بررسی تأثیر رفتار مصرف آب، بر رفتار شهروند محیط‏زیستی و ارتباط با طبیعت در سوادآموزان

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 4، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 17، آذر 1399، صفحه 25-36   

نوع مقاله: مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v7i3.86071

نویسندگان

سمیه اکبری؛ محبوبه سلیمانپورعمران^*

گروه علوم تربیتی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران

چکیده

در این پژوهش، تأثیر آموزش رفتار مصرف آب بر رفتار شهروند محیط‏زیستی و ارتباط با طبیعت سوادآموزان بزرگسال بررسی شده است. همچنین به روش شبه آزمایشی و به‏ صورت پیش آزمون و پس آزمون با دو گروه آزمایش و گواه انجام شد. جامعه مورد مطالعه کلیه سوادآموزان نهضت سوادآموزی شهرستان بجنورد به تعداد 1978 نفر بود و از کسانی که نمره پیش آزمون آنها کمتر از حد میانگین در پرسشنامه‏ها بود، 30 نفر در گروه آزمایش و 30 نفر در گروه به شیوه گمارش تصادفی جایگزین شدند و دوره آموزش با گروه آزمایش در 15جلسه 1 ساعته انجام شد. از هر دو گروه کنترل و آزمایش، قبل و بعد آموزش، پیش و پس‌آزمون گرفته شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه‏ها توسط اساتید و خبرگان تأیید شد و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ به‏ترتیب 0.83، 0.87 و 0.72 برآورد شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون کالموگروف، لون (همگنی واریانس ها)، کوواریانس و تحلیل عاملی به کمک نرم‌افزار spss نسخه 24 انجام ‌شد. یافته‌‏ها نشان داد آموزش رفتار مصرف آب بر رفتار شهروند محیط‏زیستی و ارتباط با طبیعت سوادآموزان تأثیر مستقیم و معنادار داشت. یافته‌های فرعی نیز نشان داد که آموزش رفتار مصرف آب بر رفتار شهروند محیط‏زیستی و ارتباط با طبیعت سوادآموزان تأثیر مستقیم و معنادار دارد.

