تحلیل بایسته های فضای شخصی از رهیافت جغرافیای سیاسی(مطالعه موردی: شهروندان شهر کرمانشاه)

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 3، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 18، مرداد 1399، صفحه 42-73   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): Doi:org/10.22067/pg.v5i2.85444

نویسنده

محمد رئوف حیدری فر^*

دانشیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

فضای شخصی، خانگی، همسایگی، روستا، شهر، استان، ایالت، ناحیه، منطقه، قلمرو، استان، بخش، کشور، قاره، نیمکره وشاید سیاره از جمله مفاهیمی هستند که در جغرافیای سیاسی بررسی می شود. هریک از این فضاها دارای مفاهیم ومقاصد خاصی و متنوعی برای مردم هستند؛ یعنی تعریف هریک از این مفاهیم منوط به تعریف دیگری است. اما هر فرد یک فضای شخصی دارد، فضایی در پیرامون بدن خود با مرزهای نامرئی که در آن مزاحمان و میهمانان ناخوانده جایی ندارند. امروزه با پیشرفت فناوری و گسترش وسایل ارتباط‌جمعی، مسئله‌ی فضای شخصی نیاز به بازتعریف و نگاه تازه‌ای دارد. مسلماً آشنایی با این مفهوم، به فرد کمک می‌کند تا در ارتباطات خود، اجازه ندهد کسی از حدومرز خصوصی‌اش عبور کند. پژوهش حاضر از نظر هدف، تحقیقی کاربردی است و از نظر روش، یک تحقیق توصیفی- پیمایشی است. هدف اصلی پژوهش، بررسی قلمروسازی در فضای شخصی افراد در شهر کرمانشاه است. براین اساس، این سوال همواره برای جغرافیدانان سیاسی وجود دارد که فضای شخصی در این شهر وجود دارد یا خیر؟ کیفیت و ترتیب و سلسله مراتب آن چگونه می باشد؟  برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه و تحلیل آن از طریق Spss استفاده‌شده است. متغیرهای مورد بررسی در پژوهش عبارت‌اند از: فاصله صمیمانه یا حریم خصوصی، فاصله اجتماعی، فاصله عمومی، فرهنگ و فضای ارتباطی. جامعه مورد مطالعه نیز شامل کلیه افراد از طبقات و صنف های مختلف و تحصیل کرده شهر کرمانشاه می باشد و نمونه مورد مطالعه شامل 299 نفر از افراد فوق به صورت نمونه گیری تصادفی ساده می باشد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که هر فردی یک فضای خاصی در پیرامون خود دارد که مرزهای آن نامرئی‌اند؛ به عبارتی فضای شخصی در شهر کرمانشاه براساس هدفی که در فوق تعریف شد وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

فضای شخصی؛ قلمرو خواهی؛ حریم خصوصی؛ امنیت فردی؛ کرمانشاه

مراجع

آلتمن، ایروین.  (1382). محیط و رفتار اجتماعی: خلوت ، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام، ترجمه علی نمازیان، انتشارات شهید بهشتی.

ارژمند، محمود و سمیه خانی(1391). نقش خلوت در معماری خانه ایرانی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره هفتم.

اسدی، معصومه (1388). حریم شخصی در اجتماع، روزنامه همشهری، سه شنبه 9 تیر 1388.

افروغ، عماد(1377). فضا و نابرابری های اجتماعی تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

امینی، ندا و هیربد نوروزیان پور(1393) . خلوت و محرمیت؛ شناخت تفاوت ها و شباهت های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره پانزدهم

بحرینی، ح.، تاج بخش،گ.  (1378). مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن، مجله هنرهای زیبا، شماره ششم، صص 18 – 31.

 برونستاین، مارتی (1393). ارتباط مؤثر به زبان آدمیزاد، مترجم‌: نرگس یزدی، نشر هیرمند.

بلاکسل، مارک( 1389). جغرافیای سیاسی ، ترجمة محمدرضا حافظ نیا، عطااله عبدی، حسین ربیعی و عباس احمدی، تهران: نشر انتخاب.

بیگدلی، حامد، باقری، محمد و فرخ اسدی(1397). بررسی نقش خلوت در معماری خانه های سنتی، فصلنامه معماری شناسی، سال اول، شماره 4.

پاکزاد، جهانشاه (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان، انتشارات آرمان شهر ؛420ص.

