واکاوی تغییرات ایجاد شده در شکل هندسه سرزمین برخی کشورهای اسلامی بین سالهای 2019-2001(مطالعه موردی : سودان جنوبی و بلندیهای جولان)

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 3، دوره 5، شماره 3 - شماره پیاپی 19، آبان 1399، صفحه 44-68   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): Doi:org/10.22067/pg.v5i3.85849

نویسندگان

حجت مهکویی^{* 1}؛ مریم شعبانی²

¹استادیار گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

²استادیار علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

چکیده

موقعیت سرزمینی و شکل هندسه سرزمین در موقعیت ژئواستراتژیک و ژئوپولیتیک کشورها مهم است. از معاهده وستفالی (1648) که حکومت­های سرزمینی شکل گرفته­اند، کشورهای مختلفی با هندسه سرزمینی متفاوت ایجاد شده­اند. طرح تقسیم سرزمین کشورهای اسلامی در خاورمیانه، ریشه در قرارداد سایکس- پیکو (1916) دارد که بر مبنای آن، امپراتوری عثمانی میان ابرقدرتهای آن زمان تقسیم شد. بعد از سالها و بعد از حوداث 11 سپتامبر در سال 2001، سناریوهای جدیدی برای کشورهای اسلامی نوشته شد؛ از موضوعات مطرح در این سناریوها، توجه دوباره به تقسیم سرزمینی برخی از کشورهای اسلامی بوده است. اصولاً چرا در سرزمین­های اسلامی شاهد این تغییرات هستیم ولی در مناطق دیگر مانند آمریکای جنوبی و یا شمالی، جنوب شرق آسیا و یا اروپای غربی این تغییرات را در بازه زمانی مورد مطالعه نداشته­ایم؟. از این­رو، هدف اصلی در این پژوهش واکاوی تغییرات ایجاد شده در هندسه سرزمین برخی کشورهای اسلامی بعد از 11 سپتامبر 2001 در خاورمیانه و شرق آفریقا می­باشد. این مقاله با روش کیفی و ماهیت توصیفی-تحلیلی با رویکردی به نظریه ژئوپولیتیکی، مدل فضایی گسل­های ژئواستراتژیک فعال جهان درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا هندسه سرزمین برخی کشورهای اسلامی در خاورمیانه و شرق آفریقا بعد از سال 2001 تغییراتی داشته­اند؟ بر مبنای این پرسش، انگاره پژوهش این است که در هندسه سرزمین برخی کشورهای اسلامی در خاورمیانه و شرق آفریقا بعد از سال 2001 تغییراتی اتفاق افتاده است. نتایج نشان می­دهند که در کشورهای اسلامی در شرق آفریقا، با شکل­گیری کشور سودان جنوبی و در خاورمیانه نیز بلندیهای جولان که توسط اسرائیل اشغال شده است، تغییرات هندسه سرزمینی را شاهد هستیم؛ البته در رابطه با بلندیهای جولان که اخیراً از سوی دولت آمریکا به عنوان سرزمین اسرائیل شناسایی گردیده است، کشورهای دنیا و سازمان ملل این موضوع (جدایی بلندیهای جولان) را به رسمیت نشاخته­اند.

کلیدواژه‌ها

هندسه سرزمین؛ کشورهای اسلامی؛ سودان جنوبی (جنوب سودان)؛ بلندیهای جولان؛ ژئوپولیتیک

مراجع

آرمان سلیمی، «چشم­انداز خاورمیانه یک قرن پس از سایکس- پیکو»، 2/3/1395

http://www.faratab.com/news/1996/

احمدی، حمید (1388). ریشه­های بحران در خاورمیانه. تهران : انتشارات کیهان، چاپ سوم

استاوریانوس، ال.اس (1395). شکاف جهانی سیر شکل­گیری جهان سوم. ترجمه رضا فاضل، تهران : انتشارات ثالث، چاپ دوم

برادن، کتلین و شلی، فرد (1383). ژئوپلیتیک فراگیر. ترجمه علیرضا فرشچی و حمیدرضا رهنما، تهران : انتشارات دافوس، چاپ اول

بدیعی­ازنداهی، مرجان و افضلی، رسول و امیری، علی (1396). فهم نقشه­ی سیاسی از منظر قدرت/دانش. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 49، شماره 1، بهار

بلندیهای جولان؛ «یک خروج و آغاز جنگ قدرت پنهان»،13/5/1397

https://www.mehrnews.com/news/4365188

پیردشتی، حسن و کمری، مریم (1394). مفهوم مرز و سرحد و سیر تحولات [آنها]. مجله رشد آموزش جغرافیا، دوره سی­ام، شماره 1، پاییز

«تمام نقشه‌های کشورهای جهان تاکنون اشتباه بوده است؟/نقشه ادعایی را ببینید»، 28/7/1397

https://www.khabaronline.ir/(X(1)S(s4ix1w2ogtgxq2t25vcc2nfo))/detail/813757/science/fundamental-knowledge

جداری­عیوضی، جمشید (1388). نقشه و نقشه­خوانی در جغرافیا. تهران : انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ سوم

جان­پرور، محسن و قربانی­سپهر، آرش و میرشکاری، محمدرضا (1396)(الف). نگرشی امنیت پژوهانه به بحرانهای پایه­ای قرن 21. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای سیاسی، سال دوم، شماره سوم، پاییز، صص 167-127.

جان­پرور، محسن، (1396)(ب). نگرشی نو به مطالعات مرزی (مفاهیم، اصول و نظریه­ها). تهران : انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران، چاپ اول.

