تغییر اقلیم در ایران از دیدگاه تغییرات آب قابل بارش، نم ویژه و باد برداری

آب و خاک

مقاله 11، دوره 34، شماره 6 - شماره پیاپی 74، بهمن 1399، صفحه 1337-1349   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v34i6.76456

نویسندگان

لیلی عباسی²؛ صدیقه مهرآور³؛

¹استاد مهندسی آب، مرکز پژوهش‌های علوم جوی- اقیانوسی، دانشگاه شیراز

²دانش آموخته کارشناسی ارشد بخش مهندسی آب، مرکز پژوهش-های علوم جوی- اقیانوسی، دانشگاه شیراز

³کارشناس ارشد بخش مهندسی آب، مرکز پژوهش‌های علوم جوی- اقیانوسی، دانشگاه شیراز

چکیده

تغییرات زمستانه اقلیمی ایران و بخش‌هایی از کشورهای همسایه با بررسی تغییرات مکانی- زمانی پراسنج­های آب قابل بارش و نم­ویژه و باد برداری ارزیابی شد. در این راستا، اندازه ماهانه ژانویه تا مارس این پراسنج­ها برای دوره 2017-1960 در پیکسل­های^o5/2 * ^o5/2 از داده­های نسخه دوم بازتحلیل سازمان ملی جوی و اقیانوسی آمریکا فراهم گردید. چند ویژگی آماری (مانند میانگین فصلی) این داده­ها نخست برای در دو بازه زمانی 29 ساله (1960 تا 1988 و 1989 تا 2017) و سپس برای پنج دوره ده ساله پیاپی و یک دوره هشت ساله (2017-2010) با هم مقایسه شد. کمترین اندازه آب قابل بارش و بیشترین اندازه نم ویژه در پهنه کوهستانی شمال­باختری، باختر و مرکز کشور دیده شد. در سنجش با بازه1960 تا 1988، بازه زمانی 1989 تا 2017 با کاهش معنی­داری در اندازه آب قابل بارش، نم ویژه، بادهای باختر­وزان و جنوب­وزان به ویژه در گستره جنوب باختری ایران روبرو بود. در بازه زمانی 1960 تا 1969، بیشترین اندازه­های مثبت بی‌هنجاری در اندازه این پراسنج­ها برای بخش‌های بزرگی از ایران بویژه گستره­های باختری و جنوب باختری دیده شد. کمترین اندازه این پراسنج‏ها نیز وابسته به دوره 2009-2000 بود. به جز دوره 1999-1990، اندازه­های آب قابل بارش و نم ویژه به گونه‎ای پیوسته برای دهه­های پس از 1970 کاهش یافته است. افزایش (کاهش) سرعت بادهای باختر­وزان و جنوب­وزان، با بیشتر (کم) شدن آب قابل بارش و نم ویژه در بخش‌های بزرگی از ایران همراه بوده است. در سنجش با دهه 1960، در دیگر دهه­ها و بویژه دو دهه 2000 و 2017 از سرعت این بادها کاسته شده و در برابر بادهای خشک خاور­وزان و شمال­وزان چیره می­شود.

کلیدواژه‌ها

آب قابل بارش؛ ایران؛ تغییر اقلیم؛ نم ویژه

مراجع

1- شریعت مداری، ز. (2012). هواشناسی عمومی. انتشارات پارسیا، چاپ اول، 2012.

2- عساکره، ح. و دوستکامیان، م. (2015). بررسی نقش عوامل مکانی بر توزیع – پراکندگی بیشینه های آب قابل بارش جو ایران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال پانزدهم، شماره 36، ص 7-26.

3- فلاح قالهری، غ. ع. (2011). اصول و مبانی هواشناسی. انتشارات پژوهشکده اقلیم شناسی، چاپ اول، 2011.

4- مباشری، م. ر، پورباقر کردی، س. م، فرج زاده اصل، م و صادقی نائینی، ع. (2010).برآورد آب قابل بارش کلی با استفاده از تصاویر ماهواره ای و داده های رادیوساوند: ناحیه تهران. فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 1، ص 107 تا 126.

5- ناظم السادات، س. م. ج. (2016). مبانی هوا و اقلیم شناسی. مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم، 2016.

6- Adeyemi, B., 2009. Empirical modeling of layered integrated water vapor using surface mixing ratio in Nigeria. Journal of Applied Meteorology and Climatology, 48(2), pp.369-380.

7- American Meteorological Society, Precipitable Water Vapor, Glossary of Meteorology. Available athttp://glossary.ametsoc.org/wiki/Precipitable_water, 2015.

8- Choy, S., Wang, C.S., Yeh, T.K., Dawson, J., Jia, M. and Kuleshov, Y., 2015. Precipitable water vapor estimates in the Australian region from ground-based GPS observations. Advances in Meteorology, 2015.

9- Dessler, A.E., Zhang, Z. and Yang, P., 2008. Water‐vapor climate feedback inferred from climate fluctuations, 2003–2008. Geophysical Research Letters, 35(20).

10- Dai, A. and Trenberth, K.E., 2004. The diurnal cycle and its depiction in the Community Climate System Model. Journal of Climate, 17(5), pp.930-951.

11- IPCC,ClimateChange2013:ThePhysicalScienceBasis.Contri-bution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Intergovernmental Panel on Climate Change, 2013.

12- Kiehl, J.T. and Trenberth, K.E., 1997. Earth's annual global mean energy budget. Bulletin of the American Meteorological Society, 78(2), pp.197-208.

13- Mieruch, S., Noël, S., Bovensmann, H. and Burrows, J.P., 2008. Analysis of global water vapour trends from satellite measurements in the visible spectral range. Atmospheric Chemistry and Physics, 8(3), pp.491-504.

14- Ross, R.J. and Elliott, W.P., 1996. Tropospheric water vapor climatology and trends over North America: 1973–93. Journal of Climate, 9(12), pp.3561-3574.