بازخوانی رویکردهای منطقه‌گرایی در بناهای شاخص معاصرشهر مشهد

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 9، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 12، بهار و تابستان 1399، صفحه 185-165  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.47787.0

نویسندگان

الهه ذوقی حسینی¹؛ داراب دیبا ²؛ حامد کاملنیا³؛ مصطفی مختاباد عامری⁴

¹دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

²استاد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران

³دانشیار معماری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

⁴استاد تئاتر، فیلم و ارتباطات، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

منطقه ­گرایی، دیدگاهی انتقادی است که بر حفظ خصوصیات مکان تأکید داشته و نوعی فلسفه ­ی ارجاعی در برقراری هماهنگی میان مردم، دست­ ساخته ­های آنها و طبیعت به شمار می ­رود. این رویکرد تلاش می­کند تا با بی­مکانی در مدرنیسم از طریق بکارگیری نیروهای متنی برای بدست آوردن معنا و حس مکان مقابله نماید و در صدد پر­نمودن این خلاء است که ریشه در شکاف میان اندیشه و احساس در طول سده اخیر دارد. این مقاله تلاش دارد تا اهمیت این بحث و ابعاد مختلف آن و سنتزی که تحت عنوان منطقه­ گرایی ارائه شده را نشان دهد و اینکه چگونه این بخش از مفاهیم با ابعاد مختلفش با گفتمان­های محلی از یکسو و چالش­ های جهانی­ از دگرسو شکل گرفته است. لذا مرور ویژگی ­های منطقه ­گرایی مبتنی بر آراء پیشگامان این جنبش و رویکردهای آن بواسطه نقش میانجی­ آن بین سنت و مدرنیسم در بناهای معاصر مشهد می­تواند انتظامی برا ی بحران مکان در مشهد قلمداد شود، به ­طوری­ که هدف اصلی این نوشتار را شکل می­دهد. طراحی پژوهش، برمبنای روش تحقیق ترکیبی کیفی و کمی مبتنی بر منطق قیاسی و از طریق مطالعات کتابخانه­ای و موردپژوهی شکل گرفته است. 27 اثر از بناهای شاخص شهر مشهد که رویکرد میانجی­ گرایانه ­ای به تقابل سنت و مدرنیته داشته ­اند به عنوان جامعه آماری انتخاب و از طریق پرسشنامه که به صورت طیف پنج گزینه ­ای لیکرت تنظیم و توسط 25 نفر از کارشناسان حوزه منطقه­ گرایی مشهد بکار گرفته شده و در نرم­ افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ­های موردپژوهی حاکی از عدم سازگاری اصول منطقه­ گرایی در مشهد با نیازهای دوره معاصر است چرا که بیشتر تبدیل به الحاقات نمادین و تاریخی روی پوسته مدرن گشته و می­توان آن را بدترین شکل منطقه ­گرایی دانست که به پوسته­ای تاریخی تبدیل شده و در آن تصاویری از سنت­ گرایی با تقلیدی از کلیشه­ های گذشته ترکیب و بر روی بدنه­ ساختمان­ های مدرن کشیده شده است.

کلیدواژه‌ها

ابنیه معاصر مشهد؛ بوم‌گرایی؛ جهانی سازی؛ مدرنیسم؛ منطقه‌گرایی؛ هویت مکانی

مراجع

 

1. ربانی ابوالفضلی، غ.، شفقی، س.، و رهنما، م. ر. (1397). ارزیابی پراکنده­رویی شهری با استفاده از مدل­های برنامه­ریزی فضایی در مشهد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 33(2)، 107-90.
2. زه وی، ب. (1376) . "چگونه به معماری بنگریم" .ترجمه فریده گرمان. تهران: انتشارات شهیدی.
3. سرخیلی، ا. ، پورجعفر، م. و رفیعی، م. (1393). سنجش اثرات همگرایی نیروهای مذهب و اقتصاد در شکل و فرم منطقه ثامن شهر مشهد در دوره معاصر. مطالعات شهری. 12. 101-87.
4. شاه­چراغی، آ. (1394). پارادایم‌های پردیس:درآمدی بر بازشناسی و بازآفرینی باغ ایرانی. تهران: جهاد دانشگاهی (واحد تهران)
5. شایان، ح.، و کامل­نیا، ح. (1387). منطقه­گرایی و چالش­های معماری معاصر در آغاز هزاره سوم. معماری و شهرسازی، 91-90، 15-10.
6. شریعت­زاده، ی. (1374). اعتدال میان سنت و نوآوری. فصلنامه آبادی. 5(19)، 67-64.
7. مشهدی، ع. و امین­پور، ا. (1396). تدوین فرایند و شاخص­های مؤثر بر گونه­شناسی معماری با معیار ویژگی­های ترکیب­بندی (نمونه موردی: بناهای تاریخی شهر اراک). مدیریت شهری. 48، 186-173.
8. معماریان. غ. ح. (1393 ب). مبنای طراحی معماری. تهران: انتشارت نغمه نو اندیش.
9. معماریان، غ. ح. (1393 الف). سیری در مبانی نظری معماری. تهران: انتشارات مؤلف
10. معماریان، غ.، و طبرسا، م. ع. (1392). گونه و گونه­شناسی معماری. نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 6. 113-103
11. مهدوی­نژاد، م. ج.، بمانیان، م. ر.، و خاکسار، ن. (1389). هویت معماری؛ تبیین معنای هویت در دوره های پیشامدرن، مدرن و فرامدرن. هویت شهر. 5(7). 122-113.
12. نسبیت، ک. (1394). نظریه­های پسامدرن در معماری. ترجمه: محمدرضا شیرازی. چاپ هفتم، تهران: نشر نی.

