ارزیابی ردپای آب مجازی محصولات زراعی، دامی و نهاده‌های مصرفی کشاورزی (مطالعه موردی: استان قم)

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 تیر 1400  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2021.14826.0

نویسنده

مهدی سرائی تبریزی

دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

چکیده

مدیریت منابع آب در مناطق خشک و نیمه­خشک به­خصوص در بخش کشاورزی حائز اهمیت می­باشد. مطابق بیلان آب استان قم، در حدود 90 درصد از منابع آب این منطقه در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می­گیرد. در این پژوهش ردپای آب مجازی محصولات زراعی، دامی و کود مصرفی در بخش کشاورزی به­منظور کاهش فشار و حفظ منابع آبی موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­است. در بخش زراعی با استفاده از نرم­افزار NETWAT نیاز آبی گیاهان محاسبه و با استفاده از فرمول مکانن و هوکسترا، ردپای آب مجازی محصولات زراعی در میانگین ده ساله محاسبه و ردپای آب کل در محصولات گندم، جو، پنبه، پیاز، گوجه­فرنگی، خربزه، هندوانه، یونجه و ذرت به­ترتیب برابر 3018، 2882، 10960، 1463، 1525، 960، 2504، 1683 و 416 متر مکعب بر تن تخمین زده­شد. نتایج نشان می­دهد که به­دلیل پایین بودن راندمان سامانه آبیاری، حجم ردپای آب سفید در محصولات استان بسیار بالا و در اکثر محصولات بیش از 50 درصد از سهم کل ردپا را شامل می­شود. همچنین ردپای آب سبز به دلیل کمبود میزان بارش در استان قم بسیار ناچیز برآورد شده است. ردپای آب سبز در محصولات جو و گندم نسبت به سایر محصولات، بیشتر بود که علت این امر یکسان بودن فصل کشت و بارندگی بوده­ که سهم ردپای آب سبز در محصول جو 12 درصد و در گندم برابر 11 درصد از سهم کل ردپای آب بوده است. در بخش دامی، ردپای آب در مشتقات دام و طیور با استفاده از روش مکانن و هوکسترا محاسبه و با متوسط ردپای آب در کشورهای مختلف مقایسه گردید. نتایج در بخش دامی نشان می­دهد که ردپای آب مجازی در تولید گوشت قرمز و شیر به­ترتیب 39 متر مکعب بر کیلوگرم و 42/2 متر مکعب بر لیتر تخمین زده­شد. همچنین ردپای آب مجازی در گوشت مرغ و تخم­مرغ به­ترتیب 4/7 و 34/4 متر مکعب بر کیلوگرم محاسبه شد. در بخش نهاده­های مصرفی، ردپای آب در کود (ازته، فسفاته، پتاسه و سایر کودها) برای نخستین ­بار مورد توجه قرار گرفت. ردپای آب مجازی در کود تولیدی برخی از محصولات با استفاده از اطلاعات پرسشنامه محاسبه شد. در نهایت مجموع ردپای آب مجازی کود مصرفی برای تولید محصولات گندم، جو، پنبه و یونجه به­ترتیب 62/2، 19/1، 07/1 و 54/2 متر مکعب بر کیلوگرم تخمین زده­شد که سهم کودهای ازته در تولید محصول گندم، یونجه، پنبه و جو به­ترتیب 54، 59، 68 و 60 درصد از سهم ردپای آب کل در کود مصرفی را تشکیل می­دهد.     

کلیدواژه‌ها

آب مجازی؛ ردپای آب سبز؛ مدیریت منابع آب

مراجع