چاپ اول، تهران، نگاه معاصر، 1389.
عبدالفتاح همام، «الفقه المستقبلی تاصیل و آفاق»، مجلة الوعی الاسلامی، ش560، 2012.
خالد عبدالله المزینی، حقیقة فقه التوقع وأهمیته، پایگاه اینترنتی الاجتهاد، دفتر تبلیغات خراسان رضوی، http://ijtihadnet.net
هدایتی، محمد، مناسبات فقه و اخلاق، چاپ اول، تهران، نگاه معاصر، 1395.
ابوزهره، محمّد؛ تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیاسه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه؛ بیروت: دارالفکر العربی، 1989م.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,653 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,274 |
||