 

13. Canizaro, V. (ed.). (2007). Architectural regionalism: Collected writings on place, identity, modernity, and tradition. New York: Princeton Architectural Press.
14. Colquhoun, A. (2007). Critique of regionalism, the concept of regionalism. In ed. Vincient B. Cenizaro. London: Architectural Regionalism: Collected Writing.
15. Curtis, William J. R. (1986). Towards an authentic regionalism. In MIMAR 19: Architecture in Development. Singapore: Concept Media Ltd.
16. Eggener, K. L. (2002). Placing resistance: A critique of critical regionalism. Edited by V. B. Canizaro. New York: Princeton Architectural Press.
17. Fawn, R. (2009). ‘Regions’ and their study: wherefrom, what for and where to? Review of International Studies, 35, 5–34.
18. Foster, K. A. (2001). Regionalism on purpose. London: Lincoln Institute of Land Policy.
19. Frampton, K (1987). Ten Points on Architecture of Regionalism: A Provisional Polemic. Center 3, New Regionalism p. 20-27. New York: Rizzoli.
20. Frampton, K. (1983). Prospects for a critical regionalism. Perspecta: The Yale Architectural Journal, 20, 147-162.
21. Hettne, B., & Söderbaum F. (2002). Theorising the rise of regionness. in Shaun Breslin, et al. (eds.) New Regionalism in the Global Political Economy. London: Routledge.
22. Ibelings, H. (2007). Supermodernism: Architecture in the age of globalization, Netherlands: Netherlands Architecture Institute.
23. Lehmann, S. (2016). An environmental and social approach in the modern architecture of Brazil: The work of Lina Bo Bardi, City. Culture and Society, 7, 169.185.
24. Mallgrave, H. F., & Goodman, D. J. (2011). An Introduction to Architectural Theory: 1968 to the Present. Wiley-Blackwell.
25. Mansfield, E. D., & Milner, H. V. (1999). The new wave of Regionalism. International Organization, 53(3), 589-627.
26. Mumford. (1938). The Culture of Citie., New York: Harcourt, Brace.
27. Nye, J. S. (1968). Comparative regional integration: Concept and measurement. International Organization, 22, 855-880.
28. Ozkan, S. (1982). Regionalism within Modernism. In Canizaro, B. (end). Architectural Regionalism. Collected writings on Place, Identity, Modernity and Tradition. NewYork: Princeton Architectural Press.
29. Procter, P. (1982). Longman dictionary of contemporary English. Harlow: Longman.
30. Ricoeur, R. (1965). Universal civilization and national cultures. As cited by Kenneth Frampton in “Towards a Critical Regionalism. Evanston: Northwestern University Press.
31. Söderbaum, F. (2011). The routledge handbook of Asian regionalism, edited by Mark Beeson and Richard Stubbs. London: Routledge.
32. Tzonis, A., & Lefaivre, L. (1981). The grid and the pathway, an introduction to the work of Dimitris and Suzana Antonakakis.  Athens: Architecture in Greece.
33. Tzonis, A., & Lefaivre, L. (2003). Critical regionalism, architecture and Identity in a Globalized World, Munich, Berlin, London. New York: Prestel.
34. Tzonis, A., & Lefaivre, L. (2012). Architecture of Regionalism in the Age of Globalization, Peaks and Valleys in the Flat World. London: Routledge.

Webster 's New World Editors, Guralnik, D. B., & Neufeldt, V. (1988). Webster 's new world college dictionary, 1988, 3rd ed, New York: W