حافظ­نیا، محمدرضا (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. مشهد : انتشارات پاپلی، چاپ اول

حافظ­نیا، محمدرضا (1398). «سخنرانی گسل­های ژئواستراتژیک جهانی در دانشگاه آزاد رشت»،12/2/1398

حافظ­نیا، محمدرضا (1395). گسل­های ژئواستراتژیک فعال در جهان. فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوازدهم، شماره چهارم، زمستان، صص 12-1.

«خوش رقصی­های نتانیاهو؛ شهرکی در جولان اشغالی «ترامپ» نامگذاری می­شود»؛30/3/1398

https://www.irna.ir/news/83353174/

درایسدل، آلاسدایر و بلیک، جرالداچ. (1370). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا. ترجمه دره میرحیدر مهاجرانی، تهران : انتشارات دفتر سیاسی و بین­المللی وزارت امور خارجه، چاپ دوم

دایموند، جرد (1396). اسلحه، میکروب و فولاد؛ ترجمه حسن مرتضوی؛ تهران : انتشارات بازتاب نگار، چاپ سوم

دانشنامه جهان اسلامhttp://rch. ac.ir/article /Details/7671,

ذکی، یاشار و ولیقلی­زاده، علی (1392). مقیاسهای فضایی در جغرافیای سیاسی (مفاهیم و نظریه­ها). تهران : انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول

زهدی­گهرپور، محمد و دیگران (1396). بازاندیشی در مفهوم Territory از نگاه جغرافیای سیاسی ایران. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 49، شماره 3، پاییز

زین­العابدین­عموقین، یوسف (1396)(الف). پیشینه و چشم­انداز مرزهای سیاسی با تأکید بر جغرافیای سیاسی دریایی و مرزهای ایران. رشت : انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، چاپ دوم

زین­العابدین­عموقین، یوسف (1396)(ب). فضای مجازی و تحولات جغرافیای سیاسی. تهران : انتشارات انتخاب، چاپ سوم

سایت باشگاه خبرنگاران جوان،23/11/1392، نگاهی به تاریخچه سنگاپور

عزتی، عزت­الله (1380). ژئوپولیتیک. تهران : انتشارات سمت، چاپ پنجم

عزتی، عزت­الله (1386). نظریه­های جدید جغرافیای سیاسی. تهران : انتشارات قومس، چاپ اول

عزتی، عزت­الله (1389).جزوه درس قدرت و سیاست نقشه (دوره دکتری). دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

فهیمی، سیروس و حیدری­فر، محمدرئوف (1397). تعلقات ژئوپلیتیکی ایران در خاورمیانه. تهران : انتشارات انتخاب، چاپ اول

قالیباف، محمدباقر، پیشگاهی­فرد، زهرا؛ افضلی، رسول؛ حسینی، سیدمحمد (1393). واکاوی و تبیین نقش غذا در رقابتهای ژئوپلیتیکی با تأکید بر ژئوپلیتیک غذا. فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دهم، شماره اول، بهار، صص 189-160

کاپلان، راپرت دی (1397). انتقام جغرافیا. ترجمه محمدحسن خضری و محبوبه نیک فرجام، تهران : انتشارات انتخاب، چاپ دوم

کلاوال، پل (1394).جغرافیای قرن بیست­ویکم. ترجمه حسن صدوق­ونینی؛ تهران : انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول

مجتهدزاده، پیروز (1391). فلسفه و کارکرد ژئوپولیتیک (مفاهیم و نظریه­ها در عصر فضای مجازی). تهران : انتشارات سمت، چاپ اول

ملکوتیان، مصطفی (1383). مقدمه­ای بر جغرافیای سیاسی و اهمیت استراتژیک ایران. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 63، بهار، صص 221-203

مویر، ریچارد (1379). درامدی نو بر جغرافیای سیاسی. ترجمه دره میرحیدر، تهران : انتشارات انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ اول

مهکویی، حجت (1397). تحلیلی بر نقش مرزهای زمینی خط‌چین بین‌المللی در مناقشات میان کشورها در قلمروهای اسلامی. فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال هفتم، شماره 2، تابستان، صص 141-115

«نگاهی به توافقنامه سایکس- پیکو و طرح مجدد آن در خاورمیانه»،18/12/1394 https://www.mizanonline.com/fa/news/146062

Dikshit, Ramesh Dutta. (1995), Political Geography the Discipline and Its Dimension, Tata MCGraw Hill Publishing Company Limited.

http://joghrafia_jahan.mihanblog.com/ extrapage/israel

https://military.wikia.org/wiki/United_Nations_Disengagement_Observer_ (Force_Zone)

https://www.aftabir.com/ articles/view/politics/world/c1_ 1349555770p1.php/16/7/1391

https://www.aftabir.com/articles /view/politics/world/c1_1349555770p1.php/16/7/1391

https://www.britannica.com/place/Golan-Heights,Mar 13, 20194

https://www.britannica.com/place/South-Sudan

https://www.jewishvirtuallibrary.org/ history-and-overview-of-the-golan-heights

Kameir, El Wathig. (2016), The Political Economy of South Sudan; THE AFRICAN DEVELOPMENT BANK

Robinson, Edward Heath. (2012). Reexamining fiat, bona fide and force dynamic boundaries for geopolitical entities and their placement in DOLCE; University of South Florida Department of Geography, Environment and Planning, 4202 East Fowler Avenue, NES 107 Tampa, FL 33620, USA;  Applied Ontology 7 (2012) 93–108, DOI 10.3233/ AO-2012-0103, IOS Press