اعتبارسنجی مطهریت «غیبت مسلمان»، «ظاهر حال مسلمان» و «وصف مسلمانی»

فقه و اصول

مقاله 6، دوره 53، شماره 4 - شماره پیاپی 127، بهمن 1400، صفحه 129-109   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v53i4.86791

نویسندگان

طاهره قدسی¹؛ طاهر علی‌محمدی^{* 2}؛ سیدمحمدصادق موسوی³

¹دانشجوی مقطع دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار و عضو هیأت علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

³دانشیار گروه فقه و حقوق خصوصی دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

چکیده

یکی از موضوعاتی که در فقه امامیه ازجملۀ مطهرات محسوب شده و دیدگاه‌های متنوعی را دربارۀ شرایط مطهریت و حدود و ثغور آن متوجه خود یافته، غیبت مسلمان است؛ بدین ‫معنا که اگر شخص مسلمان برای مدتی غایب شود، درصورتی‫که بدن و سایر متعلّقاتِ او مثل لباس، فرش، ظرف و... متنجس باشد، به طهارت آن‌ها حکم می‎شود. بسیاری از فقها در حالی به حکمِ طهارت مسلمان بر اساس غیبت او و ذیل شرایطی خاص یا بر پایۀ مطهریتِ ظاهر حال مسلمان باور آورده‌اند که در موضوعیت و حتی طریقیت این دو عنوان برای حکم به تطهیر، تردید جدی وجود دارد. در این تحقیق به‌روش توصیفی‌تحلیلی، پس از بررسی اقوال و ادلۀ فقها در خصوص مطهریت غیبت مسلمان و شروط آن و نیز دربارۀ مطهریت ظاهر حال مسلمان این نتیجه به دست آمده که این دو عنوان نقشی مستقل در مطهریت بدن و متعلقات او ندارند، بلکه مطهریت برآیند اتصاف شخص به وصف مسلمانی است که شمولش از دو عنوان مذکور بیشتر است.

کلیدواژه‌ها

طهارت؛ مطهریت؛ غیبت مسلمان؛ ظاهر حال مسلمان؛ وصف مسلمانی

مراجع

ابن‌ادریس‌، محمدبن‌احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى‌، چاپ‌دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1410ق.

ابن‌بابویه‌، محمدبن‌علی، کتاب من لایحضره الفقیه، چاپ‌دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.

ابن‌فارس، احمدبن‌فارس، معجم مقائیس اللغة‌، به‌تحقیق عبدالسلام محمدهارون، چاپ‌اول، قم‌: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، 1404ق.

ابن‌فهدحلی، احمدبن‌محمد، الرسائل‌العشر، به‌تحقیق سیدمهدى رجائى، چاپ‌اول، قم‌: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفی، 1409ق.

ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان‌العرب، به‌تحقیق احمد فارس صاحب الجوائب‌، چاپ‌سوم، بیروت: دارالفکر، 1414ق.

اشتهاردى، على‌پناه، مدارک العروة، چاپ‌اول، تهران: دارالأسوة، 1417ق.

انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، کتاب المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، به‌تحقیق گروه پژوهش در کنگره‌، چاپ‌اول، قم: کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌، 1415ق.

انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، کتاب الطهارة، به‌تحقیق گروه پژوهش در کنگره، چاپ‌اول، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.

بحرالعلوم، محمدمهدی‌بن‌مرتضی، الدرة النجفیة-الدرة البهیة، چاپ دوم، بیروت: دارالزهراء‌، چاپ‌دوم، 1406ق.

بحرانى، یوسف‌بن‌احمد، الحدائق الناضرة، به‌تحقیق محمدتقى ایروانى و عبدالرزاق مقرم، چاپ‌اول، قم: جامعه مدرسین، 1405ق.

بهجت، محمدتقى، رسالۀ توضیح المسائل، چاپ‌نودودوم، قم: شفق، 1428ق.

حرعاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة، به‎تحقیق گروه پژوهش مؤسسۀ آل‌البیت(ع)‌، چاپ‌اول، قم: آل‌البیت(ع)‌، 1409ق.

حسینی عاملی، محمدجوادبن‌محمد، مفتاح الکرامة، به‌تحقیق محمدباقر خالصى‌، چاپ‌اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1419ق.

حکیم، محسن، مستمسک العروةالوثقى، چاپ‌اول، قم: دارالتفسیر، 1416ق.

