تدوین راهبردهای دیپلماسی شهری مشهد با تأکید بر کشورهای اسلامی

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 6، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13، اسفند 1399، صفحه 123-105   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.48380.0

نویسنده

روح اله اسدی^*

استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

امروزه بازیگران روابط بین‌الملل چندگانه و متنوع شده‌اند. یکی از مهمترین این بازیگران شهرها هستند که همواره بر اهمیت نقش‌آفرینی آنها در ارتباطات بین ملت‌ها افزوده می‌شود. کلان‌شهرهای کشورهای اسلامی همانند دیگر کلان‌شهرهای جهان در حال تلاش به منظور بهره‌گیری از فرصت‌های جهانی‌شدن می‌باشند. فرصتی که در صورت نبود برنامه‌ریزی استراتژیک به راحتی به رقبا واگذار می‌گردد. از این رو، از اولویت‌های مهم مشهد به عنوان کلان‌شهری مذهبی، بهره‌برداری از توان‌های شهرهای اسلامی با کمک دیپلماسی شهری است. این پژوهش با هدف شناسایی ظرفیت‌ها و چالش‌های موجود در دیپلماسی شهری مشهد و ارائه راهکارهای مناسب برای تقویت ارتباط مشهد با شهرهای کشورهای اسلامی انجام شده است. اطلاعات پژوهش از کتاب‌ها، مقاله‌ها، سایت‌های اینترنتی و اسناد مرتبط به­ دست آمده است. در مرحله میدانی نیز، مصاحبه‌هایی با 20 تن از صاحب‌نظران در حوزه ­های مدیریت و برنامه ­ریزی شهری، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، جغرافیای سیاسی و از بین اعضای هیأت علمی دانشگاه ­ها، اعضای شورای شهر و مسئولان شهرداری شهر مشهد، کارشناسان وزارت امور خارجه در مشهد و سایر دستگاه‌های مرتبط انجام شده است. نتایج به دست آمده، توانمندی‌ها و ضعف‌ها و مشکلات شهر مشهد در دیپلماسی شهری را تعیین نموده و در نهایت استراتژی‌ها و اقدامات مناسب برای عملیاتی شدن آن‌ها پیشنهاد گردیده است. برخی از استراتژی‌ها عبارت است از: تقویت رابطه شهرداری با دانشگاه‌ها، توسعه همکاری و استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، تدوین سازوکار مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، پیگیری و توسعه دیپلماسی شهریِ شبکه‌ای.

