توزیع فضایی قدرت در الگوی نیمه‌متمرکز اداره کلانشهر تهران (در ابعاد چهارگانه قضایی، امنیتی، اجرایی و تقنینی)

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 4، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 17، اردیبهشت 1399، صفحه 67-94  

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): Doi:org/10.22067/pg.v5i1.87229

نویسندگان

محمدباقر قالیباف¹؛ سید عباس احمدی¹؛ یاشار ذکی ²؛ فرامرز عظیمی ³

¹دانشیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری، پردیس بین المللی کیش دانشگاه تهران ، تهران، ایران

چکیده

کلانشهر تهران به عنوان پایتخت و بزرگترین شهر کشور، نیازمند مدیریت کارآمدتر و بهینه­ای است که در طیف وسیع پیشنهادات مدیریتی رویکردهای تمرکزگرا تا تمرکززدا، الگوی حکمرانی نیمه­متمرکز پیشنهاد کاربردی متفاوتی برای اداره بهتر آن مطرح و مورد ادعا است. از سوی دیگر، با توجه به اینکه توزیع فضایی قدرت، کانون تغییراتی است که الگوی نیمه­متمرکز با تحول آن، امکان گذار به اداره کارآمد شهر تهران را رقم خواهد زد، پژوهش حاضر با تکیه بر آن، تلاش دارد به بررسی توزیع فضایی قدرت و اولویت­های کاربردی آن در این کلانشهر بپردازد. موضوع اصلی مقاله حاضر عبارت است از ارائه اولویت­های توزیع فضایی قدرت برای اداره شهر تهران با رویکرد نیمه­متمرکز. در این راستا سوال اصلی پژوهش عبارت است از اینکه در گذار از الگوی متمرکز کنونی به نیمه­متمرکز، توزیع فضایی قدرت در شهر تهران، با چه مشخصاتی در ابعاد چهارگانه اجرایی، قضایی، تقنینی و امنیتی قابل ارائه است؟ در پاسخ به سوال اصلی پژوهش، این فرضیه مطرح است که «به نظر می‌رسد تفکیک امور حاکمیتی از امور محلی در چهار بُعد اجرایی، قضایی، امنیتی و تقنینی، مهمترین اولویت توزیع فضایی قدرت برای اداره شهر تهران در قالب الگوی نیمه­متمرکز است». روش پژوهش، کمی و با توجه به هدف، کاربردی و از نوع حل مسئله است و برای گردآوری اطلاعات از روش‌ کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل 44 نفر از اعضای هیات علمی رشته جغرافیای سیاسی در سطح دانشگاه‌های تهران و مدیران ارشد شهرداری تهران است که حداقل مدرک دانشگاهی آن‌ها کارشناسی ارشد و روش نمونه­گیری، گلوله برفی و ابزار اندازه­گیری پرسشنامه است. یافته­های پژوهش مهمترین اولویت­های اداره شهر تهران مبتنی بر رویکرد نیمه­متمرکز را با محوریت توزیع فضایی قدرت در ابعاد تقنینی، اجرایی، قضایی و امنیتی کلانشهر تهران ارائه کرده است.

کلیدواژه‌ها

الگوی نیمه‌متمرکز؛ توزیع فضایی قدرت؛ تولی‌گری و تصدی‌گری

مراجع

اطاعت، جواد و موسوی، زهرا (1390)؛ تمرکززدایی و توسعه پایدار در ایران، تهران، نشر انتخاب.

حافظ­نیا، محمدرضا (1390؛ جغرافیای سیاسی فضای مجازی، تهران، نشر سمت.

حافظ­نیا، محمدرضا و مراد کاویانی راد (1393)؛ فلسفه جغرافیای سیاسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

شمس، عبدالحمید (1391)؛ حاکمیت محلی: از تراکم­زدایی تا تمرکززدایی و فدرالیسم، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولتی نهاد ریاست جمهوری.

قالیباف، محمدباقر (1386)، حکومت محلی یا استراتژی توزیع فضایی قدرت سیاسی در ایران، تهران، نشر امیرکبیر.

قالیباف، محمدباقر (1397)، تمرکزگرایی و تمرکززدایی در ایران؛ به سوی طراحی الگوی نیمه­متمرکز. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

قالیباف، محمدباقر و محمدهادی پوینده (1399)، مروری بر مفاهیم جغرافیای انسانی، تهران: انجمن ژئوپلیتیک ایران.

مقیمی، سید محمد (1394)، اداره امور حکومت های محلی، تهران، نشر سمت.

هیوود، اندرو (1392)، مفاهیم کلیدی در علم سیاست، ترجمه سعید کلاهی و عباس کاردان، تهران، نشر علمی و فرهنگی.

ویسی، هادی (1392)، درآمدی بر دولت محلی، تهران، نشر سمت.

Agnew, John A. and Smith, J. M.(eds,) (2002), American Space /American Place; Geographies of the Contemporary United States, Edinburgh University Press, Edinburgh

Agrast, Mark David, Juan Carlos Botero, Joel Martinez, Alejandro Ponce, Christine S. Pratt (2012). The World Justice Project (Rule of Law Index).

Bevir, Mark (2007). “Governance” in Mark Bevir (Ed.). Encyclopedia of Governance. California. Sage Publications. pp. 364- 381.

Quah, Jon S.T. (2010). Public Administration Singapore-Style. Bingley. Emerald Group Publishing Limited.

Wessling, William T. (2014). Institutional Quality, Economic Development, and Natural Resource Abundance: Towards and Interactive Model of Development. Vienna. Webster University.