پراکندگی و توزیع ژئوشیمیایی عناصر کمیاب و کانساری در کانسار رگه‌ ای چاه‌ مسی، شمال شهربابک

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 4، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 26، 1399، صفحه 341-358   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v12i3.71791

نویسندگان

سارا درگاهی^* ؛ مریم سروری زاده؛ محسن آروین

گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

کانسار رگه‌ای چندفلزی چاه‌‌مسی در کمربند مس کرمان و مجموعه ماگمایی ارومیه-‌دختر واقع‌شده است. در این محدوده، سنگ‌های میزبان شامل سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری است که به‌­شدت تحت‌تأثیر دگرسانی گرمابی پروپیلیتیک با چیرگی کربنات-‌کلریت قرار گرفته‌اند. کانی‌های پیریت، کالکوپیریت، گالن و اسفالریت، سولفیدهای اصلی در ذخیره چاه‌مسی هستند که با دگرسانی سیلیسی و رسی همراه می‌شوند. همچنین در بخش سوپرژن و زون اکسیدان، کالکوسیت، مالاکیت، کوولیت، آزوریت و اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن دیده می‌شود. در بررسی ضرایب همبستگی عناصر به روش پیرسون، بیشترین میزان ضریب همبستگی مربوط به عناصر Pb-Zn و Ag-Au با میزان بیشتر از 7/0 است و در درجه بعدی اهمیت زوج عناصر Cu-Ag، Cu-Fe، Cu-Au و Fe-Ag با میزان ضریب همبستگی بیشتر از 6/0 قرار می‌گیرند؛ در‌حالی‌که همبستگی عنصر Mo با دیگر عناصر ضعیف است. تحلیل خوشه‌ای نیز نتایج مشابهی به‌دست می‌دهد. به‎نظر می­رسد، فراوانی رگه­‌های حاوی کانه­‌زایی عناصر فلزی سرب، روی و طلا اغلب در ترازهای سطحی‌­تر رخ‌داده است؛ درحالی‌که رگه‌­های حاوی کانه­‌زایی مس و نقره، علاوه‌بر ترازهای سطحی، در ترازهای عمقی­‌تر نیز دارای تمرکزهای قابل‌توجهی هستند. این یافته‌ها بیانگر احتمال وجود عیار‌های قابل‌قبول در عمق بیشتر کانسار چاه‌مسی و در نتیجه الزام ادامه عملیات حفاری است. عیار بالای عنصر مولیبدن در ترازهای سطحی به نظر می‌تواند به‌علت هم‌پوشانی هاله‌های ژئوشیمیایی اولیه رگه‌های مختلف و یا تأثیر میزان پیریت، درجه pH و درجه قلیائیت سیال بوده باشد.

کلیدواژه‌ها

ضریب همبستگی؛ منطقه‌ بندی؛ کانسار رگه‌ای؛ چندفلزی؛ چاه‌ مسی؛ کمان ماگمایی ارومیه-دختر

مراجع

Aghazadeh, M., Hou, Z., Badrzadeh, Z. and Zhou, L., 2015. Temporal-spatial distribution and tectonic setting of porphyry copper deposits in Iran: constraints from zircon U-Pb and molybdenite Re-Os geochronology. Ore Geology Reviews, 70: 385–406.

Alavi, M., 1994. Tectonics of the Zagros orogenic belt of Iran: new data and interpretations. Tectonophysics, 229 (3–4): 211–238.

Alavi, M., 2004. Regional stratigraphy of the Zagros folded-thrust belt of Iran and its proforeland evolution. American Journal of Science, 304‌(1): 1–20.

Alirezaei, A., Arvin, M. and Dargahi, S., 2017. Adakite-like signature of porphyry granitoid stocks in the Meiduk and Parkam porphyry copper deposits, NE of Shahr-e-Babak, Kerman, Iran: Constraints on geochemistry. Ore Geology Reviews, 88: 370–383.

Atapour, H., 2017. The Exploration Significance of Ag/Au, Au/Cu, Cu/Mo, (Ag×Au)/(Cu×Mo) Ratios, Supra-ore and Sub-ore Halos and Fluid Inclusions in Porphyry Deposits: A Review. Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 28(2): 133‌–‌146.

Berberian, M. and King, G.C.P., 1981. Towards a pale paleogeography and Tectonic tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18‌(11): 210–265.

Beus, A.A. and Grigorian, S.V., 1977. Geochemical Exploration Methods for Mineral Deposits. Applied Publishing Limited, Wilmette, Illinois, 287 pp.

