تحلیل عوامل ناپایداری معیشت در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان سراوان)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 7، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 34، بهار و تابستان 1399، صفحه 198-171  

نوع مقاله: پژوهشی-مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v18i1.84086

نویسندگان

سید هادی طیب نیا ¹؛ مهرشاد طولابی نژاد ²؛ ابراهیم حسین بر³

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ،دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

²دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

³دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

اهداف: شناسایی عوامل معیشتی، به خصوص در مناطق مرزی شرق کشور که در شرایط ناپایداری قرار دارند، برای موفقیت سیاست های کاهش فقر و پایداری معیشت بسیار مهم است. هدف این مطالعه، بررسی عوامل محلی و خانوادگی ناپایداری معیشت روستاهای مرزی بوده است.
روش: تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن ترکیبی (کیفی و کمی) است. جامعة آماری خانوارهای روستایی شهرستان سراوان بود (25986N=). با استفاده از فرمول کوکران 370 خانوار به عنوان نمونه در بخش کمی انتخاب شد. برای شناسایی عوامل محلی از روش ارزیابی مشارکتی روستایی (PRA) و مصاحبه با مطلعان محلی و برای شناسایی عوامل خانوادگی از مدل لجستیک باینری (روش LM- نیوتن- مارکارد- رافسون) و آمار توصیفی استفاده شد.
یافته ها/ نتایج: یافته ها نشان داد که در بین عوامل محلی، ضعف منابع طبیعی و در بین عوامل خانوادگی عامل اقتصادی مهم ترین عوامل ناپایداری معیشت خانوارهای روستایی بوده­اند.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که ضعف منابع طبیعی، نامناسب بودن زیرساخت های تولیدی و خدمات و امکانات عمومی، عوامل اقتصادی، بیشترین اثرات را با ناپایداری معیشت روستاییان داشته است. در واکنش به ناپایداری معیشتی، خانوارها پرداختن به مشاغل کاذب مانند قاچاق سوخت و کالا را انتخاب کردند.

کلیدواژه‌ها

سرمایۀ محلی؛ سرمایۀ خانوادگی؛ معیشت روستایی؛ مناطق مرزی؛ شهرستان سراوان

سایر فایل های مرتبط با مقاله

7.Extended Abstract.Mehrshad Toulabi Nejad.pdf

مراجع

1. اسماعیلی، م. (1394). نقش گردشگری بر توسعة پایدار روستایی (مطالعة موردی روستای زرآباد)، اولین کنفرانس بین‌المللی علوم جغرافیا مؤسسة عالی علوم و فناوری خوارزمی. شیراز، 15 مرداد 1394،صص 7-1.
2. بیگدلو، ر؛ طولابی­نژاد، م؛ پایدار، ا. (1396). بررسی تأثیر عملکرد نیروی انتظامی در برقراری امنیت روستاهای مناطق مرزی (موردمطالعه: روستاهای حوزة استحفاظی شهرستان میرجاوه)، پژوهش­نامة نظم و امنیت انتظامی، 10 (36)، 76- 49.
3. توکلی، م؛ احمدی، ش؛ فاضل­نیا، غ. (1395). تحلیل عوامل مؤثر بر معیشت روستایی (بررسی موردی: روستاهای شهرستان سردشت)، جغرافیا و برنامه­ریزی، 20 (58)، 81-63.
4. حسینی، م؛ جوان، ف؛ حسینی، ف. (1396). تحلیل اثرات گردشگری در معیشت پایدار سکونتگاه­های روستایی (مورد: روستاهای مزسی شهرستان گمیشان). ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎ، ﻋﻤﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻬﺮﯼ، 3 (1)، 12- 1.
5. دربان­آستانه، ع؛ مطیعی­لنگرودی، س؛ قاسمی، ف. (1397). شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر معیشت پایدار کشاورزان (موردمطالعه: شهرستان شازند). پژوهش­های روستایی، 9 (2)، 327- 324.
6. رضازاده، ز؛ شاطری، م؛ راستی، ع. (1393). اقدامات توسعه­ای و نقش آن در تأمین امنیت پایدار مناطق مرزی (مطالعة موردی، کمربند سبز دشت خوشاب مرز خراسان جنوبی با افغانستان). فصل­نامة مطالعات فرهنگی-اجتماعی خراسان، 33 (24)، 72-49.
7. رکن­الدین­افتخاری، ع؛ موسوی، س؛ پورطاهری، م؛ فرج­زاده­اصل، م. (1393). تحلیل نقش تنوع معیشتی در تاب­آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی (استان اصفهان). پژوهش­های روستایی، 5 (3)، 662-639.
8. سجاسی­قیداری، ح؛ صادقلو، ؛ شکوری­فرد، ا. (1395). سنجش سطح دارایی­های معیشتی در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار (مورد: روستاهای شهرستان تایباد)، مجلة پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 5 (1)، 216-197.
9. شرفی، ز؛ نوری­پور، م؛ کرمی­دهکردی، ا. (1396). بررسی وضعیت سرمایه­های معیشت و پایداری آن­ها در خانوارهای روستایی(مورد: بخش مرکزی شهرستان دنا). علوم ترویج و آموزش کشاورزی، 13 (2)، 70-51.

