بررسی و تحلیل تأثیرات مؤلفه‌های حس تعلق مکان بر کیفیت محیط شهری، مطالعه موردی: شهر زاهدان

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 6، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 17، اردیبهشت 1399، صفحه 125-147   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): Doi:org/10.22067/pg.v5i1.88748

نویسندگان

محمد رضا شجاعی فر^{* 1}؛ محمود رضا انوری^{* 2}؛ معصومه حافظ رضازاده³

¹دانشجوی دکتری رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

²استادیار گروه جغرافیاو برنامهریزیشهری،واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسالمی،زاهدان، ایران.

³استادیار رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

چکیده

یکی از ابعاد مهم در ارتقای کیفیت محیط شهری، حس تعلق به مکان است و از مباحث مهم در برنامه ریزی شهری است. به گونه ای که حس تعلق بالای شهروندان به محله، منطقه و شهر خود، از جهات گوناگون برای توسعه و پیشرفت شهرها بسیار سودمند است. هدف از این پژوهش بررسی مؤلفه های حس تعلق مکان بر کیفیت محیطی مناطق شهر زاهدان می­باشد. با توجه به هدف پژوهش، نوع پژوهش کاربردی با روش توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش به منظور بررسی حس تعلق مکان 32 شاخص تعیین گردید. با توجه به نتایج تحلیل عاملی- تاییدی که در محیط Amos 24  صورت گرفت، این شاخص ها در قالب 6 مولفه اصلی پیوندهای عاطفی، تداوم، مشارکت و اثرگذاری، هویت و ارزش ها، پیوندهای اجتماعی و پیوندهای عملی طبقه بندی گردید. سپس برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از نرم‌افزارهای SPSS24 و AMOS24 استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین میزان مولفه پیوند عاطفی، مولفه میزان تداوم، مولفه هویت و ارزش ها، مولفه پیوند اجتماعی، مولفه مشارکت و اثرگذاری و همچنین مولفه پیوندهای عملی مربوط به منطقه چهار شهر زاهدان (به ترتیب با ارزش 3.52، 3.39، 3.51، 3.50، 3.51 و 3.52) می باشد.

کلیدواژه‌ها

تعلق مکان؛ کیفیت محیط شهری؛ زاهدان؛ AMOS؛ GIS

مراجع

 پرتوی، پروین (1387). پدیدارشناسی مکان. تهران: فرهنگستان هنر.

- حبیبی، داود؛ حبیبی، دیانا؛ کسالایی، افسانه؛ گرجی‌پور، فاطمه و مهرداد توکلی (1397)، تبیین حس تعلق به مکان و هویت در فضاهای شهری با تاکید بر بازارهای سنتی، معماری شناسی، سال اول، شماره 3.

- حبیبی، سید محسن (1378)، فضای جمعی حیات واقعهای و خاطره جمعی. نشریه صفحه، (28)، 16 – 21.

- سرور، هوشنگ؛ کاشانی اصل، امیر؛ صلاحی ساریخان بیگلو، وحید؛ افضلی گروه، زهرا (1396)، سنجن بازار سرپوشیده اردبیل به لحاظ برخاورداری از مؤلفه‌های پویایی فضای شهری، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هشتم، شماره ،30، صفحه 51 – 64.

- فردآقائی، فردوس (1382). بررسی تأثیر تحولات اجتماعی- اقتصادی بر روند شهرنشینی، نمونه موردی: شهر زاهدان، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشکده جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان. 164 صفحه.

- فلاحت، محمدصادق (1385). مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهنده آن، هنرهای زیبا، دوره اول، شماره 26.

 

- Anderson, W. P., Kanaroglou, P. S., & Miller, E. J. (1996). Urban form, energy and the environment: a review of issues, evidence and policy. Urban Studies, 33(1), 7-35.

- Doh, M. (2006). Change through tourism: Resident perceptions of tourism development. Unpublished Doctoral Dissertation, Texas A&M University, College Station, TX.

- Gideon, L (2012). Handbook of survey methodology for the social sciences: Springer.

- Hidalgo, M. C., & Hernandez, B. (2001). Place attachment: Conceptual and empirical questions. Journal of environmental psychology, 21(3), 273-281.

- Lewicka, M. (2008). Place attachment, place identity, and place memory: Restoring the forgotten city past. Journal of environmental psychology, 28(3), 209-231.

- Mazumdar, S., & Mazumdar, S. (2004). Religion and place attachment: A study of sacred places. Journal of environmental psychology, 385-397, (3)24.

- Raymond, C. M., Brown, G., & Weber, D. (2010). The measurement of place attachment: Personal, community, and environmental connections. Journal of environmental psychology, 30(4), 422-434.

- Ujang, N. (2008). Place attachment, familiarity and sustainability of urban place identity. Department of Landscape Architecture, Faculty of Design and Architecture, University Putra, Malaysia.

- Shamai, S. (1991). Sense of place: An empirical measurement. Geoforum, 22(3), 347-358.

- Scannell, L., & Gifford, R. (2010a). Defining place attachment: A tripartite organizing framework. Journal of environmental psychology, 30(1), 1-10.

- Scannell, L., & Gifford, R. (2010b). The relations between natural and civic place attachment and pro-environmental behavior. Journal of environmental psychology, 30(3), 289-297.

Waxman, L. (2006). The coffee shop: Social and physical factors influencing place attachment. Journal of Interior Design, 31(3), 35-53