بررسی اعتبار دلایل نظر مشهور فقهای امامیه در قتل اکراهی

فقه و اصول

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 دی 1399  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2021.62638.0

نویسندگان

رضا هادی زاده ؛ کیومرث کلانتری

مازندران

چکیده

نوشتار حاضر ضمن بررسی اعتبار دلایل نظر مشهور فقها در خصوص قتل اکراهی به شرح دلایلی که عدم قصاص مباشر را تقویت می­­کند و همچنین راهکارهایی که به عنوان جایگزین نظر مشهور قابل طرح است می­پردازد.
در این راستا نشان داده شده است روایت زراره از حیث سند و دلالت آن بر قتل اکراهی با اشکال مواجه است و احادیث در باب عدم جواز تقیه در دماء نیز منصرف از قتل ناشی از اکراه است. همچنین، استفاده از اجماع صحیح نیست؛ زیرا افزون بر اینکه برخی از فقهای متأخر از جمله آیت الله خویی نظری متفاوت دارند، اجماع به دلیل روایات مذکور، مدرکی و غیر قابل استفاده است. برابر بودن دو خطر نیز مانع تمسک به اکراه در قتل عمد و موجب قصاص مرتکب مکرَه نیست؛ به علاوه قیاس اکراه با حالت اضطرار در کشتن دیگری و خوردن او به دلیل تفاوت آنها مع الفارق و غیر معتبر است.
از طرفی دلایلی بر عدم قصاص اکراه شونده از جمله عدوانی نبودن قتل، وجود شبهه که دارئه حد و از جمله قصاص است و تزاحم دو حکم  و در نتیجه جاری بودن تخییر به سبب هم سنگ بودن آنها، قابل ذکر است.

کلیدواژه‌ها

اکراه؛ قتل عمد؛ تقیه؛ قصاص؛ عوامل رافع مسئولیت کیفری