تحلیل اثرات بلندمرتبه‌سازی بر فرم شهری کلانشهر مشهد

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 11، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 12، بهار و تابستان 1399، صفحه 229-209  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v7i1.86856

نویسندگان

حجت فرقانی¹؛ محمد رحیم رهنما ²؛ رستم صابری فر³؛ حسین رحیمی⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

⁴دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

مکانیابی و نحوه توزیع فضایی ساختمان­ های بلندمرتبه، نقش زیادی در پایداری شهر داشته و می­تواند در کاهش یا افزایش اثرات این ساختمان­ ها بر فضای شهری، تأثیر داشته باشد. با توجه به شکل­ گیری 220 ساختمان بلندمرتبه 10 طبقه به بالا طی دهه 197-1385 در کلان­شهر مشهد و افزایش تعداد آنها که عمدتاً در طی دهه اخیر اتفاق افتاده است، این مقاله با هدف بررسی و تحلیل توزیع فضایی ساختمان­ های بلندمرتبه احداث شده در کلان­شهر مشهد (طی دهه 1397-1385) و تأثیر آن بر فرم شهری کلانشهر مشهد انجام گردید. پژوهش از نوع کاربردی و از نظر روش، پیمایشی بوده و از شیوه تجزیه و تحلیل توصیفی- تحلیلی بهره برده است. به این منظور از آمار و اطلاعات موجود و مدل خود­همبستگی فضایی و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. نتایج بیانگر آن ­است که ساختمان­ های بلندمرتبه شهر مشهد در طی این دوره زمانی، از الگوی خودهمبستگی فضایی برخوردار بوده و می­توان آن را دارای الگوی خوشه ­ای دانست. مطالعه تأثیرات این ساختمان­ ها بر فرم شهری، نیز بیانگر الگوی چندمرکزی با مرکزیت غالب در هسته مرکزی (پیرامون حرم مطهر) با کاربری تجاری و اقامتی می­باشد. که ایجاد چند هسته فرعی نقش هسته اصلی را کاهش داده است و با توجه به مرکزیت اصلی و پراکنش خوشه­ های مختلف در سطح شهر، با پایداری فرم شهری ارتباط مثبتی دارد زیرا از طریق پخشایش چندمرکزی سبب شده است که از مشکلات و مسائل زیاد پیرامون هسته مرکزی شهر و الگوی تک مرکزی کامل کاسته شود.

کلیدواژه‌ها

بلندمرتبه‌سازی؛ توزیع فضایی؛ فرم شهری؛ کلانشهر مشهد

مراجع

 