Boomeri, M., Biabangard, H. and Zeinadini, Z., 2019. Investigation of petrography, mineralogy and alteration of northern part of the Chahfiruzeh porphyry copper deposit, northwest of Shar-e-Babak, Kerman. Journal of Economic Geology, 11‌(1): 57–80. (in Persian with English abstract)

Broderick, T.M., 1929. Zoning in the Michigan copper deposits and its significance. Economic Geology, 24‌(2): 149–162.

Brown, W.H., 1935. Quantitative study of ore zoning at the Austinville Mine, Wythe County, Virginia. Economic Geology, 30‌(4): 425–433.

Chen, J., Chen, R.Y., Mao, Z.X., Yang, H.Z., Zhang, C.P. and Han, R.P., 2016. Regional mineral resources assessment based on rasterized geochemical data: a case study of porphyry copper deposits in Manzhouli, China. Ore Geology Reviews, 74: 15–25.

Dimitrijevic, M.D., Dimitrijevic, M.N. and Diordjevic, M., 1971. Geological map of Shaher-e-Babak, scale 1:100,000. Geological Survey of Iran.

Ghyasi Fathabad, M., 2012. Evaluation and analysis of structural style of the Chahmesi deposit. M.Sc Thesis, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran, 105 pp. (in Persian with English abstract)

Golestani, M., Karimpour, M.H., Malekzadeh Shafaroudi, A. and Haidarian Shahri, M.R., 2017. Characterization of fluid inclusions and sulfur isotopes in the Iju porphyry copper deposit, North West of Shahr-e-Babak. Journal of Economic Geology, 9‌(1): 25–55. (in Persian with English abstract)

Golestani, M., Karimpour, M.H., Malekzadeh Shafaroudi, A. and Hidarian Shahri, M.R., 2018. Geochemistry, U-Pb geochronology and Sr-Nd isotopes of the Neogene igneous rocks, at the Iju porphyry copper deposit, NW Shahr-e-Babak, Iran. Ore Geology Reviews, 93: 290–307.

Gong, Q., Yan, T., Li, J., Zhang, M. and Liu, N., 2016. Experimental simulation of element mass transfer and primary halo zone on water-rock interaction. Applied Geochemistry, 69: 1–11.

Gross, W.H., 1956. The direction of flow of mineralizing solutions, Blykippen Mine, Greenland. Economic Geology, 51‌(5): 415–426.

Harraz, H.Z., 1995. Primary geochemical haloes, El Sid gold mine, Eastern Desert, Egypt. Journal of African Earth Sciences, 20‌(1): 61–71.

Harraz, H.Z. and Hamdy, M.M., 2015. Zonation of primary haloes of Atud auriferous quartz vein deposit, Central Eastern Desert of Egypt: a potential exploration model targeting for hidden mesothermal gold deposits. Journal of African Earth Sciences, 101: 1–18.

Hezarkhani, A., 2002. Specific physico-chemical conditions (360°C) for chalcopyrite dissolution/deposition in the Sungun porphyry copper deposit, Iran. Amirkabir Journal of Scientific and Research, 13‌(52): 668–687.

Hezarkhani, A., 2006. Hydrothermal evolution of the Sar-Cheshmeh porphyry Cu-Mo deposit, Iran: Evidence from fluid inclusions. Journal of Asian Earth Sciences, 28‌(4–6): 409–422.

Hosseini-Dinani, H. and Aftabi, A., 2016. Vertical lithogeochemical halos and zoning vectors at Goushfil ZnePb deposit, Irankuh district, southwestern Isfahan, Iran: implications for concealed ore exploration and genetic models. Ore Geology Reviews, 72: 1004–1021.

Kan Iran Consulting Engineers, 2006. Report on geological studies and alteration of the Chahmessi area. National Iranian Copper Industries Co., Tehran, 109 pp.

Karimpour, M.H. and Sadeghi, M., 2019. A new hypothesis on parameters controlling the formation and size of porphyry copper deposits: Implications on thermal gradient of subducted oceanic slab, depth of dehydration and partial melting along the Kerman copper belt in Iran. Ore Geology Reviews, 104: 522–539.

Leanderson, P.J., Schrader, E.L., Brake, S. and Kaback, D.S., 1987. Behavior of molybdenum during weathering of the Ceresco Ridge porphyry molybdenite deposit, Climax, Colorado and a comparison with the Hollister deposit, North Carolina. Applied Geochemistry, 2‌(4): 399–415.

