بررسی تطبیقی ابزار‌های انسجام در «سورۀ مزَّمِّل» و ترجمۀ آن از موسوی گرمارودی بر پایۀ نظریّۀ انسجام متن هلیدی و حسن

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 7، دوره 54، شماره 2، تیر 1400، صفحه 175-199   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v54i2.86140

نویسندگان

عزت ملا ابراهیمی^* ؛ زهرا رضائی

گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

انسجام به سازوکار درون‌متنی زبان گفته می‌شود که سخنور را در ایجاد و برقراری ارتباط در هر جمله یا بین جملات یاری می‌دهد؛ به‌عبارت‌دیگر، انسجام به روابط ساختاری-واژگانی متن اطلاق می‌شود. در پژوهش حاضر به بررسی انسجام متن بر اساس الگوی هلیدی (1976) و نظریّۀ مکمل حسن (1984) با هدف بررسی میزان هماهنگی انسجام در سورۀ مبارکۀ «مزَّمِّل» و ترجمۀ آن از موسوی گرمارودی پرداخته شده است. از نتایج این پژوهش استنباط می‌شود که در این سوره و ترجمه آن، انواع عوامل انسجامی در سطح غیر ساختاری وجود دارد: «انسجام واژگانی» که شامل تکرار، هم‌معنایی، تضاد، شمول معنای، جزء و کل و هم­چنین عوامل موردی ازجمله برابری و نام­گذاری است و «انسجام دستوری» که شامل انواع ارجاع، جانشینی و حذف است. از رهگذر این پژوهش هم می‌توان به پیوند منسجم میان اجزای سوره و ترجمۀ منتخب پی برد که هم راهی برای شناخت اعجاز قرآن است و هم از درصد بالای مشابهت متن مقصد با متن مبدأ در نحوۀ کاربست عوامل انسجام می‌توان دریافت که مترجم در انتقال مفاهیم ترجمه موفق بوده است.

کلیدواژه‌ها

سورۀ مزَّمِّل؛ موسوی گرمارودی؛ انسجام واژگانی؛ انسجام دستوری؛ نظریّۀ انسجام هلیدی و حسن

مراجع

قرآن کریم.

امرایی، م.، و رضایی هفتادر، غ.، و زند وکیلی، م. (1396). ارزیابی مقایسه‌ای انسجام در سورۀ علق و ترجمۀ آن از حدّاد عادل بر اساس نظریّۀ هلیدی و حسن. پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 16(7)، 119-148.

اورکی، غ.، و ویسی، خ. (1395). بررسی تطبیقی عناصر انسجام متنی در سورۀ مبارکۀ ناس و ترجمۀ فارسی آن بر پایۀ نظریّۀ انسجام متن هلیدی و حسن، علوم قرآن و تفسیر، 1(2)، 129-146.

ایشانی، ط.، و نعمتی قزوینی، م. (1392). بررسی انسجام و پیوستگی در سورۀ صف با رویکرد زبان‌شناسی نقش‌گرا. انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، 9(27)، 65-95.

خامه‌گر، م. (1397). نقد و بررسی نظریّه بسط متن در تحلیل انسجام متنی سوره‌های قرآن بر اساس دیدگاه حسین عبدالرئوف. مطالعات متون اسلامی، 2(3)، 119-136.

خجندی، ع. (1385). ترجمۀ قرآن استاد گرمارودی در یک نگاه. بینات، 49 و 50، 422-425.

زند وکیلی، م.، و امرایی، م. (1396). ارزیابی مقایسه‌ای ابزارهای انسجام در سورۀ طارق و ترجمۀ آن از محمّدمهدی فولادوند: از دیدگاه نظریّۀ هلیدی و حسن. مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، 4(7)، 1-36.

شاهپری، ع.، و مهدوی‌نیا، م.، و سماواتی، ع. (1396). بررسی نقش عوامل انسجامی در ترجمه‌های انگلیسی قرآن (بر اساس الگوی هلیدی و حسن). سراج منیر، 27(8)، 7-42.

طباطبایی، م. (1417 ق). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

عباسی، م.، و اویسی کهخا، ع.، و ثواب، ف. (1395). انسجام واژگانی در متن سوررئالیستی بوف کور بر پایۀ نظریّۀ هلیدی و حسن. جستارهای زبانی، 6(34)، 283-308.

فارسیان، م.، و اسماعیلی، ن. (1397). واکاوی تکرار عبارت بسم الله الرحمن الرحیم و ارزیابی برگردان فرانسوی آن. مطالعات زبان و ترجمه، 51(1)، 47-64.

مختاری، ق.، و خدابخش­نژاد، م. (1397). تحلیل زیبایی­شناسی آیات قرآن کریم بر پایۀ عنصر انسجام و پیوستگی بررسی نمونه­ای سوره­های جزء سی­ام. پژوهش­های زبان‌شناختی قرآن، 13(1)، 107-126.

موسوی گرمارودی، ع. (1384). ترجمه قرآن کریم. تهران: انتشارات قدیانی.

میراحمدی، ر.، و آقاجانی، م. (1396). عناصر برجسته انسجام در بائیه متنبّی بر اساس نظریّۀ هلیدی، زبان و ادبیات عربی، 17، 233-265.

نعمتی قزوینی، م.، و ایشانی، ط. (1394). مقایسه کاربست عوامل انسجام در سوره اعلی و ترجمه آن از صفارزاده. پژوهش‌های قرآنی، 1(20)، 120-145.

نیازی، ش.، هاشمی، ا. (1398). بررسی چگونگی کارآمدی مؤلفه «شفاف‌سازی» الگوی برمن در ارزیابی ترجمه قرآن: مورد پژوهی ترجمه رضائی. مطالعات زبان و ترجمه، 52(4)، 161-193.

نیازی، ش.، و قاسمی، ز. (1397 (الف)). الگوهای ارزیابی ترجمه (با تکیه بر زبان عربی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

نیازی، ش.، و قاسمی، ز. (1397 (ب)). تحلیل زبان‌شناختی متون عربی (با تکیه بر دستور نقش‌گرای هلیدی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

هلیدی، م.، و حسن، ر. (1393). زبان، بافت و متن: جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی- نشانه‌شناسی. ترجمۀ مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی، تهران: انتشارات علمی.

 

Halliday, M., Hassan, R. (1976). Cohesion in English. London: Longman.

Hameed, H. T. (2008). Cohesion in Texts: A Discourse Analysis of a New Article in a Magazine. Al-Fatih Journal. 4(37) 81-114.