اثر دور آبیاری بر خصوصیات مورفولوژیک، اجزای عملکرد و روغن دانه گیاه گل مغربی در شرایط مزرعه

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 8، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 17، آذر 1399، صفحه 73-82   

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v7i3.87122

نویسندگان

محمد جلینی¹؛ سید فاضل فاضلی کاخکی^{* 1}؛ حسین رضوانی²؛ مرتضی گلدانی³

¹مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

²مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان گلستان، ایران

³گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

تغییر اقلیم و فعالیت‏‌های مدیریتی نامناسب بر منابع محدود آب شیرین فشار وارد کرده است. کمبود آب به تخصیص بهتر آبیاری منجر شده و انتظار می‏رود باتوجه‏به شرایط محیطی و مرحله رشدی گیاه برنامه‌‏‏ریزی تخصیص آب به گیاه انجام شود. به منظور بررسی تأثیر دور آبیاری بر خصوصیات ظاهری، اجزای عملکرد، عملکرد و درصد روغن گیاه گل مغربی آزمایشی به‏‌صورت طرح بلوک‌‏های کامل تصادفی در پنج تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در سال 1398 در سه تیمار با دور آبیاری 7، 10 و 14 روز انجام شد. نتایج نشان داد، بیشترین مقدار تاج پوشش (2833 سانتی‏متر مربع در بوته)، وزن خشک اندام هوایی (98 گرم در بوته) و در صفات اجزای عملکرد، بیشترین تعداد کپسول در بوته (427)، وزن دانه در بوته (5.33 گرم)، عملکرد دانه در هکتار (1921 کیلوگرم)، درصد روغن (0.73 درصد) و عملکرد روغن در هکتار (275 کیلوگرم) از اعمال تیمار آبیاری ده روز حاصل شد. در تغییر دور آبیاری از 7 روز به 10 روز افزایش و افزایش دور آبیاری از 10 روز به 14 روز کاهش تمامی صفات مورفولوژیکی و اجزای عملکرد اندازه‏‌گیری شده را به همراه داشت. در بسترهای کشت حاوی خاک بافت ریز به دلیل افزایش سطح جانبی ذرات تشکیل دهنده خاک به واحد وزن آنها سبب بهبود شرایط رشدی مساعدتری در آبیاری ده روز نسبت به آبیاری 7 روز شده است. بنابراین در شرایط آب و هوایی مشهد استفاده از دور آبیاری 10 روز بهره‏وری آب در گیاه گل مغربی افزایش خواهد یافت.