کلیدواژه‌ها

برنامه‌ریزی استراتژیک؛ دیپلماسی شهری؛ کشورهای اسلامی؛ مشهد

مراجع

1. احمدیان، م. ع. (1386). ویژگی­ های جغرافیایی کشورهای اسلامی. مشهد: سخن‌گستر.
2. احمدی­ پور، ز.، قورچی. م.، و قادری حاجت، م. (1391). تبیین جایگاه دیپلماسی شهری در توسعه حوزه­ی نفوذ ژئوپلیتیکی. مجله جغرافیا و توسعه­ی شهری، (1)، 157-182.
3. برک­پور، ن.، و اسدی، ا. (1387). گزارش نهایی طرح پژوهشی نظریه­های مدیریت و حکمروایی شهری. تهران: دانشگاه هنر، دانشکده معماری و شهرسازی، گروه شهرسازی.
4. تاجیک، م. ر. (1380). فرایند جهانی­شدن و فراگشت جامعه ایرانی. فصلنامه مطالعات راهبردی، (3)، 327-305.
5. جمالی‌نژاد، م. (1392). دیپلماسی شهری. چاپ اول. اصفهان: نشر آرما.
6. جوان، ج.،و عبدالهی، ع. (1385).  نقدی بر گفتمان جهانی‏ شدن و تبیین گفتمان بوم – جهان،  فصلنامه ژئوپلیتیک، 2(2)، 105-74.
7. سریع‌القلم، م. (1387). ایران و جهانی­شدن چالش­ها و راه­حل­ها. چاپ دوم. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک،.
8. سیزو، ا.، مش، ا.، پاپیسکا، ا.، کلم، م.، فرکس، ج.، برگ، د. ون دن.، بوش، ک.، پاز راموز، ا.، مور، م.، و همرت، س.و. ن.  (1394). دیپلماسی شهری. ترجمه محمد جواد رنجکش و منصوره اسکندران. تهران: نشر انتخاب.
9. شورت، ج.ر، و یونگ، ه. ک. (1386). جهانی­شدن و شهر. ترجمه احمد پوراحمد و شایان (قهرمان) رستمی. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
10. شهرداری مشهد (1392). راه­های رفته و نرفته: مستند فعالیت­ها و تجربیات شهرداری مشهد1392-1386. تهران: انتشارات آهنگ قلم.
11. صرافی، م. (1379). شهری شدن جهان و جهانی­شدن شهرها: طرح مسأله­ای برای جنوب. مجله سیاسی ـ اقتصادی، (156ـ 155)، 167ـ 164.
12. صرافی، م.، و عظیمی، ن. (1394). بایستگی‌های احراز نقش فراملی برای کلان‌شهرهای ایران، دسترسی در سایت: http://www.anthropology.ir/node/18251، 18 مرداد 1394
13. گروه همکاری­های بین الملل شهرداری مشهد (1396). گزارش دستاوردهای شهرداری مشهد از تعامل با سازمان­های بین­المللی (1384 – 1395). مشهد: معاونت برنامه­ریزی و توسعه شهرداری مشهد.
14. مرکز سکونتگاه­های انسانی سازمان ملل (1388). شهرها در فرایند جهانی­شدن: گزارش جهانی سکونتگاه­های انسانی. ترجمه رضا پورخردمند، نرگس گیلانی، حسن چیذری، پیمان تمری لعل­آبادی. چاپ اول. تهران: مرکز مطالعات­و برنامه­ریزی شهر شهرداری تهران.
15. مشایخی، م.، زرقانی، س. ه.، و خوارزمی، ا. ع. (1397). تحلیل استراتژیک دیپلماسی‎ شهری کلان­شهر مشهد.پژوهش‎های جغرافیای سیاسی، 3(3). 105-131.
16. معاونت برنامه‌ریزی و پژوهش شهرداری مشهد (1383). چشم‌انداز مشهد (با محوریت شهرداری) در 1404
17. معاونت برنامه­ریزی و توسعه شهرداری مشهد، آمارنامه شهر مشهد 1396، مشهد، معاونت برنامه ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد.
18. مورای، و. ا. (1388). جغرافیای جهانی شدن. ترجمه جعفر جوان و دکتر عبدالله عبداللهی. چاپ اول. تهران: نشر چاپار.
19. مهندسان مشاور فرنهاد (1388). طرح توسعه و عمران (جامع) کلانشهر مشهد مقدس: چشم­انداز توسعه و عمران، اهداف، راهبردها و سیاست­ها. مشهد: نهاد مطالعات و برنامه‌ریزی توسعه و عمران مشهد.

 

20. Acuto, M., De Kramer, H., Kerr, J., Klaus, I., Tabory, S., & Toly, N. (2018). Toward city diplomacy: Assessing capacity in select global cities. Chicago: Chicago Council on Global Affairs.
21. Acuto, M., Morissette, M., & Tsouros, A. (2017). City diplomacy: Towards more strategic networking? Learning with WHO Healthy Cities. Global Policy, 8(1), 14-22.
22. Freire, M., & Stren, R. (2001). The challenge of urban government: policies and practices. Washington DC: The World Bank.
23. Hambleton, R. (2007). New Leadership for Democratic Urban Space. in: Hambleton Robin and Simone Gross. Jill, Governing Cities in a Global Era. Palgrave Macmilla.
24. https://theses.ubn.ru.nl/handle/123456789/3023?locale-attribute=en. Accessed 17 July 2019.
25. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/OIC_map.png?uselang=fa
26. Kosovac, A., Hartley, K., Acuto, M., & Gunning, D. (2020). Conducting City Diplomacy. Chicago: Chicago Council on Global Affairs.
27. Wang , J., & Amiri, S. (2019). Building a Robust Capacity Framework for U.S. City Diplomacy. Retrieved from USCPublicDiplomacy.org.
28. Wijnen, E. (2010). City diplomacy: A case study of Velsen’s activities in Galle, Sri Lanka. Master thesis. Nijmegen: Radboud University.