10. طولابی­نژاد، م؛ پایدار، ا. (1397). تحلیل ارتباط استراتژی‌‌های تنوع تأمین معاش با مدیریت اراضی کشاورزی (مورد: مناطق روستایی شهرستان پلدختر). فصل­نامة جغرافیا و توسعه، 16 (51)، 218-197.

11. طولابی­نژاد، م؛ صادقی، خ. (1397). راهبردهای کشاورزان در واکنش به پیامدهای خشکسالی و بررسی عوامل مؤثر بر آن (موردمطالعه: شهرستان رشتخوار). پژوهش­های روستایی، 9 (4)، 627-608.

12. عزیزپور، ف؛ جوان، ف؛ حجی­پور، م. (1398). نقش سیاست­های تعدیل ساختاری در دگردیسی اقتصاد روستایی ناحیه رضوانشهر. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 51 (1)، 175-159.

13. قالیباف، م؛ یاری­شگفتی، ا؛ رمضان­زاده لسبویی، م. (1387). تأثیر ابعاد سرمایة اجتماعی بر امنیت مرزها (مطالعة موردی: بخش مرزی نوسود شهرستان پاوه، استان کرمانشاه). فصل­نامة ژئوپلیتیک، 4 (2)، 50-25.

14. قدیری­معصوم، م؛ رضوانی، م. ر؛ پورجمعه، م؛ باغبانی، ح. (1394). سطح‌بندی سرمایه­های معیشتی در روستاهای گردشگری کوهستانی موردمطالعه؛ دهستان بالا طالقان. فصل­نامة اقتصاد فضا و توسعةروستایی، 4 (2)، صص 18-1.

15. مطیعی­لنگرودی، س؛ قدیری­معصوم، م؛ رضوانی، م؛ نظری، ع؛ صحنه، ب. (1390). تاثیر بازگشت مهاجران به روستاها در بهبود معیشت ساکنان (مطالعه‎ موردی: شهرستان آق­‌قلا). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 43 (78)، 83-67.

16. نادری، ل؛ کرمی­دهکردی، ا. (1398). تأثیر احداث سد بهشت­آباد بر راهبردهای معیشت خانوارهای جوامع محلی. مجلة برنامه‌ریزی و آمایش فضا تربیت مدرس، 23 (1)، 51-25.

 

17. Agarwal, B. (2018). Can group farms outperform individual family farms? Empirical insights from India. World Development, 108 (8), 57-73.

18. Ahmed, S. A., Diffenbaugh, N. S., & Hertel, T. W. (2009). Climate volatility deepens poverty vulnerability in developing countries. Environmental research letters, 4(3), 1- 12.