کلیدواژه‌ها

تاج پوشش؛ تعداد کپسول در بوته؛ شاخص برداشت؛ درصد روغن

مراجع

امید بیگی، ر. 1389. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد چهارم. انتشارات به نشر.
امیری ده احمدی، ر.، رضوانی مقدم، پ. و احیایی، ح. 1388. تأثیر تنش خشکی بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی گیاهان شوید، گشنیز و رازیانه در شرایط گلخانه. چکیده مقالات اولین همایش ملی تنش‌های محیطی در علوم کشاورزی، دانشگاه بیرجند.
بهدانی، م.ع. و جامی الاحمدی، م. 1389. عکس‌‏العمل ارقام گلرنگ بهاره به فواصل مختلف آبیاری در شرایط بیرجند. نشریه پژوهش‌های زراعی ایران، 8(2): 315-323.
پیرمانی، ا.، میرمحمودی، ت. و یزدان‌ستا، س. 1398. تأثیر دور آبیاری و مقادیر مختلف کود نیتروزن بر عملکرد و اجزای عملکرد، میزان روغن و اسانس گل همیشه بهار (Calendulaofficinalis, L). مجله تنش‌های محیطی در علوم زراعی، 12(2): 445-457.
حسنی، ع. و امیدبیگی، ر. 1381. اثرات تنش آبی بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و متابولیکی گیاه ریحان. مجله دانش کشاورزی، 12(20): 47-59.
شخمگر، م.، برادران، ر.، موسوی، غ.، پویان، م.، بیکی، س. و رزمجو، ا. 1388. تأثیر دور آبیاری و کود نیتروژن بر خصوصیات کمی گیاه شنبلیله. چکیده مقالات اولین همایش ملی تنش‌های محیطی در علوم کشاورزی، دانشگاه بیرجند.
عزیزی، م.، نعمتی، ه. و آرویی، ح. 1392. بررسی تأثیر سطوح مختلف ورمی کمپوست و تراکم کاشت بر میزان و اجزای روغن گیاه دارویی گل مغربی (.Oenotherabiennis L). نشریه پژوهش‏‌های زراعی ایران، 11(4): 608-611.
فاضلی کاخکی، س.ف. و مویدی، ع.ا. 1397. تنش در گیاه از فیزولوژی تا ژنوم. انتشارات سخن گستر.
قاسمی قهساره، م. 1391. گل‏کاری. جلد اول. انتشارات مولف.
کافی، م. و رستمی، م. 1386. اثر تنش خشکی در مرحله رشد زایشی بر عملکرد، اجزای عملکرد و درصد روغـن سـه رقـم گلرنـگ در شـرایط آبیاری با آب شور. مجله پژوهش‏های زراعی ایران، (1): 121-131.
کافی،م.، زند، ا.، کامکار، ب.، شریفی، ح.ر.، گلدانی، م. 1386. فیزیولوژی گیاهی. انتشارات جهاد دانشگاهی.
کوچکی، ع. و نصیری محلاتی، م. 1373. اکولوژی گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
کوچکی، ع.ر.، نصیری محلاتی، م. و عزیزی، گ. 1385. اثر فواصل مختلف آبیاری و تراکم بر عملکرد و اجزای عملکرد دو توده بومی رازیانه. مجله پژوهش های زراعی ایران، 4(1): 131-141.
گلدانی، م. و کشمیری، ا. 1394. تأثیر یون پتاسیم روی مهار شوری در گیاه دارویی گل مغربی (Oenotherabiennis L). مجله علوم باغبانی (علوم و صنایع کشاورزی)، 29(4): 536-528.
مهدی پور افرا، ر.، امیری، ر. و ایران نژاد، ح. 1391. اثر خاکپوش‏های پلی اتیلن و آلی در فواصل مختلف آبیاری بر خصوصیات مورفولوژیک و عملکرد دانه آفتابگردان (.Helianthusannus L). نشریه بوم‌شناسی کشاورزی، 4(3): 246-254.
نجفی، ف. 1380. اثر فواصل آبیاری و تراکم بوته بر کمیت و کیفیت گیاه دارویی اسفرزه (Plantago Ovata) پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.
یادگاری، م. 1396. بررسی اثر سرزنی و روش های آبیاری بر میزان عملکرد گیاه گل مغربی. مجله علمی پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی، 9(28): 68-78.