Li, H., Wang, Z.N. and Li, F.G., 1995. Ideal models of superimposed primary halos in hydrothermal gold deposits. Journal of Geochemical Exploration, 55‌(1–3): 329–336.

Li, Y., Zhang, D., Dai, L., Wan, G. and Hou, B., 2016. Characteristics of structurally superimposed geochemical haloes at the polymetallic Xiasai silver-lead-zinc ore deposit in Sichuan Province, SW China. Journal of Geochemical Exploration, 169: 100–122.

Mirzababaei, G., Shahabpour, J., Zarasvandi, A. and Hayatolgheyb, S.M., 2016. Structural controls on Cu metallogenesis in the Dehaj Area, Kerman Porphyry Copper Belt, Iran: A remote sensing perspective. Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 27‌(3): 253–267.

Modrek, H., 2009. Mineralization, alteration and nature of ore fluids in Chahmessi polymetallic deposit & its relation to Miduk porphyry copper deposit. M.Sc Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran, 174 pp. (in Persian with English abstract).

Mohajjel, M., Fergusson, C.L. and Sahandi, M.R., 2003. Cretaceous–Tertiary convergence and continental collision Sanandaj–Sirjan zone, Western Iran. Journal of Asian Earth Sciences 21‌(4): 397–412.

Mohammaddoost, H., Ghaderi, M., Kumar, T.V., Hassanzadeh, J., Alirezaei, S., Stein, H.J. and Babu, E.V.S.S.K., 2017. Zircon U–Pb and molybdenite Re–Os geochronology, with S isotopic composition of sulfides from the Chah-Firouzeh porphyry Cu deposit, Kerman Cenozoic arc, SE Iran. Ore Geology Reviews, 88: 384–399.

Mohammadi, M., Nabatian, G., Honarmand, M. and Ebrahimi, M., 2019. Geology and Origin of the Dohneh Copper Mineralization, Northeast of Zanjan. Journal of Economic Geology, 11‌(3): 497–524. (in Persian with English abstract)

Parsapoor, A., Khalili, M. and Maghami, M., 2017. Discrimination between mineralized and unmineralized alteration zones using primary geochemical haloes in the Darreh-Zar porphyry copper deposit in Kerman, southeastern Iran. Journal of African Earth Sciences, 132: 109–126.

Shahabpour, J., 2007. Island-arc affinity of the Central Iranian Volcanic Belt. Island-arc afinity of the Central Iranian Volcanic Belt. Journal of Asian Earth Science, 30‌(5–6): 652–665.

Shahabpour, J. and Kramers, J.D., 1987. Lead isotope data from the Sar-Cheshmeh porphyry copper deposit, Iran. Mineralium Deposita, 22‌(4): 278–281.

Shao, Y., 1997. Rock Measurements (Primary Halo Method) in the Hydrothermal Deposits Prospecting. Geological Publishing House, Beijing, China, 145 pp. (in Chinese)

Sojdehee, M., Rasa, I., Nezafati, N., Abedini, M.V., Madani, N. and Zeinedini, E., 2015. Probabilistic modeling of mineralized zones in Daralu copper deposit (SE Iran) using sequential indicator simulation. Arabian Journal of Geosciences, 8‌(10): 8449–8459.

Taghipour, N., Aftabi, A. and Mathur, R., 2008. Geology and Re-Os geochronology of mineralization of the miduk porphyry copper deposit, Iran. Resource Geology, 58‌(2): 143–160.

Talesh Hosseini, S., Asghari, O. and Ghavami Riabi, S.R., 2018. Spatial modelling of zonality elements based on compositional nature of geochemical data using geostatistical approach: a case study of Baghqloom area, Iran. Journal of Mining and Environment, 9‌(1): 153–167.

Wang C., Carranza, E.J.M., Zhang, S., Zhang, J., Liu, X., Zhang, D., Sun, X. and Duan, C., 2013. Characterization of primary geochemical haloes for gold exploration at the Huanxiangwa gold deposit, China. Journal of Geochemical Exploration 124: 40–58.

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95‌(1): 185–187.

Yongqing, C. and Pengda, Z., 1998. Zonation in primary halos and geochemical prospecting pattern for the Guilaizhuang gold deposit, eastern China. Nonrenewable Resources, 7‌(1): 37–44.

Zarasvandi A., Samani B., Pourkaseb H., Khorsandi, Z. and Jalili, Y., 2015. Investigation of Regional Fractures and Cu Mineralization Relationships in the Khezrabad and Shahr-e-Babak Area: Using Fry and Fractal analysis. Journal of Economic Geology, 7‌(2): 385–402. (in Persian with English abstract)