حمیرى، عبدالله‌بن‌جعفر، قرب الاسناد، به‌تحقیق مؤسسة آل‌البیت(ع)‌، چاپ‌اول، قم: آل‌البیت(ع)‌، 1413ق.

خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیلة، چاپ‌اول، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم‌، بی‌تا.

خمینی، روح‌الله، کتاب البیع‌، چاپ‌اول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق.

خوئی، ابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروة الوثقى‌، به‌تقریر علی غروی، چاپ‌اول، نجف: تحت اشراف لطفى‌، 1418ق.

خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال‌، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.

سبحانی، جعفر، رسالۀ توضیح المسائل‌، چاپ‌سوم، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)‌، 1429ق.

شبیری زنجانى، موسى، رسالۀ توضیح المسائل، چاپ‌اول، قم: سلسبیل، 1430ق.

شهید اول، محمدبن‌مکی، ذکری الشیعه، چاپ‌اول، جمعی از پژوهشگران در مؤسسۀ آل‌البیت(ع)، قم: آل‌البیت، 1419ق.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، الروضة البهیة (المحشّى-کلانتر)، چاپ‌اول، قم: کتاب‌فروشى داورى، 1410ق.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، المقاصد العلیة، به‌تحقیق گروه پژوهش مرکز تحقیقات و پژوهش‌هاى اسلامى‌، چاپ‌اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى‌، 1420ق.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، روض الجنان، چاپ‌اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى‌، 1402ق.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، تمهید القواعد الأصولیة و العربیة، به‌تحقیق عباس تبریزیان و دیگران‌، چاپ‌اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، 1416ق.

صاحب‌بن‌عباد، اسماعیل‌بن‌عباد، المحیط فی اللغة، به‌تحقیق محمدحسن آل‌یاسین، چاپ‌اول، بیروت: عالم الکتاب، 1414ق.

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام، چاپ‌هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.

صیمرى، مفلح‌بن‌حسن، کشف الالتباس، چاپ‌اول، قم: مؤسسۀ صاحب الأمر(ع)، 1417ق.

طباطبایی‌، محمدکاظم، العروة الوثقى، چاپ‌دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی، 1409ق.

طوسى، محمدبن‌حسن، تهذیب الأحکام، چاپ‌چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.

علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، نهایة الإحکام، چاپ‌اول، قم: آل‌البیت(ع)‌، 1419ق.

فاضل لنکرانی، محمد، رسالۀ توضیح المسائل‌، چاپ‌صدوچهاردهم، قم: بی‌نا، 1426ق.

فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیلة: غسل الجنابة، التیمم، المطهرات‌، چاپ‌اول، تهران: مؤسسۀ عروج‌، 1419ق.

فیاض‌کابلى، محمداسحاق، رسالۀ توضیح المسائل، چاپ‌اول، قم: انتشارات مجلسى، 1426ق.

فیض‌کاشانى، محسن، مفاتیح الشرائع، چاپ‌اول، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى، بی‌تا.

کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، چاپ‌چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.

محقق کرکی، علی‌بن‌حسین، جامع المقاصد، به‌تحقیق گروه پژوهش مؤسسۀ آل‌البیت(ع)، چاپ‌دوم، قم: آل‌البیت(ع)‌، 1414ق.

مرتضی زبیدی، محمدبن‌محمد، تاج العروس، به‌تحقیق علی شیری، چاپ‌اول، بیروت: دارالفکر، 1414ق.

مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.

مقدس اردبیلی، احمدبن‌محمد، مجمع الفائدة و البرهان، به‌تحقیق: آقامجتبى عراقى و دیگران، چاپ‌اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1403ق.

مکارم شیرازی، ناصر، رسالة توضیح‌المسائل‌، چاپ‌دوم، قم: مدرسۀ امام على‌بن‌ابى‌طالب(ع)، 1424ق.

موسوی‌عاملى، محمدبن‌على، مدارک الأحکام، چاپ‌اول، بیروت: آل‌البیت(ع)، 1411ق.

نجاشی، احمدبن‌علی، رجال النجاشی: فهرست أسماء مصنفی الشیعه، به‌تحقیق موسى شبیرى زنجانى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق.

نراقى، احمدبن‌محمدمهدى، مستند الشیعة، چاپ‌اول، قم: آل‌البیت(ع)، 1415ق.

همدانى، رضابن‌محمدهادی، مصباح‌الفقیه، به‌تحقیق محمد باقرى و دیگران‌، چاپ‌اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.