Alam M.S., Rahman A.H. M. M., Nesa M. N., Khan S. k. and Siddquie N.A. 2008. Effect of source and/ or sink restriction on the grain yield in wheat. Journal of Applied Science and Research, 4(3): 258-261.
Alkire B. H., Simon, J. E. Palevitch, D. and E. Putievsky. 1993. Water management for midwestern.
peppermint (Mentha piperita L.). Growing in highly organic soils, Indiana, USA. Acta Horticulturae.
344: 544-556.
Buntain M. and Chung B. 1994. Effects of irrigation and nitrogen on the yield components of fennel (Foeniculum vulgare Mill.).Australian Journal of Experimental Agriculture, 34(6): 845- 849.
Din J., Khan S.U., Ali I. and Gurmani A.R. 2011. Physiological and agronomic response of canola varieties to drought stress. The Journal of Animal & Plant Sciences, 21(1): 78-82
Donk V.D., Klocke NL. 2012. Tillage and Crop Residue Removal Effects on Evaporation, Irrigation Requirements, and Yield, Proceedings of the 24st Annual Central Plains Irrigation Conference, Colby, Kansas, February 21-22, 2012, Available from CPIA, 760 N.Thompson, Colby, Kansas.
Farooq M., Wahid A., Kobayashi N., Fujita D. and Basra S.m.A. 2009. Plant drought stress: effects, mechanisms and management. Agronomy Sustain Development, 29: 185–212.
Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).Climate Change. 2007: Synthesis Report. IPCC Fourth Assessment Report, Valencia. Available online: http://www.ipcc.ch/ pdf/assessment-report/ar4/syr/ar4_ syr.pdf (accessed on 12–17 November 2007).
Jalilian J., ModdaresSanavie S.A.M., Saberyali S.F. and Asilan K.S. 2012. Effects of the combination of beneficial microbes and nitrogen on sunflower seed yields and seed quality traits under different irrigation regimes. Field Crops Research, 127: 2-34.
Jiang Y. and Huang B. 2000. Effect of drought or heat stress alone and in combination of Kentucky Bluegrass. Crop Science, 40: 1358-1362.
Klocke N.L., Stone L.R., Briggeman S. and Bolton D.A. 2010. Scheduling for deficit irrigation—crop yield predictor. Applied Engineering in Agriculture, 26(3): 413-418.
Kooks R.A., and Klark R. 1996. Drought resistance in soybean cultivar. I. Grain yield responses. Australian Journal Agriculture Research, 29:897-912.
Leakey A.D.B., Uribelarrea M., Ainsworth E.A., Naidu S.L., Rogers A., Ort, D.R. and Long S.P. 2006. Photosynthesis, productivity and yield of Zea mays are not affected by open-air elevation of CO2concentration in the absence of drought. Plant Physiology, 140: 779–790.
Martinez J.P., lutt S., Schanck A., Bajji A. and Kinet J. 2004. Issmotic adjustment required for water stress resistance in the Mediterranean shrub Atriplex halimus L?. Journals of plant physiology, 161:1041-1051.
Nouri H., Ahmadi A. and Poustini K. 2014. Response of wheat cultivars to source size reduction at flowering stage: grain number and weigh, Chlorophyll stability and stem reserves. International Journal of Agriculture and Crop Sciences, 44(3): 399-410.
Parhizkar-Khajani F., Irannezhad H., Amiri R., Oraki H. and Majidian M. 2012. Effects of different levels of nitrogen,phosphorus and potassium on quantitative and qualitative characteristics of oil flax.EJCP,. 5(1): 37-51.
Patel B.S., Sadaria S.G. and Patel J.C. 1996. Influence of irrigation, nitrogen and phosphorus onyield, nutrient uptake and water-use efficiency of blond psyllium (Plantago ovata) .Indian Journal ofAgronomy, 41: 136-139.
Sandras J., Roda F. and Renuelas J. 2005. Effects of water and a nutrient pulse supply on Rosmarinus officinalis growth nutrient content and flowering in the field. Enviromental and Experimental Botany, 53: 1-1.
Sinaki J.M., Majidi H.E., Shirno R. 2007. The effects of water deficit during growth stages of canola (brassica napus l.). American Eurasian Journal Of Agricultural And Environmental Sciences,2(4):417- 422.
Stone L.R., Lamm F.R., Schlegel A.J. and Klocke N.L. 2008. Storage efficiency of off season irrigation. Agron. J., 100(4): 1185-1192.
Zeglin L.H., Bottomley P.J., Jumpponen A., Rice C.W., Arango M., Lindsley A., Mcgowan, A., Mfombep P. and Myrold D.D. 2013. Altered precipitation regime affects the function and composition of soil microbial communities on multiple time scales. Ecology, 94(10): 2334–2345.