1. بمانیان، م. (1390). ساختمان بلند و شهر، چاپ اول، تهران: نشر شهر.
2. پورموسوی، س.م.، زنگنه، س.، احمدی­فرد، ن.، و عبدی، ن. (1390). تأثیر بلندمرتبه­سازی بر میزان جرایم شهری. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 77، 73-61.
3. داوودی، م.، و فرج پور، ه. (1394). طراحی مسکن در مجموعه­های بلندمرتبه و برج­های چند­منظوره شهری. دومین کنفرانس پژوهش­های نوین، استانبول.
4. رحمانی، ا.، و محمودی سفیدکوهی، ع. (1393). بررسی تحلیلی تنگناهای قانونی درتحقق طرح­های بلندمرتبه­سازی و توسعه پایداری، اولین کنگره تخصصی مدیریت شهری و شوراهای شهر، تهران.
5. رضایی­راد، ه. (1390). ارزیابی سیاست­های بلندمرتبه­سازی در طرح تفصیلی با تأکید بر سازمان فضایی- عملکردی شهرتهران». پایان­نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
6. رهنما، م.، و رزاقیان، ف. (1392). مکان‌گزینی ساختمان‌‌های بلندمرتبه با تأکید بر نظریة رشد هوشمند شهری در منطقه 9 شهرداری مشهد. مجلة آمایش جغرافیایی فضا، 3(9)، 64-45.
7. شاکری، ا.، و صمدی واقفی، ا. (1386). مشکلات احداث بناهای بلند در مناطق متراکم و فرسوده شهری، کنفرانس ملی توسعه نظام اجرایی پروژه های عمرانی، صنعتی و شهری. تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف.
8. شهرداری مشهد. (1394). گزارش ساختمان­های بلندمرتبه شهر مشهد. مشهد: معاونت اقتصادی شهرداری مشهد.
9. شهرداری مشهد. (1397). گزارش سیستم یکپارچه شهرسازی شهرداری مشهد. مشهد: آرشیو طرح­های مشارکتی شهرداری مشهد.
10. صدوقیان­زاده، م. (1374). بلندمرتبه­سازی و فضای شهری. پایان­نامه منتشر نشده کارشناسی­ارشد شهرسازی، تهران: دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران
11. عادلی، ز.، و سرده، ع. (1390). مکان‌گزینی ساختمان‌‌های بلند مسکونی در قزوین با استفاده از فرآیند سلسله مراتبی (AHP) و GIS. سومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد.
12. عزیزی، م.، و متوسلی، م. (1391). ارزیابی انواع ساختمان­های بلندمرتبه مسکونی از لحاظ تأثیر بر سیما و منظر شهر، نمونه موردی بافت­های جدید شهر مشهد. فصلنامه مدیریت شهری، 30، 112-91.
13. غلامی، ز.، و زیاری، ک. (1396). تأثیر بلندمرتبه­سازی بر ساختار کالبدی فضایی شهر با استفاده از GIS، چهارمین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی: پایداری و تاب­آوری، از آرمان تا واقعیت، قزوین.
14. کریمی­مشاور، م.، منصوری، س. ا.، و ادیبی، ع.ا. (1389). رابطه چگونگی قرارگیری ساختمان­های بلندمرتبه و منظر شهری. فصلنامه باغ نظر، 13، 99-89.
15. کریمی، ل. (1392). بررسی مسائل و تحلیل فضایی ساختمان­های بلندمرتبه ( مطالعه موردی مناطق جنوب رودخانه زاینده­رود در شهر اصفهان). پایان­نامه منتشر نشده کارشناسی­­ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
16. کشفی، م.ع.، حسینی، س. ب.، و نوروزیان، س. (1391). نقش فضاهای عمومی ساختمان­های مسکونی بلندمرتبه در افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین. فصلنامه مدیریت شهری، 30، 7-18.
17. کوه­زاد، ح. (1392). بلندمرتبه­سازی در مشهد؛ بایدها و نبایدها. ماهنامه اقتصاد آسیا، 529، 29-27.
18. محمدی­ده­چشمه، م. (1391). نگرشی بر ناگفته­های مکتب شیکاگو در مطالعات شهری، مجله علمی و پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر ، 21(84)، 36-39.
19. مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1395-1335). ­تهران: مرکز آمار ایران.
20. مرکز تحقیقات راه­ و­شهرسازی. (1395). حفاظت ساختمان­ها در مقابل حریق مبحث سوم. تهران: ­مرکز تحقیقات راه­ و­شهرسازی.
21. مهندسین مشاور پارت. (1380). منطقه­بندی و تعیین محدوده­های دارای پتانسیل برای بلندمرتبه­سازی در شهر مشهد. مشهد: شهرداری مشهد.
22. وزارت راه ­و­شهرسازی. (1395). مجموعه ضوابط و مقررات و مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
23. وزارت راه­ و­شهرسازی. (1397). ضوابط عام بلندمرتبه سازی. تهران: ­وزارت راه­ و­شهرسازی.

