بررسی وضعیت نهادهای قدرت، ناشران و آثار ترجمه شده و تألیفی برگزیده در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در ایران: مورد پژوهی سال‌های 1340-1357

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 1، دوره 54، شماره 1، فروردین 1400، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v54i1.73661

نویسندگان

نادیا غضنفری مقدم؛ محمد رضا هاشمی^* ؛ محمود رضا قربان صباغ

گروه زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

نهادهای قدرت در هر جامعه‌ای همواره درصدد کنترل و هدایت نظام ادبی کشور خویش بوده‌اند و ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. به لطف ترجمه‌های بسیاری که از آثار کودک و نوجوان طیّ دهۀ 40 و 50 شمسی وارد بازار ایران شدند، نهادهایی برای ارزیابی و هدایت تولیدات آنها تأسیس شدند. در میان شیوه‌های مختلف نظارتیِ نهادها، سیاست اهدای جوایز مؤثرترین بوده که مستقیماً بر بازار، صنعت نشر و ترجمه و نظام آموزشی کودک و نوجوان تأثیر می‌گذارد و علی‌رغم اهمّیّت، کمتر مورد پژوهش قرارگرفته است. این نوشتار به بررسی تأثیر سیاست مذکور بر تولید آثار ترجمه و تألیف کودک و نوجوان طیّ دو دهۀ نخست فعّالیّتشان می‌پردازد. فهرستی از آثار برگزیدۀ سال‌های 1340 تا 1357 از دو منبع جامع «برگ‌های ماندگار» (زاهدشکرآبی، 1392) و «پایگاه  کتابخانه ملّی ایران» استخراج شدند. سپس، با نرم‌افزار «SPSS» نهادهای فعّال، تعداد و نوع آثار برگزیده و ناشران برجسته این دوره مشخص گشتند. با تحلیل گفتمان، مضمون اصلی هر یک از آثار برگزیده شناسایی و مقایسه شدند. اجماع نتایج کمّی و کیفی نشان داد که نهادها با تخصیص بیشتر جوایز خود به آثار تألیفی (60.6%)، داستانی و آثاری که مضامین خاص داشتند، عرضه‌کنندگان و بازار را به سمت تولید چنین آثاری سوق داده‌اند. مشترک بودن مضامین آثار برگزیده نیز اثبات کرد که سیاست اهدای جوایزِ نهادها سوگیری ایدئولوژیک داشته است.

کلیدواژه‌ها

ادبیّات کودکان و نوجوانان؛ ترجمه؛ جایزه؛ نهاد؛ ایدئولوژی

مراجع

آذریزدی، م. (1341). قصّه‌های خوب برای بچّه‌های خوب. تهران: امیرکبیر.

ابراهیمی، ن. (1354). کلاغ‌ها. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

اسپری، آ. (1940). این را می‌گویند شجاعت. ترجمۀ هما روحی. تهران: امیرکبیر.

اودل، س. (1960). جزیرۀ دلفین‌های آبی‌رنگ. ترجمۀ منوچهر آذری. تهران: فرانکلین.

باوم، ف. (1910). بازگشت به شهر زمرد. ترجمۀ ابوالقاسم حالت. تهران: فرانکلین.

باوندی، ب. (1354). اکوسیستم. تهران: انجمن ملّی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی.

باوندی، ب. (1354).  با دانش اکولوژی آشنا شویم. تهران: انجمن ملّی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی.

 باوندی، ب. (1353). جهان گیاهان. تهران: انجمن ملّی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی.

بهار، م. (1352). جمشیدشاه. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

بهرنگی، ص. (1348). قوچ علی و دختر پادشاه: افسانۀ محبّت. تبریز: شمس.

بهرنگی، ص. (1357). ماهی سیاه کوچولو. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

تارنمای سازمان استاد و کتابخانۀ ملّی جمهوری اسلامی ایران htpp://www.nlai.ir  

تانن­باوم، ب. (1960). شناخت نور، دانش پرتوهای دیدنی و نادیدنی. ترجمۀ محمّد حیدری ملایری. تهران: بن‍گ‍اه‌ ت‍رج‍م‍ه‌ و ن‍ش‍ر ک‍ت‍اب‌.

ثورن، آ. (1963). مادام کوری. ترجمۀ پری کیانوش. تهران: فرانکلین.

حسنوندی، س.، عسکری، م.، عالیشوندی، ا.، و جان‌نثاری لادانی، ز. (1394). ترجمۀ ادبیّات کودک از منظر پارادایم اسکوپوس و تعادل (مطالعۀ موردی: داستان شازده کوچولو). مطالعات زبان و ترجمه، 3(48)، 117-137.

جعفرنژاد، آ. (1363). 39 مقاله در مورد ادبیّات کودکان. تهران: نشر کیهانک.

دل‌زنده‌روی، س. (1393) یک داستان، چند مترجم، چند روای. مطالعات ادبیّات کودک، 9(1)، 27-48.