تانکپس ، فرن. (1387) . فضا ، شهر و نظریه اجتماعی ) مناسبات اجتماعی و شکل های شهری (، ترجمه: حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

تیبالدز، فرانسیس.  (1385). شهرهای انسانمحور )بهبود محیط عمومی در شهر های بزرگ و کوچک(، ترجمه: حسنعلی لقائی و فیروزه جدلی ، انتشارات دانشگاه تهران.

حافظ نیا، محمدرضا، زهرا احمدی پور و مصطفی قادری، حاجت(1389). سیاست و فضا، مشهد : پایلی.

درایسدل ،الاسدیر، وجرالد اچ.بلیک، 1369، جغرافیای سیاسی خاورمیانه وشمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر، دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی.

دیویس، مارتا (1393). پیام‌ها (راهکارهای قدرتمند برای برقراری ارتباط مؤثر در خانه و محل کار)، مترجم: مهدی قراچه داغی، انتشارات شباهنگ.

رئیسی، ایمان و الهه السادات حسینی (1391). بررسی رابطه خلوت و تعامل در چند مجتمع مسکونی قزوین، فصلنامه هویت و شهر، شماره بیست و یکم، سال نهم، بهار 94.

زهدی گهرپور، محمد، زکی، یاشار، زرین کوب، روزبه و بهادر زارعی(1396). بازاندیشی در مفهوم Territory از نگاه جغرافیای سیاسی ایران، پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 49، شماره 3.

زهدی گهرپور، محمد (1396). پیدایش و تحول اندیشه قلمروسازی در ایران، رساله برای دریافت دکتری در رشته جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران.

زیردست، اسفندیار(1396). کاربرد روش تحلیل عاملی اکتشافی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 22، شماره 2.

ذکی، یاشار و علی ولیقلی زاده (1392). مقیاس های فضایی در جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

قوامی، شهرزاد و محمد رضا پورزرگر(1394). بررسی مولفه های قلمروهای انسانی در کالبد جمعی(از دیدگاه ادوارد هال)، دومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، ترکیه – استانبول، 24 اسفند 1394.

عسگری، هنگامه (1397). حریم خصوصی چیست؟ در سایت: "http://hengamehasgari.com/wp-content/uploads/2017/04

 مظفری، افسانه و بنت الهدی رستگاری (1394). بررسی میزان اعتماد کاربران ایرانی شبکه اجتماعی LinkedIn به حفظ حریم شخصی، مطالعات رسانه ای، سال دهم، شماره 28.

مک اندرو، فرانسیس تی.  (1387). روانشناسی محیطی، ترجمه: غلامرضا محمودی، تهران: انتشارات زرباف اصل.

مویر، ریچارد(1392). دیدگاههای نو در جغرافیای سیاسی، ترجمۀ دره میرحیدر، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

میرحیدر، دره (1386). مفاهیم بنیادی در جغرافیای سیاسی، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

هاگت،پیتر(1382)، جغرافیا ترکیبی نو. جلد دوم، ترجمه گودرزی، تهران نشر سمت.

Aiello, J. R., (1972). A test of equilibrium theory: Visual interaction in relation to orientation, distance.19 and sex of interactants Psychonomic Science , 27 , 335–336.

Bell, Paul A. (2001). Environmental Psychology. Orlando: McPeek.

Brower, Sidney N.(1985). Territory in Urban Settings,  in Environment and Culture, Volume 4 of the series Human Behavior and Environment edited by Irwin Altman, Joachim F. Wohlwill, pp. 179-207.

Dolphin, C.Z., (1988).  Beyond hall: Variables in the use of personal space in intercultural transaction, Howard J Comm, 23-38.

Elzar, D.J., 1999, Political science, geography, and spatial dimension of politics, "political Geography", No. 18.

Fellman, J.D, Getis, A. and J. Getis(2007). Human Geography, landscape of human activity, Ninth Edition, Published by McGRAW-HILL Companies.

Glassner, M.I .and chuck fahrer, 2004, Political Geography, third edition, New York John Wiley and sons.

Johnston, R., 2004, Dictionary of Human Geography, Oxford.

The Vetherhand, (985). Judgment of the European court of human rights in x & y v.

www.fardanews.com

http://futurecase.wordpress.com/2012/06/28/proximity-as-a-prerequisite-of-being-human.17/