مداخله دولت در شروط غیرمنصفانه با تکیه بر تحلیل اقتصادی قراردادها

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 27، شماره 18، اسفند 1399، صفحه 275-294  

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lowecon.2021.48838.0

نویسنده

قاسم نبی زاده کبریا

مربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساری

چکیده

تا اوایل سدۀ حاضر در ایران و نیز بعد از انقلاب صنعتی در کشورهای صنعتی، تحولات عمده‌ای در موقعیت اجتماعی و قدرت اقتصادی طرفین قراردادهای مصرف به وجود آمده است. تنوع قراردادها، پیچیدگی بازارها، تخصصی شدن دانش تولید، عرضه و استفاده از کالاها در ظاهر دلالت بر نبود اطلاعات کامل و انتخاب معقول از طرف ضعیف قراردادها (عموماً مصرف‌کننده)، دارد. دیگر، طرف‌های ضعیف معاملات تحت حاکمیت حقوق سنتی قراردادها، قادر به تأمین متعادل منافع و تعهدات خود در قرارداد و تخصیص کارآمد منابع نبوده‌اند. در واقع در چارچوب حقوق سنتی معاملات و بر مبنای اصل آزادی قراردادها، غالب معاملات و یا شروط قراردادی به‌طور نظام‌مندی به تضرر طرف ضعیف و تخصیص نا کارآمد منابع می‌انجامید. این کاستی‌ها در سطح جهان و در موارد محدودی در ایران، دولت‌ها را بر آن داشت تا در قالب شناسایی شروط ناعادلانه با وضع مقررات جدید، در قراردادهای مزبور مداخله نموده و از این راه در صدد رفع آن کاستی‌ها برآیند. کاستی‌های مزبور، در واقع همان ناتوانی نظام سنتی حقوق قراردادها در نیل به اهداف نظام‌های سیاسی و حقوقی است که ریشه در ارزش‌های بنیادین و سنت‌های فکری حاکم بر جوامع مربوطه دارند. با توجه به تعدد کاستی‌ها، ملاحظه می‌شود که دخالت دولت در قراردادهای حاوی شروط ناعادلانه بر مبانی متعددی مبتنی است که از آن جمله می‌توان به کارایی اقتصادی (تخصیص کارآمد منابع) اشاره داشت. ازاین‌رو در این مقاله سعی شده است تا با ابتنای بر مفهوم کارآمدی اقتصادی قراردادها، مقصود قانون‌گذار از شناسایی دسته‌ای از تعهدات به عنوان «شروط ناعادلانه»، مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

شروط ناعادلانه؛ کارایی اقتصادی؛ رفتار اقتصادی؛ شروط غیرمنصفانه؛ مداخله دولت

مراجع

[1]     Ansari, Mehdi. (2011). "Economic Analysis of Contract Law", First Edition, Tehran, Jangle Publications. (In Persian)

[2]     Bagheri, Mahmoud. (Fall and Winter 2006). "Market-Based Economy and Shortcomings of Private Law", Journal of Legal and Policy Research, Year 8, No. 44, pp. 88-41. (In Persian)

[3]     Dadgar, Yadollah. (2007). "A Review of Developments in Efficiency in Economic Literature", Journal of Legal and Policy Research, Year 9, No. 23, pp. 142-103. (In Persian)

[4]     Dadgar, Yadollah and Rahmani, Timur. (2007). "Principles and Principles of Economics", seventh edition, Qom, Bustan book Institute. (In Persian)

[5]     Dadgar, Yadollah. (2010). "Components, Basic Dimensions of Law and Economics", First Edition, Tehran, Noor Alam Publications. (In Persian)

[6]     Dadgar, Yadollah. (1999). "Efficiency, Welfare and Justice in Islam and Conventional Economy", Mofid Letter, No. 17, pp. 75-41. (In Persian)

