تحلیل نقش قدرت‌های بزرگ در ایجاد مرز دیورند و تأثیر آن بر روابط افغانستان و پاکستان

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

دوره 6، شماره 4 - شماره پیاپی 24، بهمن 1400، صفحه 1-20   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2021.27297.0

نویسندگان

سیّد هادی زرقانی^{* 1}؛ فیاض گل مظلوم یار²

¹دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

ایجاد کشورها بر بنیاد مرزها محصول نیمه دوم سده نوزدهم است، افغانستان یکی از اولین کشورهایی است که بر این بنیاد ایجادشده است. مرزهای سیاسی کنونی افغانستان از نوع مرزهای تحمیلی بوده که عمدتاً تحت تأثیر منازعات و رقابت­های سیاسی بین دو قدرت انگلیس و روسیه تزاری در قرن 19 و در جریان بازی بزرگ جهت جلوگیری از رویارویی مستقیم این دو قدرت در منطقه آسیای مرکزی به وجود آمده است و در این دوره افغانستان را به‌عنوان یک منطقه حایل بین خودشان قرار داده و مرزهای سیاسی آن کشور را طی چندین معاهده تعیین و تثبیت نمودند. در این میان معاهده دیورند و مسئله پشتونستان بسیار بااهمیت است زیرا تحولات افغانستان بعد از عقد معاهده دیورند وارد فاز جدیدی شد که باگذشت زمان و تغییرات بزرگی چون خروج انگلیس از شبه‌قاره و استقلال هند نه‌تنها نتوانست اصل و ماهیت منازعات مرتبط به مرزهای جنوبی افغانستان را حل‌وفصل نماید بلکه با ظهور کشور پاکستان و تضاد منافع بین این دو کشور همسایه، بر پیچیدگی حوادث و رخدادها افزوده شد که تا به امروز نیز ادامه دارد. تحقیق حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه‌ای به دنبال بررسی نقش قدرت‌های بزرگ همچون انگلیس و روسیه در شکل‌گیری مرزهای سیاسی افغانستان به‌ویژه مرز دیورند و پیامدهای منفی آن برای کشور افغانستان  و نقش آن در ایجاد اختلاف بین افغانستان و پاکستان می‌باشد. نتایج پژوهش نشان‌دهنده آن است که در شکل‌گیری مرزهای افغانستان قدرت‌های منطقه و فرامنطقه به‌ویژه انگلیس نقش داشتند و معمای دیورند یکی از باقی‌مانده‌های استعمار هند بریتانیایی است که در حال حاضر به عامل اختلاف بین افغانستان و پاکستان تبدیل‌شده است و پیامدهای منفی آن برای افغانستان شامل، محصور شدن در خشکی و عدم دسترسی به آب‌های آزاد، حمایت و تشدید بی‌ثباتی سیاسی در افغانستان، ناامنی سراسری، فروپاشی نظام اجتماعی  و... بوده است.

