بررسی ساختار فضایی منطقه شهری مازندران مرکزی با تاکید بر شبکه اجتماعی

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 4، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 12، شهریور 1399، صفحه 77-55   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v7i1.84164

نویسندگان

سهیلا حقانی¹؛ دکتر صدیقه لطفی^{* 2}؛ رحیم بردی آنامرادنژاد³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

²استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

³دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

درسال­های اخیر شهرها، هم به لحاظ فرم فیزیکی و هم از نقطه نظر عملکردی، به یک پدیده‌ی منطقه­ای بدل شده‌اند از این رهگذر، با تغییر جایگاه هستی‌شناسانه از فضا، منطق و معنای «مکان» در متنی جدید، یعنی در فضای جریان ها تفسیر شده است. فقدان استراتژی‌های توسعه یکپارچه منطقه‌ای، عدم توجه به رقابت یا همکاری کانون‌ها را در شبکه شهری مازندران مرکزی با چالش‌های تفرق عملکردی روبه‌رو کرده است. به نظر می‌رسد تحت فضای جریانی موجود، پژوهش‌های صورت گرفته قادر نخواهد بود تمامیت، کارکرد و ساختار شبکه شهری استان را توصیف کند. هدف پژوهش این است تا با بهره‌گیری از روش توصیفی_تحلیلی و ابزار تحلیل شبکه، ضمن تبیین مولفه‌ها و شاخص‌های تحلیل تعامل فضایی، الگوی فضایی عملکردی شبکه شهری مازندران مرکزی را با تحلیل داده‌های مبدا- مقصدی سال 1397 مورد مطالعه قرار دهد. نتایج حاصل گواه  شکل‌گیری نظام چند مرکزیتی و حتی شبکه ای متعادل در این منطقه است. بنابراین با شکل‌گیری و تکوین این الگوی جدید در منطقه، تغییر در نحوه برنامه‌ریزی فضایی این مناطق مبتنی بر مزایای اقتصادی شبکه نیز ضروری است. روابط بین شهرهای بزرگتر نه تنها صرفاً رقابتی دیده نمی‌شوند بلکه آنها باید مکمل یکدیگر هم باشند. همچنین، نتایج حاصل از تحلیل رهیافت‌های نوین (شبکه مبنا) در شبکه شهری چند مرکزیت مازندران مرکزی، بیانگر آن است که، مورفولوژی منطقه‌ی چند مرکزیت مازندران مرکزی، دخالت محسوسی در ریخت‌شناسی این منطقه دارا می‌باشد. زیرا فرم منطقه به گونه‌ای است که شهرهای مجاور از الگوی خوشه‌ای پیروی می کنند و شکل شبکه‌ای به منطقه الحاق کردند.

کلیدواژه‌ها

ساختار فضایی؛ شبکه‌ی شهری؛ چند مرکزیتی؛ داده‌های مبدا-مقصدی؛ مازندران مرکزی

مراجع

 

1. - داداش پور، ه.، و آفاق پور. آ. (1395). عقلانیت معرفتی و نظری نوین حاکم بر سازمان فضایی سیستم‌های شهری، فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، 8(2)، 28-1.
2. - زبردست، ا. (1386). بررسی تحولات نخست شهری در ایران، نشریه هنرهای زیبا، 29، 38-29.
3. -زبردست، ا. و شهابی شهمیری، م. (1392). سنجش چندمرکزیتی مجموعه‌های شهری کشور، مطالعه موردی آمل، بابل، قائمشهر و ساری، فصلنامه مطالعات شهری، 3(8)، 58-47.
4. -زبردست، ا.، و شهابی شهمیری، م. (1393). تحلیل قابلیت توسعه هم‌افزا در مناطق شهری چند مرکزی نمونه موردی: مجموعه شهری مازندران مرکزی آمل بابل قائمشهر ساری، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 4(16)، 43-38.
5. -­سلیمانی، م.، نظریان، ا.، و یزدانی، م. ح. (1389). تحلیل فضایی جریان حواله‌های بانکی در شبکه شهرهای ایران، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال دوم، شماره 7، صص:30-1.    
6. - لطفی، ص. (1387). ارزیابی تغییر و توزیع سکونتگاه‌های شهری استان مازندران براساس قاعده ی اندازه رتبه زایش یک مگالاپلیس منطقه‌ای، پژوهشنامه‌ی علوم انسانی و اجتماعی« ویژه‌نامه‌ی پژوهش‌های اجتماعی، 76-61.
7. - مرکز آمار ایران. (1390). سالنامه آمارهای جمعیتی ثبت احوال استان مازندران. تهران: مرکز آمار ایران.
8. -مشفقی، و.، و رفیعیان، م. (1395) سنجش شاخص چند مرکزیتی عملکردی شبکه شهری (نمونه موردی: شبکه شهری استان مازندران)، برنامه­ریزی و آمایش فضا، 20(91)، 251-207.
9. لطفی، ص.، شهابی شهمیری، م.، روشناس، س. (1396). بررسی تطبیقی ساختار فضایی و صرفه‌های مکانی شهرنشینی مطالعه موردی: شیراز و مازندران مرکزی، نشریه علمی_پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 21،شماره 60، صص: 220-197.