1. Alessa, L., Kliskey, A., & Altaweel, M. (2009). Toward a typology for social-ecological systems. Sustainability: Science, Practice and Policy, 5(1), 31-41.
2. Berchoux, T., Watmough, G. R., Hutton, C. W., & Atkinson, P. M. (2019). Agricultural shocks and drivers of livelihood precariousness across Indian rural communities. Landscape and Urban Planning, 189(3), 307-319.
3. Busse, H. A., Jogo, W., Fofanah, M., Tesfay, H., Hadush, M., Kiflom, E., & Schulz, S. (2017). Participatory assessment of factors influencing Nutrition and livelihoods in rural Ethiopia: Implications for measuring impacts of multisector Nutrition programs. Food and nutrition bulletin, 38(4), 468-484.
4. Chen, H., Zhu, T., Krott, M., Calvo, J. F., Ganesh, S. P., & Makoto, I. (2013). Measurement and evaluation of livelihood assets in sustainable forest commons governance. Land use policy, 30(1), 908-914.
5. De Sherbinin, A., VanWey, L. K., McSweeney, K., Aggarwal, R., Barbieri, A., Henry, S., Hunter, L. M., Twine, W., & Walker, R. (2008). Rural household demographics, livelihoods and the environment. Global environmental change, 18(1), 38-53.
6. Donohue, C., & Biggs, E. (2015). Monitoring socio-environmental change for sustainable development: Developing a Multidimensional Livelihoods Index (MLI). Applied geography, 62(7), 391-403.
7. Eakin, H. (2005). Institutional change, climate risk, and rural vulnerability: Cases from Central Mexico. World development, 33(11), 1923-1938.
8. Eigenbrode, S. D., Binns, W. P., & Huggins, D. R. (2018). Confronting climate change challenges to dryland cereal production: A call for collaborative, transdisciplinary research, and producer engagement. Frontiers in Ecology and Evolution, 164 (5), 1- 15.
9. Ellis, F. (2000). The determinants of rural livelihood diversification in developing countries. Journal of agricultural economics, 51(2), 289-302.
10. Fang, Y. P., Fan, J., Shen, M. Y., & Song, M. Q. (2014). Sensitivity of livelihood strategy to livelihood capital in mountain areas: Empirical analysis based on different settlements in the upper reaches of the Minjiang River, China. Ecological indicators, 38(4), 225-235.
11. Flora, C. B., Flora, J. L., Gasteyer, S. P. (2015). Rural communities. Legacy change. New York, Routledge Publishers, First Published.
12. Gautam, Y., & Andersen, P. (2016). Rural livelihood diversification and household well-being: Insights from Humla, Nepal. Journal of Rural Studies, 44(2), 239-249.
13. Guzman-Parra, V. F., Quintana-García, C., Benavides-Velasco, C. A., & Vila-Oblitas, J. R. (2015). Trends and seasonal variation of tourist demand in Spain: The role of rural tourism. Tourism Management Perspectives, 16(2), 123-128.
14. Harvey, C., A. Rakotobe, Z. L., Rao, N. S., Dave, R., Razafimahatratra, H., Rabarijohn, R. H., Rajaofara, H., & MacKinnon, J. L. (2014). Extreme vulnerability of smallholder farmers to agricultural risks and climate change in Madagascar. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 369 (5), 1- 12.
15. Jiao, X., Pouliot, M., & Walelign, S. Z. (2017). Livelihood strategies and dynamics in rural Cambodia. World Development, 97(2), 266-278.
16. Kassie, G. W. (2017). The Nexus between livelihood diversification and farmland management strategies in rural Ethiopia. Cogent Economics & Finance, 5(1), 1- 16.
17. Liu, Z., & Liu, L. (2016). Characteristics and driving factors of rural livelihood transition in the east coastal region of China: A case study of suburban Shanghai. Journal of Rural Studies, 43(81), 145-158.
18. Loison, S. A. (2015). Rural livelihood diversification in sub-Saharan Africa: a literature review. The Journal of Development Studies, 51(9), 1125-1138.
19. Mbaiwa, J. E. (2011). Changes on traditional livelihood activities and lifestyles caused by tourism development in the Okavango Delta, Botswana. Tourism management, 32(5), 1050-1060.
20. Nielsen, Q. J., Rayamajhi, S., Uberhuaga, P., Meilby, H., & Smith‐Hall, C. (2013). Quantifying rural livelihood strategies in developing countries using an activity choice approach. Agricultural economics, 44(1), 57-71.
21. O’Brien, K., Quinlan, T., & Ziervogel, G. (2009). Vulnerability interventions in the context of multiple stressors: lessons from the Southern Africa Vulnerability Initiative (SAVI). Environmental science & policy, 12(1), 23-32.
22. Peng, W., Zheng, H., Robinson, B. E., Li, C., & Wang, F. (2017). Household livelihood strategy choices, impact factors, and environmental consequences in Miyun reservoir watershed, China. Sustainability, 9(2), 175-187.
23. Scoones, I. (2015). Sustainable livelihoods and rural development. Practical Action Publishing.
24. Shisanya, S., & Mafongoya, P. (2016). Adaptation to climate change and the impacts on household food security among rural farmers in uMzinyathi District of Kwazulu-Natal, South Africa. Food Security, 8(3), 597-608.
25. Tittonell, P., Muriuki, A., Shepherd, K. D., Mugendi, D., Kaizzi, K. C., Okeyo, J., Verchot, L. V., Coe, R., & Vanlauwe, B. (2010). The diversity of rural livelihoods and their influence on soil fertility in agricultural systems of East Africa–A typology of smallholder farms. Agricultural systems, 103(2), 83-97.
26. Turner, B. L., Kasperson, R. E., Matson, P. A., McCarthy, J. J., Corell, R. W., Christensen, L., Eccles, N., Kasperson, J. X., Luers, A., Martello, M. L., Polsky, C., Pulsipher, A., & Schiller, A. (2003). A framework for vulnerability analysis in sustainability science. Proceedings of the national academy of sciences, 100(14), 8074-8079.
27. Turner, K. G., Odgaard, M. V.,  Bocher, P.K., Dalgaard, T., Svenning, J. C., & (2014). Bundling ecosystem services in Denmark: Trade-offs and synergies in a cultural landscape. Landscape and Urban Planning, 125 (5), 89-104.
28. Van der Zanden, E. H., Levers, C., Verburg, P. H., & Kuemmerle, T. (2016). Representing composition, spatial structure and management intensity of European agricultural landscapes: a new typology. Landscape and Urban Planning, 150(6), 36-49.
29. Wang, N., Gao, Y., Wang, Y., & Li, X. (2016). Adoption of eco-friendly soil-management practices by smallholder farmers in Shandong Province of China. Soil Science and Plant Nutrition, 62(2), 185-193.
30. Wang, P., Yan, J., Hua, X., & Yang, L. (2019). Determinants of livelihood choice and implications for targeted poverty reduction policies: A case study in the YNL river region, Tibetan Plateau. Ecological Indicators, 101(7), 1055-1063.
31. Williams, L. J., Afroz, S., Brown, P. R., Chialue, L., Grünbühel, C. M., Jakimow, T., Khan, I., Minea, M., Reddy, V. R., Sacklokham, S., Santoyo Rio, E., Soeun, M., Tallapragada, C., Tom, S., & Roth, C. H. (2016). Household types as a tool to understand adaptive capacity: Case studies from Cambodia, Lao PDR, Bangladesh and India. Climate and Development, 8(5), 423-434.