ارزیابی تکتونیک فعال در حوضه‌های حبله‌رود و کردان بر اساس شاخص‌های ژئومورفیک

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، آذر 1399، صفحه 57-77   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2020.66963.0

نویسندگان

مهران مقصودی^{* 1}؛ منصور جعفربگلو²؛ رضا جعفری³

¹دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران،ایران

²دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران،ایران.

³دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران،ایران.

چکیده

مطالعه تکتونیک فعال به لحاظ ارزیابی زمین‌لرزه در نقاط مختلف اهمیت دارد. این حرکات تأثیرات زیادی بر کره زمین دارد و هر کدام از این تأثیرات به نحوی در پیرامون ما قابل مشاهده هستند. هدف این پژوهش تحلیل و مقایسه فعالیت­های تکتونیکی حوضه‌های حبله رود و کردان است. در این تحقیق علاوه بر روش­های میدانی از تصاویر DEM 10m، تصاویر ماهواره­ای Landsat و همچنین از نرم­افزارهای Arc GIS، Global Mapper13 جهت ترسیم نقشه­ها و تحلیل آن‌ها استفاده گردید. شاخص‌های مورد استفاده در این پژوهش، شاخص ضریب مخروط گرایی FCI، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن Vf، شکل حوضه زهکشی Bs، سینوزیته جبهه کوهستان  Smf، تقارن توپوگرافی معکوس حوضه T، تقارن حوضه زهکشی یا قرینگی حوضه Af، سینوزیته یا پیچ­ وخم کانال رودخانه S و درنهایت شاخص IAT یا نسبت فعالیت‌های تکتونیکی است. IAT شاخصی است که می‌توان بر اساس آن نتیجه کلی فعالیت تکتونیکی را با میانگین‌گیری از شاخص‌های ذکر شده، در یک منطقه تکتونیکی اندازه گرفت. مقدار این شاخص برای حوضه حبله­رود و کردان محاسبه شد. نتایج حاصل از این شاخص نشان می­دهد که حوضه کردان در کلاس 1 و حوضه حبله­رود در کلاس 2 قرار دارد. طبق طبقه­بندی از شاخص IAT می­توان گفت که هر دو منطقه از نظر تکتونیکی فعال هستند ولی میزان فعالیت­های تکتونیکی در حوضه کردان نسبت به حوضه حبله رود بیشتر است.

کلیدواژه‌ها

تکتونیک فعال؛ شاخص‌های ژئومورفیک؛ حوضه حبله‌رود و کردان

مراجع

اعظم مابقی، سعیده؛ حسین زاده، سید رضا؛ 1396. تجزیه و تحلیل تکتونیک – ژئومورفولوژی حوضه رودخانه درونگر. جغرافیا و توسعه. شماره 49. صص 188- 163

ایلانلو، مریم؛ دزفولی کلونی، زهرا؛ 1397. ارزیابی فعالیت‌های تکتونیکی در حوضه آبریز دالکی با استفاده از شاخص‌های ژئومورفیک. فصل‌نامه جغرافیای طبیعی. شماره 41. سال یازدهم. صص 140 - 123

پورکرمانی، محسن، صدیق، حمید؛ 1382. پدیده­های ژئومورفولوژیکی گسل تبریز. جغرافیا و توسعه. پاییز صفحات 44- 37

روستایی، شهرام؛ رجبی، معصومه؛ زمردیان، محمدجعفر؛ مقامی مقیم، غلامرضا؛ 1388. نقش فعالیت‌های تکتونیکی در شکل‌گیری و گسترش مخروط­افکنه­های دامنه‌های جنوبی آلاداغ. جغرافیا و توسعه. شماره 13. صفحات 137-156.

شایان، سیاوش؛ شریفی کیا، محمد؛ زارع، غلامرضا؛ 1390. بررسی نقش نوزمین ساخت، عوامل مورفوکلیماتیک و آنتروپوژنیک در پیدایش و تحول مخروط­افکنه ها (مطالعه موردی: مخروط­افکنه گرمسار). جغرافیا و توسعۀ ناحیه­ای. شماره دوم. صص 44- 37

گورابی، ابوالقاسم و اسماعیل پاریزی؛ 1394. بررسی شواهد ژئومورفیک گسل دهشیر. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی. سال چهارم. شماره 2. صص 59- 45