کلیدواژه‌ها

آموزش رفتار مصرف آب؛ رفتار شهروند محیط‏زیستی؛ ارتباط با طبیعت؛ سوادآموزان

مراجع

آزادخانی، پ.، سادات‌نژاد، م. و شرفخانی، ج. 1397. بررسی نقش آموزش‏‌های زیست‏ محیطی در رفتارهای حفاظت از محیط‏‌زیست در بین دانش‌‏آموزان دخترانه شهر ایلام. فصلنامه انسان و محیط‌‏زیست، 16(1): 153-139.
آل شفیعی فومنی، س.ی. 1388. آب و چالش‌های آن. رشد آموزش جغرافیا، 86،23(3): 12-9.
اسمعیلی، ف، کریمی، ی. و یاسمی، ف. 1388. مدیریت ریسک یا مدیریت بحران خشکسالی مطالعه موردی (جامعه عشایری استان ایلام). دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، اصفهان، ایران.
احمدیان، د. و حقیقتیان، م. 1395. تحلیل جامعه شناختی نقش عوامل فرهنگی بر رفتارهای زیست محیطی شهری مورد مطالعه (شهروندان شهر کرمانشاه). مطالعات جامعه‌شناسی، 6(18): 75-51.
بدری گرگری، ر، عباس زاده، م، نصیری، ف، حسینی اصل، م. و علیزاده اقدم، ف. 1390. بررسی تحلیل عاملی تأییدی و همسانی درونی مقیاس ارتباط و پیوستگی با طبیعت در دانشجویان (مقیاسی در حوزه‌ی جامعه‌شناسی و روان‌شناسی محیط‌زیست). جامعه‌شناسی کاربردی، 22(4): 34-19.
برک‌پور، ن. و جهان سیر خرارودی، ف. 1393. شناسایی و تحلیل زمینه‌های شکل‌‏دهنده رفتار زیست‌‏محیطی شهروندان شهر قزوین. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته برنامه‌‏ریزی شهری، دانشکده معماری و شهر سازی دانشگاه هنر.
جلیلی، ت. و احمدی بافنده، ف. ۱۳۹۴. روان‌شناسی محیطی و چگونگی رفتار انسان در فضای انسان ساخت. دومین کنفرانس بین‏‌المللی و سومین همایش ملی کاربرد فناوری‌های نوین در علوم مهندسی. دانشگاه تربت حیدریه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
حسنی، ن، یداللهی، پ. و مرتضوی، ع.ا. 1396. بررسی عوامل مؤثر بر نگرش کشاورزان نسبت به فعالیت‌های مدیریتی منابع آب آنها در دشت همدان-بهار. فصلنامه مهندسی آب، 10(34): 10-1.
خلفی، ع.ا و شیری، ق. 1394. بررسی الگوی رفتار مصرفی مصرف کنندگان آب خانگی با رویکرد بخش بندی مصرف کنندگان. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
دهداری، ط. و دهداری، ل. 1395. سازه های تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده و صرفه جویی در مصرف آب. مجله آب و فاضلاب، 28(6): 38-30.
دهقان، ح. و پور رضا کریم سرا، ن. 1395. عوامل مؤثر بر سرانه مصرف آب خانواده های تهرانی. 5(19): 268-245.
رحیمی فیض آباد، ف، یزدان پناه، م، فروزانی، م، محمدزاده، س. و برتون، ر. (1395). تبیین رفتار حفاظت از آب کشاورزان با استفاده از تئوری توسعه یافته رفتار برنامه ریزی شده. نشریه علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 12(2): 17-1.
رزاقی، ا. 1388. نظریه‌های ارتباطات اجتماعی. آسیم، چاپ دوم، تهران.
رستگار، ا. و حیدری ارجلو، آ. 1394. بررسی رابطه ادراک از رهبری اصیل و رفتار شهروند زیست‌‏محیطی باتوجه‏به نقش واسطه‌‏ای توانمندسازی روان‌شناختی در میان کارکنان نیروگاه اتمی بوشهر. پایان نامه کارشناسی ارشد آموزش محیط‏زیست. دانشگاه پیام نور مرکز شیراز.
