نقد و تحلیل «ادبیت» در چکامه‌ی « لِعازر عام 1962 » از خلیل حاوی

زبان و ادبیات عربی

مقاله 3، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 22، شهریور 1399، صفحه 33-59   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v12.i1.47275

نویسندگان

مرضیه آباد¹؛ مریم کیانی^{* 2}

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

²دانشجوی دکتری گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

خلیل حاوی، شاعر نام‌آور لبنانی ‌است که با اشعار عمیق و معانی فلسفی‌‌‌اش، به عنوان شاعرِ فیلسوفِ معاصر عرب، شناخته شد. علاوه بر معانی فلسفی‌اش که از او چهره‌ای متفاوت از دیگر شاعران معاصر ارائه می‌دهد، عرصه‌ی شگفت انگیزِ دیگری که حاوی یکه تازِ بی‌رقیب آن است، ساحت زبان و صورت شعر است. از جمله زیباترین چکامه‌های حاوی، قصیده-ی «لعازر عام1962» است که شکل و صورت آن، در زیباترین هیئت تجلی یافته و در پیوندی عمیق با معناست. با توجه به تمرکز بیشتر پژوهش های ادبی پیرامون آثار خلیل حاوی بر محتوا و معانی ، ضرورت وجود پژوهشی متن محور احساس می شد. در این مقاله، نگارندگان می کوشند با نگاه فرمالیستی و متن محور، ‌ادبیت یا به تعبیری وجه ادبی قصیده‌ی لعازر، یکی از زیباترین قصاید خلیل حاوی را مورد بررسی قرار دهند و از دریچه‌ی سازه‌های شعرآفرینی چون رستاخیز واژگان و آشنایی زدایی و تبیین نقش مهم این دو عنصر در انتقال معنا، اعجاز شعری حاوی را بر دوستداران شعر عربی روشن تر گردانند.
در این پژوهش مشخص گردید که خلیل حاوی با ابداع در اسالیب زبانی و به کارگیری شگردهای ادبیت متن، تا حد زیادی توانسته است، سازه های زبانی را به بهترین شکل در خدمت معنا به کارگیرد و پیوند محکمی میان دو عنصر زبان و معنی برقرار کند.

کلیدواژه‌ها

ادبیت؛ آشنایی زدایی؛ رستاخیز واژگان؛ خلیل حاوی؛ لعازر عام 1962

مراجع

 

1. آبرامز، ام.اچ.(1372). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات جنگل.

2. احمدی، بابک. (1386). ساختار و تأویل متن. چاپ نهم. تهران: مرکز.

2. پورنامداریان، تقی. (1381). سفر در مه. تهران: نگاه.

3. تایسن، لویس. (1387). راهنمای فهم درباره­ی نظریه­ی نقادانه معاصر. ترجمه­ی مازیار حسین زاده. تهران: نیلوفر.

4. حاوی، خلیل. (1972). دیوان خلیل حاوی. بیروت: دار العودة.

5. حر، عبدالمجید. (1994). الاعلام من الادباء و الشعراء : خلیل حاوی شاعر الحداثه و الرومانیه. بیروت: دارالکتب العلمیه.

6. رجایی، نجمه. (1378). آشنایی با نقد ادبی معاصر عربی.  مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

7. سلدن، رامان. (1372). راهنمای نظریه­ی ادبی معاصر. ترجمه­ی عباس مخبر. تهران: طرح نو.

8. شایگان­فر، حمید رضا. (1384). نقد ادبی، چاپ دوم. تهران: انتشارات دستان.

9. شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1358). موسیقی شعر. چاپ اول. تهران: آگاه.

10 _____________________. ( 1391). رستاخیز کلمات. چاپ اول. تهران: انتشارات سخن.

11. شمیسا، سیروس. (1386). نقد ادبی. چاپ دوم. تهران: میترا.

12. صفوی، کوروش. (1380 ). از زبان­شناسی به ادبیات. چاپ دوم. تهران: انتشارات سوره مهر.

13. الضاوی، احمد عرفات. (1389). کارکرد سنت در شعر معاصر عربی. ترجمه­ی سید حسین سیدی. چاپ دوم. مشهد: دانشگاه   فردوسی مشهد.

14. عشری زائد، علی. (2001). استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر. قاهره: دار الفکر العربی.

15. علوی مقدم، مهیار. (1377) نظریه­های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت .

16. عوض، ریتا.  (2002). حاوی: فلسفه الشعر و الحضاره. بیروت: دارالنهار.

17. غریب، روز. (1378) نقد برمبنای زیباشناسی و تأثیر آن در نقد عربی. ترجمه ی نجمه رجایی. چاپ اول. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

16. مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی. تهران: فکور.

18. مکاریک، ایرناریما. (1385). دانش­نامه­­ی نظریه­های ادبی معاصر. ترجمه­ی مهران مهاجرپور و محمد نبوی، چاپ دوم، تهران: آگاه.

19. المیر، طلال. (2009) النبوءة فی الشعر العربی الحدیث. چاپ اول. بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع.

20. وبستر، راجر. (1386). پیش درآمدی بر مطالعه­ی نظریه­ی ادبی. ترجمه­ی الهه دهنوی. تهران: نشر روزگار.

21. پارسا، سید احمد. (1390). «بررسی برخی از مؤلفه­های نقد فرمالیستی در قصاید خاقانی». مطالعات و تحقیقات ادبی، ادبیات و زبان­ها. شماره16. ص 6-33.

22. مروة، حسین. (1972). « بیادر الجوع» . دیوان خلیل حاوی. بیروت: دار العودة ص 450 تا 467 .

23. وحیدیان کامیار، تقی. (1372). «تکرار در زبان خبر و تکرار در زبان عاطفی» مجله­ی دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.  شماره­ 2 .