مختاری، داوود؛ کرمی، فریبا؛ بیاتی خطیبی، مریم؛ 1386. اشکال مختلف مخروط­افکنه­ای در اطراف توده کوهستانی میشوداغ (شمال غرب ایران) با تأکید بر نقش فعالیت­های تکتونیکی کواترنر در ایجاد آن‌ها. نشریه مدرس علوم انسانی. دوره 11. شماره 53. صص 292- 257

مددی، عقیل؛ فرجی منفرد، ابوالفضل؛ 1393. مطالعه عوامل مؤثر در شکل‌گیری مخروط‌افکنه‌های گوزل دره و کرفس و بررسی فعالیت‌های تکتونیکی در دامنه‌های جنوبی خرقان (همدان). جغرافیا و توسعه. شماره 37. صص 206- 195

مقصودی، مهران؛ 1387. بررسی عوامل مؤثر در تحول ژئومورفولوژی مخروط‌های افکنه، مطالعه موردی: مخروط­افکنه جاجرود. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 65. صفحات 73-92

مقصودی، مهران؛ باقری، سجاد؛ داوودی، محمود؛ 1390. راندگی گیلانغرب با استفاده از شاخص­ها و شواهد ژئومورفولوژیک. جغرافیا و توسعه. شماره 21. صفحات 158-137

مقصودی، مهران؛ عمادالدین، سمیه؛ 1390. تحلیل شواهد مورفوتکتونیکی گسل درونه در محدودۀ حوضۀ آبریز ششطراز و مخروط­افکنه پایین­دست آن. جغرافیا و توسعۀ ناحیه­ای. شماره شانزدهم. صص 123- 108

مقصودی، مهران؛ کامرانی­دلیر، حمید؛ 1387. ارزیابی نقش تکتونیک فعال در تنظیم کانال رودخانه­ها مطالعه موردی رودخانه تجن. پژوهش­های جغرافیای طبیعی. شماره 66. صص 55- 37

نگهبان، سعید؛ درتاج، دیانا؛ 1398. ارزیابی تکتونیک فعال حوضۀ رودخانه سیروان با استفاده از شاخص‌های ژئومورفیک. هیدروژئومورفولوژی. شماره 19. سال پنجم. صص 209- 187

 

Bull, W.B. & McFadden, L., 1977. Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California. In: Dohring, D.O, (ed.), Geomorphology in arid regions publ. In geomorphology, state university of New York, pp.115- 138.

Bull, WB., 2009.Tectonically Active Landscapes. Willy-Blackwell,Oxford.326pp.

Dehbozorgi, M. Pourkermani, M., Arian, M., Matkan, A.A., Motamedi, H. & Hosseiniasl, A., 2010. Quantitative analysis of relative tectonic activity in the Sarvestan area, central Zagros, Iran. Geomorphology, No.121, Vol. (3-4), pp.329-341.

Delcaillau, B., Carozza, J.M., & Laville, E., 2006 Recent Fold Growth and Drainage Development: The January and Chandigarh Anticlines In The Siwalik Foothills, Northwest India. Geomorphology 76, 241-256.

Hamdouni, R.EI., Iriggaray, C., Fernandez, T., Chacon, J., & Keller, E.A., 2008. Assessment of relative tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (Southern Spain). Geomorphology.96.

K¨asner, A., Gloaguen, R., 2009."Neotectonic information from drainage basin geometry in the Tajik depression", IGARSS 2009 conference, PP:II-353- II-356

Keller, E.A., Pinter, N., 1996. Active Tectonic, Prentice Hill, upper saddle River Nj, p 33.

Keller. E.A. Pinter. N., 2001. Active Tectonics, Earthquakes, Uplift and Landscape (2nd Edition), New Jersey, Prentice Hall, 362 pages.

Radoane, M., radoane, N., & dumitriu, d., 2003. Geomorphological evolution of longitudinal river profile in the carpatians. geomorphology. Vol. 50: 293-306.

Singh, T., Jain, V., 2008. Tectonic Constraints On Watershed Development On Frontal Ridges: Mohr and Ridge, NW Himalaya, India. Geomorphology, 102,231-141.

Walker, R. T., Talebian, M., Saiffori, S., Sloan, R.A., Rasheedi, A., MacBean, N., & Ghassemi, A., 2010. Active faulting earthquakes, and restraining bend development near Kerman city in southeastern Iran, Journal of Structural Geology, Volume 32. PP: 1046-1060.