 

24. Al-Kodmany. K. (2018). The sustainability of tall Building developments: A conceptual framework. Chicago: Department of Urban Planning and Policy. College of Urban Planning and Public Affairs. University of Illinois at Chicago.
25. Al-kodmany. K., & Ali. M.M. )2013(. The future of the city; tall buildings and urban design. UK: WIT Press publishes leading books in Science and Technology. Visit our website for the current list of titles. www.witpress.com
26. D. (2017). Beyond the compact city: A London Case Study–Spatial impacts of social polarization, sustainable development and social justice. Westminster: Department of Planning and Transport. University of Westminster.
27. CTBUH. (2018). Council on tall buildings and urban habitat. Chicago: CTBUH. Available online: http://www.ctbuh.org/ (accessed on 15 July 2018).
28. CTBUH. (2018). Tallest skyscraper completed. Chicago: CTBUH. Available online: https://store.ctbuh.org/posters/91-tallest-skyscraper-completed-each-year.html
29. A., & Shakibamanesh. A. (2011). Compact city; dose it create an obligatory context for urban sustainability. International Journal of Architectural Engineering & Urban Planning, 21(2), 1-9.
30. Department of the Built Environment. (2010). City of London tall buildings. Eindhoven: Department of the Built Environment.
31. A. (2004). Spatial distribution of high-rise buildings within urban areas: The Case of the Tel Aviv Metropolitan Region. Technion - Israel Institute of Technology. https://www.researchgate.net/publication/23731112
32. CH., & Paulson. J. A. (2018). Spatial distribution of high-rise buildings and its relationship to public transit development in Shanghai. Harvard: Harvard University.
33. CH., & Rowe. P. (2016). The concept of urban intensity and China’s townization policy: Cases from Zhejiang Province. Harvard: Department of Urban Planning and Design, Graduate School of Design. Harvard University.
34. Habitat III. (2015). Habitat III China national report. Third United Nations. Conference on Housing and Sustainable Urban Development (Habitat III). Quito: Ministry of Housing and Urban-Rural Development People's, Republic of China. online: http://habitat3.org/wp-content/uploads/China-National-Report.pdf
35. S., Khojasteh. M., & Rezaei. M. (2014). Establishment and locating criteria of tall buildings. American journal of engineering research, 3(5), 321-328.
36. R., & Patil. S. (2014). Study of high rise residential buildings in Indian cities (A case study –Pune City). IACSIT International Journal of Engineering and Technology, 6(1), 86-90.
37. Leicester city council. (2018). Tall Buildings Supplementary Planning Document. Leicester: Leicester city council. Available online: https://www.leicester.gov.uk/.
38. Mayor of London. (2019). Interim strategic planning guidance on tall buildings, strategic views and the skyline in London. London: Mayor of London.
39. Newcastle City Council. (2006). Tall Buildings Guidance for Newcastle upon Tyne Supplementary Planning Document (SPD). Newcastle: Newcastle City Council. online: www.newcastle.gov.uk
40. (2012). Compact City Policies: A Comparative Assessment. OECD Green Growth Studies. OECD Publishing, available: https://www.oecd.org/regional/greening-cities-regions/
41. Oxford University 2019). Oxford Dictionary. Oxford:  Oxford University Press.  https://www.oed.com/
42. Reddy, K. N. (1996). Urban redevelopment; a study on high-ride building. Concept publishing company. New Delhi: Published by Concept Publishing Company Pvt. Ltd.
43. Tsai, Y. H. (2005). Quantifying urban form: Compactness versus Sprawl. Urban Studies, 42(1), 141-161.
44. U. M. (2011). Super high-rise in Rotterdam. Master's thesis report. Delft university of technology. Master's Thesis Report. Uriah Winter. ABT. TU Delft. 2. Super High Rise in Rotterdam. Author: U.M. Winter. Graduation Committee: Prof.dipl.ing. R. Nijsse. - ‎2011

45.Zhoue, P., Lie, Y., Chen, Y., Zeng, C. Wang, Z. (2015). Prediction of the spatial distribution of high-rise residential building by the use of a geographical field based auto logistic regression model. Journal of housing and the built environment, 30, 487-508