[7]     Hayek, Friedrich, )2003(, In the Trench of Freedom, translated by Ezatullah Fooladvand, second edition, Tehran, Loh Fekr Publishing. (In Persian)

[8]     Iraqi, Ezatullah. (2006). "Labor Law", fifth edition, Tehran, Samat Publications. (In Persian)

[9]     Katozian, Nasser. (2006). "General Rules of Contracts", Volume 3, Seventh Edition, Tehran, Anteshar Co. (In Persian)

[10] Karnik, Ajit. (2000). "Theories of Government Intervention", translated by Mohammad Zaman Rostami, Journal of the Seminary and University, No. 23, pp. 140-119. (In Persian)

[11] Lotfi, Hassan. (2012). "Theoretical foundations of government intervention in labor and consumption contracts", PhD thesis, University of Tehran. (In Persian)

[12] Motusali, Mahmoud. (2010). "Introduction to Law and Economics", First Left, Tehran, Imam Sadegh College Publications. (In Persian)

[13] Namazi, Hossein. (2007). "Economic Systems", fourth edition, Tehran, Anteshar Co. (In Persian)

[14] Sadr, Mohammad Baqer. (December and December 2010). "Bank Structure in Islamic Society", translated by Seyyed Yahya Alavi, Economic Journal, Monthly Review of Economic Issues and Policies, Nos. 9 and 10,pp. 70-55. (In Persian)

[15] Salvatore, Dominic. (2010). "Theory and Problems of Microeconomics", translated by Hassan Sobhani, ninth edition, Tehran, Ney Publishing. (In Persian)

[16] Tajarloo, Reza. (2008). Theoretical Understanding of Government Intervention in Restricting Freedom of Contract, Law Quarterly, Volume 38, Number 3. (In Persian)

[17] Aghion, Philips. (1990).“ Legal Restrictions on Private Contract Can Enhance Efficiency?”,Journal of Law, Economics and Organization, vol.2,pp.381-409.

[18] Beals, Howard & Crawell, Richard& Slope, Steven C. (1981). “Efficient Regulation of Consumer Information”, Journal of Law and Economics, vol.24, No.3,PP.491-593.

[19] Chang, H.R. (2000) “ A Liberal Theory of social Welfare: Fairness, Utility and the Pareto Principles”, The Yale Law Journal, vol.110, PP.173-235.

[20] Kapolo, Louis & Shavell, Steven. (2003). “ Fairness versus Welfare: Notes on the Pareto Principle, Preference, and Distributive Justice”, The Journal of Legal Studies, Vol.32, No.1, PP.331-362.

[21] Posner, Richard A. (1998). “ Economic Analysis of Laws”,5^th Edition, New Yourk, Aspen publisher.

[22] Rubin, Edward. (2000). “Type of Contracts, Intervention of Law”, Wayn Law Review, Vol.45.

[23] Vranken, Martin. (2009). “Death of Labour Law? Comparative Perspective”, Melbourne University Press.           

[24] Suff, Marnah. (2000). “Essential Contract Law”, Cavendish, London, Second Publication.

[25] L. Kauffman and E. Macdonald,(2004). “The Law of Contract”, 5^th edition, New Yourk, Oxford University Press.  

[26] Oughton, David & Davis, Martin. (2000). “source book on contract law”, second edition,  London, Covandish.

[27] Davies, Anne C.L. (2004).”Perspectives on Labour Law”,Cambridge: Cambridge University Press. 

[28] “Unfair Terms in Consumer Contracts: a new approach? Issues paper”, Law Commission, Reform the law, [25 July 2012], available at: http://www.Law Commission. Justice. Gov. UK/ Consultation/ unfair-consumer-contracts-htm.

[29] “OFT & CAA Guidance on the requirements of consumer law applicable to the sale and advertising of flight and holidays”, [November 2012], available at: http://www.oft.gov.uk/shared_oft/consultations/CAA-OFT/OFT-CAA-full.pdf.