رویکردی انتقادی به فقه افتراضی (مبانی و آسیب‌ها؛ با تمرکز بر جایگاه موضوع شناسی در این رویکرد فقهی )

فقه و اصول

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 مرداد 1401  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v53i4.87634

نویسندگان

علی شفیعی¹؛ منصور امیرزاده جیرکلی ²؛ محمد رضا کاظمی گلوردی³

¹دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران

²استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران

³استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

فقه افتراضی که با کمی تسامح می توان آن را فقه در خلاء نیز نام نهاد محصول مبانی؛ روش ها؛ علل و عواملی است که با توجه به حضور پررنگ و پر حجم آن در پیشینه و اکنون نهادِ فقاهت؛ نیازمند نگاهی انتقادی است تا بتوان دقیق‌تر و عینی‌تر با آن روبرو شد.
این رویکرد فقهی را که از جمله معلول فاصله گرفتن فقه و فقیهان از واقعیت‌های اجتماعی و چالش‌های عینی مکلفان از یک سو و طرد فقیهان از حکومت و حاشیه‌نشینی ایشان از سوی دیگر دانست‌اند پیامدهای چندی را به دنبال داشته است که در این مقاله ضمن اشاره به پاره‌ای از مبانی و آسیب‌های آن؛ تلاش شده تا به صورت موردی به پیامد کم توجهی به موضوع شناسی که در این چند دهه بیش از پیش مورد توجه اصحاب اندیشه و کسانی که دغدغه کارآمدتر کردن فقه را دارند قرار گرفته است پرداخته شود.
نگارنده گمان می‌کند کم توجهی به موضوع شناسی فقهی و تقلیل جایگاه آن در عملیات استنباط علل متعددی دارد که یکی از آن ها حاکمیت رویکرد افتراضی به فقه است.  

کلیدواژه‌ها

رویکرد انتقادی؛ فقه افتراضی؛ فقه واقعی؛ فقه التوقع؛ موضوع شناسی

مراجع