رشیدی، س. و رضوانی، م. ۱۳۹۲. بررسی کارآیی جلسات آموزش حضوری در بهبود دانش و رفتارهای مصرف انرژی در زنان(مطالعه موردی:شهرستان رامهرمز). سومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست. دانشگاه تهران، تهران، ایران.
رفیع زاده، ف. 1394. بحران آب در جهان. ضمیمه اقتصادی شرق، 226- 283
رودی فهیمی، ف.، لیزکریل، راجرمارک دوسوزا و غلامی، غ. 1385. جمعیت وکمبود منابع آب در خاورمیانه وشمال آفریقا. فصلنامه جمعیت. شماره 55 و56.
زاهدی نیا، ش.، شهبازی، ا. و ویسی، ه. 1393. سواد آب شالوده مدیریت بهینه آب در ایران. اولین همایش ملی آب، انسان و زمین. شرکت توسعه سازان گردشگری اصفهان، اصفهان، ایران.
سلیمان پور عمران، م.، یارمحمدیان، م.ح و کشتی آرای، ن. 1392. آموزش زیست‌‌محیطی و جایگاه آن در برنامه درسی دوره متوسطه نظام آموزشی. پژوهشنامه تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد، 8(34): 20-1.
شبیری، س.م و عبداللهی، س. 1388. نظریه‌ها و کاربردهای آموزش محیط‏زیست. دانشگاه پیام نور، تهران.
صالحی، ص. 1389الف. نگرش جدید نسبت به محیط‌زیست و مصرف انرژی. فصلنامه‌ی انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 6(20): 216-198.
صالحی، ص. 1389ب. رفتارهای زیست‌‏محیطی، دانش زیست محیطی و تحصیلات. علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 3: 201-220.
عقیلی، س.م، خوشفر، غ و صالحی مقدم، ص. 1388. سرمایه‌ی اجتماعی و رفتارهای زیست محیطی مسئولانه در شمال ایران. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 16(1 الف): 16-1.
کارشکی، ح. و محمودی، ح. 1396. تبیین علل بی‌انگیزگی بی‌سوادان برای شرکت در کلاس‌های سوادآموزی در منطقه زیرکوه: تجربه زیسته بی‌سوادان و آموزشیاران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد.
کلانتری، ا. و سعیدی پور، ب. 1395. بررسی تأثیر آموزش محیط زیست مبتنی بر تئوری ارتباط گرایی بر میزان یادگیری و ارتباط با طبیعت دانش آموزان پایه ششم ابتدایی. آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 4(3): 11-5.
گرانمایه پور، ع. و بیگدلی نژاد، م. 1392. بررسی نقش آموزشی رسانه ملی در اصلاح الگوی مصرف آب در بین شهروندان تهرانی. فصلنامه فرهنگ ارتباطات، 3(9): 195-220.
مکنزی مور، دوج، آرلی، نانسی، وسلی شولتز، پی، کاتلرفیلیپ. 2012. بازاریابی اجتماعی برای حفاظت از محیط‏زیست. مترجمان حیدرزاده، ک. و سلطانی، ح. 1392، انتشارات سیته، تهران.
ملکی، ا. و کریمی، ل. 1389. بررسی عوامل جامعه شناختی مؤثر بر رفتار زیست محیطی. پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی. دانشگاه پیام نور واحد تهران.
ملکی، ا.، صالحی، ص. و کریمی، ل. 1393. بررسی رابطه پارادایم نوین اکولوژیکی و رفتار مصرف آب. مجله آب و فاضلاب، 25(1): 122- 129.
نظری توکلی، س. 1391. اخلاق زیستی و تبیین بایستگی‌های حفاظت و بهره وری از منابع آب در راستای آموزه‌های فقه محیط زیست. فصلنامه اخلاق زیستی، 2(3): 78-100.
یوسفی، ح. و مؤمنی، م. 1395. برنامه‌ریزی توافقی به منظور اولویت‌بندی راهکارهای ارتقای سطح آموزش جهت افزایش مشارکت عمومی در زمینه‌ توسعه پایدار و حفاظت از منابع آب زیرزمینی. فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 5(1): 57-77.