کلیدواژه‌ها

مرز؛ اختلافات مرزی؛ دیورند؛ افغانستان؛ روسیه تزاری؛ انگلیس

مراجع

1. Akbari, M.H. (2012). A historical look at Durand. Islamic History Quarterly, No. 5 & 6. [In Persian]
2. Andishmand, M.A. (2007). Durand's conflict. Kabul: Peyman Publishers. [In Persian]
3. Andishmand, M.A. (2007). We and Pakistan. Kabul: Peyman Publishers. [In Persian]
4. Ariyanfar, A. (2006). Durand: is nearing the end of the line. Kabul: Afghanistan.[In Persian]
5. Azimi, M.A. (2011). An Introduction to the Natural Geography of Afghanistan. Kabul: Amiri Kabul Publications. [In Persian]
6. Azimi, M.A. (2012). An Introduction to the political geography of Afghanistan. Tehran: Khorasan Publishing. [In Persian]
7. Bornasalehi, A. (2013). The effect of the Durand line on Afghanistan-Pakistan relations. Kabul: Sarwar Saadat International Publications. [In Persian]
8. Bureau of Political and International Studies (1991). Proceedings of the second Afghanistan seminar. Iran: Bureau of Political and International Studies. [In Persian]
9. Clifford, M. (1989). The land and people of Afghanistan. (M., Saeedi Trans.). Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian]
10. Colin’s, J.M. (2000). Political-military geography. (A.R., Tagha, Trans.). Tehran: Arin. [In Persian]
11. Drysdale, A. (1995). Political geography of the Middle East and North Africa. (Mirhaider, D., Trans.). 4th edition, Tehran: the Ministry of Foreign Affairs Press. [In Persian]
12. Encyclopedia(1956). Kabul: Afghanistan Government Press. [In Persian]
13. Farrokh, M. (1992). Political history of Afghanistan. Qom: Rooh publishing house. [In Persian]
14. Fayyaz, M.I. (2008). Pashtunistan, the political challenge of Afghanistan and Pakistan. Qom: Masoomin Publications. [In Persian]
15. Forouzan, A. (2010). Afghanistan from the Mojahedin government to the fall of the Taliban. Mashhad: Ange Qalam. [In Persian]
16. Ghani Ahmadzi (2011). Political relations between Afghanistan and Pakistan. Kabul: Ministry of Foreign Affairs of the Islamic Republic of Afghanistan. [In Persian]
17. Ghobar, Mir M.Gh. (1995). Afghanistan on the path of history. Tehran: Republic Press. [In Persian]
18. Habibi, (A. (2010). The history of Afghanistan from the earliest days to the departure of Genghis around 600 AH. Tehran: Duniya Kitab Publications. [In Persian]
19. Hagh Jo, M. (2001). Afghanistan and foreign interventions. Qom: Majlisi Sepehr Publications. [In Persian]
20. Hagh Shenas, N.A. (1994). Russian conspiracies and crimes in Afghanistan. Tehran: Cultural Center of the Islamic Jamiat of Afghanistan. [In Persian]
21. Hamdard, O.Kh. (2017). Durand Law. Kabul: Hamed Resalat Publications. [In Persian]
22. Hashemi, S. (2013). Contemporary History of Afghanistan. Kabul: Kabul University press. [In Persian]
23. Hopkirk, P. (1980). The Great Game. ( R., Kamshad Trans.). Tehran: Nilufar Publications. [In Persian]
24. Jafari Voldani, A. (2008). England's Role in Delimitation of Kuwait and Iraq's Borderlines (According to Britain's Foreign Office Documents). International Quarterly of Geopolitics, 4(13), 163-196. [In Persian]
25. Javadi Arjmand, M.J. (2009). Movements of the Taliban and its influence in Pakistan, Afghanistan and America. Tehran: Journal of Central Eurasian Studies. [In Persian]
26. Mazloum Yar, F.G. (2015). Political Geography of Afghanistan. Kabul: Jalalabad Thought Reform Publications. [In Persian]
27. Mazloum Yar, F.G. (2019). Examining the differences between Pakistan and Afghanistan on the Durand border. Master's thesis of political geography of Ferdowsi University of Mashhad, supervisor Dr. Seyed Hadi Zarghani. [In Persian]
28. Mobarez, A.H. (2013). Durand line is not an international border. Mostafa Kabul Publications. [In Persian]
29. Mohamadi, Gh. (2017). Both sides of Durand's line, the swamp of contemporary history. Kabul: Saeed Publications. [In Persian]
30. Moradi, S. (2011). Afghanistan Geography of Crisis. Kabul: Saeed Publications. [In Persian]
31. Paikar Pamir, K. (2014). Pakistan's role in the bloody tragedy of Afghanistan. Haland: Shahnameh Foundation Publications.[In Persian]
32. Rahimi, M., & Hagh Panah, J. (2011). Geopolitics of Afghanistan and regional developments in West Asia. Tehran: Imam Sadiq University Press. [In Persian]
33. Rahimi, S. (2017). Geopolitics of Afghanistan in the 20th century. Tehran: Vazha Publishing Institute. [In Persian]
34. Rahmati, M. (1985). Human geography of Afghanistan. Kabul University: Geology. [In Persian]
35. Saadat, A. (2016). History of contemporary Afghan political developments. Kabul: Andisheh Foundation Publications. [In Persian]
36. Sediq Farhang, M. (1992). Afghanistan in the last five centuries. Mashhad: Derakhshesh Publications. [In Persian]
37. Shourmach Noorestabi, M. (1971). The reality of Afghanistan's political landscape. NP: Ministry of Nationalities. [In Persian]
38. Varsaji, M.I. (2011). Afghan Jihad and the Cold War of Great Powers. Peshawar: Sabour Islamic Publishing Center. [In Persian]
39. Zarghani, S.H. (2007). An introduction to the recognition of international borders. Tehran: Naja University Press. [In Persian]
40. Zarghani, S.H. (2019). An introduction to the sustainable security of the border and border regions with an emphasis on the eastern borders. Tehran: the Geopolitical Association of Iran. [In Persian]