تعداد نشریات | 49 |
تعداد شمارهها | 1,847 |
تعداد مقالات | 19,539 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,342,824 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,575,202 |
سنجش تابآوری شهری در برابر خطر زمینلرزه (موردمطالعه: کلانشهر تبریز) | ||
جغرافیا و مخاطرات محیطی | ||
مقاله 11، دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 36، بهمن 1399، صفحه 201-219 اصل مقاله (1.13 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.67022.0 | ||
نویسندگان | ||
فروغ نامجو1؛ رسول صمدزاده* 2؛ محمد تقی معصومی3 | ||
1دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران | ||
2دانشیار گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران | ||
3استادیار گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران | ||
چکیده | ||
با توسعۀ مداوم شهرنشینی و افزایش عدم اطمینان و خطرپذیری، تابآوری به معیار مهمی برای ایمنی شهری تبدیل شده است. سامانههای شهری بهعنوان سامانههای فضایی پویا و باز، نمودهای پیچیدۀ مشخصی را ارائه مینمایند؛ بنابراین، درک تابآوری شهری از منظر نظریۀ سامانههای پیچیده برای دستیابی به درک کامل از ترکیب و سازوکار عملکرد سامانههای شهری و سپس بهبود ماهیت علمی شناخت و پژوهشهای سامانۀ شهری حائز اهمیت است. مناطق شهری، بیشینۀ جمعیت کشور را در خود جای دادهاند و علاوه بر گرههای مصرف منابع و کانونهای نوآوری، از لحاظ نظری و عملی به عرصۀ عمدۀ آزمون تابآوری در برابر مخاطرات طبیعی بهویژه زمینلرزه تبدیل شدهاند. پژوهش حاضر با هدف سنجش تابآوری شهر تبریز بهعنوان بزرگترین کانون جمعیتی شمال باختری ایران و درعینحال یکی از لرزهخیزترین شهرهای کشور در برابر خطر زمینلرزه انجام شده است. این پژوهش از لحاظ روش از نوع توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف نیز کاربردی است. بر این اساس تابآوری شهری تبریز بر مبنای 14 معیار در قالب 4 مؤلفه اصلی (تابآوری اجتماعی، اقتصادی، نهادی، کالبدی) به روش دلفی و توسط 50 نفر خبره مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای واکاوی دادهها، از آزمونهای t تک نمونهای، فریدمن، کندال و تحلیل مسیر در قالب نرمافزار SPSS استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان داد که وضعیت تابآوری شهر تبریز در برابر وقوع زمینلرزۀ احتمالی بعد اجتماعی، 19/2؛ در بعد اقتصادی، 37/2؛ در بعد نهادی، 94/1؛ و در بعد کالبدی 57/2 است. در مجموع میزان تابآوری شهر تبریز در برابر زمینلرزه، با میانگین 33/2 نامطلوب است. از بین مؤلفههای چهارگانه، مؤلفۀ کالبدی با مجموع اثرات مستقیم و غیرمستقیم 560/0 آلفا را تبیین نموده و مؤثرترین مؤلفه در تابآوری شهر تبریز است. ابعاد چهارگانه تابآوری، روی هم رفته توانستند 345/0 از تابآوری شهر تبریز را تبیین نمایند. | ||
کلیدواژهها | ||
تابآوری اجتماعی و اقتصادی؛ تابآوری نهادی و کالبدی؛ خطر زمینلرزه؛ تابآوری شهری؛ تبریز | ||
مراجع | ||
اسدی، مهسا؛ زیاری، کرامت الله؛ وطنخواهی، محسن؛ 1397. سنجش و ارزیابی میزان تابآوری بافتهای فرسوده شهری در برابر مخاطرات محیطی (نمونه موردی: بافت فرسوده کلانشهر کرج). پژوهش و برنامهریزی شهری. دورۀ 9 شمارۀ35. صص 122-111. بهتاش، فرزاد؛ علی کینژاد، محمدرضا؛ پیربابایی، محمدتقی؛ عسگری، علی؛ 1392. ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفههای تابآوری کلانشهر تبریز». نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی. دورۀ 18. شمارۀ 3. صص 43-33. پاشاپور، حجت اله؛ پوراکرمی، محمد؛ 1396. سنجش ابعاد کالبدی تابآوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) (مطالعه موردی منطقه 12 شهر تهران). مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی. دورۀ 12. شمارۀ 4. صص 985-1002. پورشریفی، جواد؛ قلعهنویی، محمود؛ 1393. «تابآوری شهری رویکردی جدید در مواجهه با تغییرات و چالشها». اولین کنگره بینالمللی افقهای جدید در معماری و شهرسازی. تهران. صص 125-110. دلاور، نسرین؛ 1396. برنامهریزی راهبردی ارتقای تابآوری محلات شهر تهران (مطالعه موردی: منطقه 12 تهران)». تهران: پایاننامه کارشناسی ارشد. رشتۀ جغرافیا و آمایش شهری. استاد راهنما: دکتر موسی کمانرودی کجوری. دانشکدۀ جغرافیا. دانشگاه تهران. رمضانزاده لسبوئی، مهدی؛ بدری، علی؛ 1393. تبیین ساختارهای اجتماعی- اقتصادی تابآوری جوامع محلی در برابر بلایای طبیعی با تأکید بر سیلاب. فصلنامه بینالمللی انجمن جغرافیای ایران. دورۀ 12. شمارۀ 4. صص 131-109. رمضانزاده لسبوئی، مهدی؛ درستکار گلخیلی، هما؛ 1393. سرمایههای شهروندان در راستای کاهش آسیبپذیری و ارتقاء تابآوری در برابر بلایای طبیعی. همایش علوم جغرافیایی ایران. موسسه جغرافیا. دانشگاه تهران. زرکانی، علیرضا؛ شیخالاسلامی، علیرضا؛ پریزادی، طاهر؛ 1398. تحلیل وضعیت تابآوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (موردمطالعه: شهر باقرشهر). فصلنامه برنامهریزی شهری. دورۀ 10. شمارۀ 37. صص 54-41. ساسانپور، فرزانه؛ آهنگری، نوید؛ حاجینژاد، صادق؛ 1396. ارزیابی تابآوری منطقه 12 کلانشهر تهران در برابر مخاطرات طبیعی. نشریۀ تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. دورۀ 4. شمارۀ 3. صص 98-85. شکری فیروزجاه، پری؛ 1397. سنجش میزان تابآوری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعۀ موردی: شهر بابل). مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی. دورۀ 13. شمارۀ 3. صص 678-663. صمدزاده، رسول؛ 1398. ژئومورفولوژی ایران. انتشارات سمت. چاپ نخست. تهران. غفاری، عطا؛ پاشازاده، اصغر؛ آقایی، واحد؛ 1396. سنجش و اولویتبندی تابآوری شهری در مقابل زلزله (نمونه موردی شهر تبریز و مناطق چهارگانه آن). جغرافیا و مخاطرات محیطی. شمارۀ 21. صص 65-45. نظمفر، حسین؛ پاشازاده، اصغر؛ 1397. ارزیابی تابآوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعهموردی: شهر تبریز). مجله آمایش جغرافیایی فضا. دورۀ 8. شمارۀ 27. صص 116-101.
Aljaberin K., 2012. Community resilience framework for an earthquake prone area in Baluchistan. International Journal of Disaster Risk Reduction, 2: 25-36.
Coaffee J., 2010. Protecting vulnerable cities: the UK’s resilience response to defending everyday urban infrastructure. International Affairs, 86 (4): 939 - 954.
Coghlan A, Norman S., 2014. Trans-Tasman collaboration setting the new recovery agenda, Australian Journal of Emergency Management, 19(4): 55-70.
Coghlan A, Norman, S., 2014. Trans-Tasman collaboration setting the new recovery agenda. Australian Journal of Emergency Management, 19(4): 30-45.
Davis I., 2014. The application of performance targets to promote effective earthquake risk reduction.
Dogulu CK, Ikizer G., 2016. How do survivors perceive community resilience? The case of the 2011 earthquakes in Van, Turkey. Journal of Disaster Risk Reduction, 16: 108-114.
EStoon M., 2016. The effects of urban patterns on ecosystem function. International regional science review, 28(2): 168-192.
Folke C, Carpenter, S, Walker B, Scheffer M, Elmqvist T, Gunderson L, Holling CS., 2015. Regime shifts, resilience, and biodiversity in ecosystem management. Annu. Rev. Ecol. Evol. Cyst, 35: 557-581.
Kalfe R., 2011. Post-disaster Reconstruction of the Built Environment: Rebuilding for resilience. John Wiley & Sons.
Maguire B, Hagan, P., 2015. “Disasters and communities: understanding social resilience,” the Australian journal of emergency management, 22 (2): 6-19.
Marana P, Eden C, Eriksson H, Grimes C, Hernantes J, Hawick S, Pyrko I., 2019. Towards a resilience management guideline—Cities as a starting point for societal resilience. Sustainable Cities and Society, 101531.
Matyas D, Pelling M., 2014. Positioning resilience for 2015: The role of resistance, incremental adjustment and transformation in disaster risk management policy. Disasters, 39 (I), 1-18.
Mitchell, T., & Harris, K., 2012. Resilience: A risk management approach. Overseas Development Institute, 1-7.
Shim Heon J., & Kim Il., Ch., 2015. Measuring Resilience to Natural Hazards: Towards unstainable Hazard Mitigation. Sustainability, 7:1453-1485.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 486 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 394 |