 

10. Alderson, A. S., & Beckfield, J., (2004). Power and Position in the World City System, American Journal of Sociology, 109 (4), 811–851.
11. ­Amar, T. (2007). Population and urbanization in Guilan province, A geographical survey, Geographic prospectus, 2(5), 22-5
12. Bailey, N., & I. Turok. (2001). Central Scotland as a Polycentric Urban Region: Useful Planning Concept or Chimera?, Urban Studies, 38(4), 697–715.
13. Bolychev, O., (2014). The concept of "network" in the system of basic concepts of regional economic geography, Economy and Tourism, 4(22), 67-78.
14. Brezzi, M., & Veneri, P., (2014). Assessing polycentric urban systems in the oecd: country Regional and metropolitan perspectives, OECD Publishing, 1-20.
15. Burger, M. J., Van Der Knaap, B., & Wall, R. S.. (2014). Polycentricity and the Multiplexity of Urban Networks, European Planning Research, 22(4), 816–40.
16. Dadashpoor, H., & Yousefi, Z. (2018). Centralization or decentralization? A review on the effects of information and communication technology on urban spatial structure. Cities, 78, 194-205.
17. Davoudi, S. (2003). European Briefing: Polycentricity in european spatial planning: From an analytical tool to a normative agenda. European Planning Research, 11(8), 979–99.
18. Dupuy, G., van Schaick, J., & Klaasen, I. T. (2008). Urban networks: Network urbanism(Vol. 7). Amsterdam: Techne press.
19. Friedmann, J., (1986). The World City Hypothesis, Development and Change, 17(1), 69–83.
20. Green, N. (2007). Functional Polycentrcitiy: A Formal Definition in Terms of Social Network Analysis, Urban Studies, 44(11), 2077–2103.
21. Hall, P. (1966). The World Cities, London: Heinemann.
22. Hanssens, H., B. Derudder, S. Van Aelst, & F. Witlox. (2014). Assessing the functional polycentricity of the mega-city-region of Central Belgium based on advanced producer service transaction links. Regional Studies, 48(12), 1939–53.
23. Klaasen, I., Rooij, R., & van Schaick, J. (2007). Network Cities: operationalising a strong but confusing concept, In ENHR 2007 Conference Sustainable Urban Areas,1-10.
24. Li, T., Zhou, R., Zhang, Y., Cheng, Y., & Zhu, C., (2017). Measuring functional polycentricity of China's urban regions based on the interlocking network model, 2006–15. Singapore Journal of Tropical Geography, 39(3), 1-19.
25. Liu, X., & M. Wang. (2016). How polycentric is urban China and why? A case study of 318 cities. Landscape and Urban Planning, 151, 10–20.
26. Liu, X., B., Derudder, & K. Wu. (2016). Measuring polycentric urban development in China: An intercity Transportation Network Perspective.” Regional Studies, 50(8), 1302–15.
27. Meijers, E. (2007). From central place to network model: Theory and evidence of a paradigm change. Economic and Social Geography, 98(2), 245-259.
28. Meijers, E. J., & Burger, M. J. (2010). Spatial structure and productivity in US metropolitan areas. Environment and planning, 42(6), 1383-1402.
29. Neal, Z. P. (2010). Refining the air traffic approach: An analysis of the US city network, Urban Studies, 47(10), 2195-2215.
30. Nordlund, C. (2004). A critical comment on the Taylor approach for measuring world city interlock linkages, Geographical Analysis, 36 (3), 290-296.
31. Rauhut, D. (2016). Polycentricity: A critical discussion, 56th Congress of the European Regional Science Association, 1-25.
32. Reed, H. C. (1981). The Pre-Eminance of International Financial Centres. New York: Praeger,
33. Sassen, S. (2001). The global city, Princeton: Princeton University Press.
34. Short, J. R., Kim, Y., Kuus, M., & Wells, H. (1996). The dirty little secret of world cities research: Data problems in comparative analysis, International Journal of Urban and Regional Research, 20(4), 697-717.
35. Shu, X., Han, H., Huang, C., & Li, L. (2019). Defining functional polycentricity from a geographical perspective. Geographical Analysis, 52 (2), 1-21.
36. Taylor, P. J. (2001). Specification of the world city network, Geographical Analysis, 33(2), 181–194.