Adams E. A. 2014. Behavioral Attitudes towards Water Conservation and Re-use among the United States Public, Resources and Environment. Scientific & Academic Publishing, 4(3): 162-167.
Ajzen I. 1991. The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2):179-211.
Arnell N.W., van Vuuren D.P. And Isaac, M. 2011. The implications of climate policy for theimpacts of climate change on global water resources. Glob Environ Change, 21(2):592–603.
Berkowitz Alan. R., Ford Mary. E., Brewer Carol. A. 2005. Environmental Education and Advocacy: Changing Perspectives of Ecology andEducation, Chapter 11 (Aframework for integrating ecological literacy, civics literacy,and environmental citizenship in environmental education), Cambridge University Press,227-266.
Boiral O., Talbot D. and Paille P. 2013. A Model of Organizational Citizenship Behavior for the Environment. Journal Business Strategy and the Environment, 24: 532- 550.
Capra F. 2009. hidden links integrated range of biological and social sustainability of life science. translated by Akbari Hariri, M. Tehran: Ney Publications.
Evans A. and Varma S. 2009. Practicalities of participation in urban IWRM: perspectives of wastewater management in two cities in Sri Lanka and Bangladesh. Natural Resources Forum: 33(1):19–28.
Foster S. and Ait-Kadi M. 2012. Integrated water resources management (IWRM): how doesgroundwater fit in? . Hydrogeol Journal, 20(3): 415–418.
Flick U. 2008. Anintroduction to qualitative research, Translated by Hadi Jalili, 2AndEd., Ney Pub. Tehran (In Persian).
Fu H and Liu X. 2017. A Study on the Impact of Environmental Education on Individuals’ Behaviors Concerning Recycled Water Reuse. EURASIA Journal. Math., Sci Tech, 13(10): 6715–6724.
Fan L., Wang F., Liu G ., Yang X. and Qin W. 2014. Public Perception of Water Consumption and Its Effects on Water Conservation Behavior. Journal water, 6: 1771-1784.
Grafton R.Q., Ward M.B., To H., Kompas T. 2011. Determinants of residential water consumption: Evidence and analysis from a 10‐country household survey. Water Resources Research, 47(8).
Horlemann L. and L. Dombrowsky. 2012. Institutionalizing IWRM in developing and transition countries-The case of Mongolia. Environ Earth Sci. 65(5).
Halkos G. and Gkargkavouzi A and Matsiori S. 2018. Teachers’ environmental knowledge and pro-environmental behavior: An application of CNS and EID scales.
Kollmuss A. and Agyeman J. 2002. Mind the Gap: Why do people actenvironmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior?. Environmental Education Research, 8(3): 239-260.
Kim S., Choi S., Koo J., Choi S, Hyun I. 2007. Trend analysis of domestic water consumption depending upon social, cultural, economic parameters. Water Science and Technology: Water Supply. 7(5-6): 61-68.
Geng L., Xu J., Ye L., Zhou W. and Zhou K. 2015. Connections with Nature and Environmental Behaviors. 10.1371/journal .pone .0127247T, PMC4436134.
Lieflander A. K. 2014. Effectiveness of environmental educationon water: connectedness to nature, environmental attitudes and environmental knowledge. Environmental Education Research, DOI: 10.1080/13504622.2014.927831.
Miranda J.D., Armas C., Padilla F.M. and Pugnaire FI. 2010. Climatic change and rainfall patterns: effect on semi-arid plant communities of the Iberian Southeast. Journal of Arid Environments, 75(12): 1302–1309.
Nisbet E.K., Zelenski J.M., Murphy S.A. 2009. The nature relatedness scale: Linking individuals’ connection with nature to environmental concern and behavior. Environment & Behavior, 41(5): 715-740.
Quimbita G. and Pavel M. 2005. Assessing OnEnvironmental Attitude Development Model: Factorthe Influencing Environmental Attitude of College Student. www. Sobiad.org
Sutton P.W. (2007). The Environmnet: A sociological introduction, Polity Press,UK.
Sammel, A. and McMartin, D. 2014. Teaching and Knowing beyond the Water Cycle: What Does It Mean to Be Water Literate?. Creative Education, 5: 835-848.
Silva R.L.F. et al. 2018. Teacher Training in Environmental Education and Its Relation with the Sustainability Culture in Two Undergraduate Degrees at USP. In: Leal Filho W., Frankenberger F., Iglecias P., Mülfarth R. (eds) Towards Green Campus Operations. World Sustainability Series.
Steg L. and Vlek C. 2009. Encouraging pro-environmental behaviour: An integrative review and research agenda. Journal of Environmental Psychology, 29(3): 309-317.
Schultz P. W. 2000. Empathizing with nature: the effects of perspective taking on concern for environmental issues. Journal of Social Issues, 56: 391–406.
Trenberth K. E., and Fasullo J.T. 2013. An apparent hiatus in global warming?. Earth’s Future, 1: 19–32,
Willis R.M., Stewart, R.A., Panuwatwanich K, .Williams P.R., Hollingsworth, A.L. 2009. Quantifying theinfluence of environmental and water conservation attitudes on household end use water consumption. Journal of environmental management.PP 102-123