دوستدار، ف. (1356). حیاط پشتی مدرسۀعدل آفاق. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

دولت‌آبادی، م. (1348). جم­جمک برگ خزون. تهران: فرانکلین.

دیدار، م. (1367). بیست سال تلاش! کندوکاوی در اهداف و فعّالیّت‌های «شورای کتاب کودک» از سال 1341 تا 1361. تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.

زاهدشکرآبی، ح. (1392). برگ‌های ماندگار: کتابشناسی کتاب‌های برندۀ کودکان و نوجوانان 1390-1300. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

زرّین‌کلک، ن. (1353). وقتی‌که من بچّه بودم. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

سرشار، م. (1388). گذری بر ادبیّات کودکان و نوجوانان قبل و بعد از انقلاب اسلامی. تهران: انجمن قلم ایران.

شکسپیر، و. (1986). تراژدی مکبث. ترجمۀ فرنگیس شادمان. تهران: بن‍گ‍اه‌ ت‍رج‍م‍ه‌ و ن‍ش‍ر ک‍ت‍اب‌.

عمادخراسانی، ن. (1355). ادبیّات کودکان و نوجوانان در عصر پهلوی. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات.

فرجام، ف. (1346). عمو نوروز. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ایران.

کارلسون، ن. (1958). خانواده زیر پل. ترجمۀ گلی ترقی. تهران: امیرکبیر.

کشاورز، ک. (1350). یادداشت­های حسنک یزدی در سفر گیلان. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

کشکولی، م. (1355). افسانۀ باران در ایران. تهران: سازمان رادیوتلویزیون ملّی ایران.

کلایمر، ا. (1965). در جستجوی فسیل زنده. ترجمۀ مهدی دولت‌آبادی. تهران: ابن‌سینا.

کیارستمی، ت. (1349). قهرمان. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

گودرزی، م. (1348). کوروش کبیر. تهران: امیرکبیر.

لاسن، ر. (1944). خرگوشِ تپه. ترجمۀ باربد طاهری. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

لیندگرن، آ. (1945).پی­پی جوراب بلند. ترجمۀ گلی امامی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

مجابی، ج. (1351) پسرک چشم آبی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

محمودی، ص.(1392). ادبستان: فرهنگ ادبیّات کودک و نوجوان. تهران :نشر نو.

معاذاللهی، پ. (1390). ترجمۀ ادبیّات کودکان: بررسی ترجمۀ اسامی خاص شخصیت‌ها به‌طور ویژه. مطالعات ادبیّات کودک. 2(4). 135-168.

میرهادی، ت. (1363). گزارشی از وضعیت تألیف و ترجمۀ ادبیّات کودک و نوجوان ابران. آتش جعفرنژاد (ویراستار). 39 مقاله دربارۀ ادبیّات کودکان. تهران: انتشارات هنر.

میرهادی، ت.، و جهانشاهی، ا. (1371) فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان: جلد اوّل آ (آئرودینامیک – آیه). تهران: شرکت تهیه و نشر فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان.

وایت، ا. ب. (1952). کارتنک شارلوت. ترجمۀ مهشید امیرشاهی. تهران: امیرکبیر.

وایلر، ر. و ایمز، ج. (1956). عصر یخبندان. ترجمۀ حمیده غروری. تهران: ابن‌سینا.

هیوز، ت. (1968). آدم‌آهنی. ترجمۀ نادر ابراهیمی. تهران: سازمان همگام با کودکان.

Ghesquiere, R. (2006). Why does children's literature need translations? In Jan Van Coillie & W. P. Verschueren (Eds.), Children's literature in translation: Challenges and strategies (pp. 19-34). New York, NY: Routledge.

Hunt, P. (2005). Introduction: The expanding world of children's literature studies. In P. Hunt (Ed.), Understanding children's literature (pp. 1-15). London, England: Routledge.

Lathey, G. (2006). The translator revealed: Didacticism, cultural mediation, and visions of the child reader in translator's prefaces. In Jan Van Coillie & W. P. Verschueren (Eds.), Children's literature in translation: Challenges and strategies (pp. 1-18). New York, NY: Routledge.

Lerer, S. (2008). Children’s literature: A reader’s history from Aesop to Harry Potter. Chicago: University of Chicago.

Oittinen, R. (2000). Translating for children. New York, NY: Garland Publishing.

O' Sullivan, E. (2005). Comparative children's literature. London, England: Routledge.

Puurtinen, T. (2006). Translating children's literature: Theoratical approaches and empirical studies. In G. Lathey (Ed.), Translation of children's literature: A reader (pp. 54-65). New York, NY: Multilingual Matters.

Shavit, Z. (1986). Poetics of children's literature. Athens: The University of Georgia.

Van Coillie, J., & Verschueren, W. P. (2006). Children's literature in translation: Challenges and strategies. London, England: Routledge.

Zipes, J. (2012). Irresitable fairy tale: A cultural and social history of a genre. New Jersey, UK: Princeton University.