مطالعه کیفی ابعاد اجتماعی – حقوقی گرایش دختران و زنان مجرد به فرزندپذیری با تأکید بر قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 9، دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 35، شهریور 1399، صفحه 290-263   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2021.59159.0

نویسندگان

فاطمه رادان^* ؛ شهرام باسیتی

استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

در بحث فرزندپذیری با توجه به ترکیب جمعیت کشور و وجود 1496 کودک بی‌سرپرست و بدسرپرست و 157396 دختر و زن مجرد 30 تا 50 ساله ساکن تهران بر اساس آمار سازمان بهزیستی و سرشماری سال 1397 کشور از یک‌سوی و تصویب قانون جدید فرزندخواندگی در سال 1392 از سوی دیگر، انتظار می‌رفت که دختران و زنان مجرد به این قانون اقبال بیشتری نشان دهند، درصورتی که از زمان تصویب این قانون تاکنون حدود 7 درصد از این کودکان پذیرفته شده ­اند. این تحقیق کیفی با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر گرایش جامعه آزمودنی در راستای کاهش موانع متعدد و افزایش عوامل مؤثر بر گرایش به فرزندپذیری این گروه از اعضای جامعه صورت گرفته است. با روش مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته در چارچوب «نظریه زمینه‌ای» داده‌های لازم از 16 نفر از دختران و زنان مجرد 30 تا 50 سالة ساکن تهران گردآوری و تنظیم شد. پس از تحلیل یافته‌های پژوهش، «عدم دریافت حمایت نهادی پس از فرزندپذیری» و «نگاه منفی به فرزندداری دختران و زنان مجرد» به‌عنوان شرایط زمینه‌ای، «ایماژ اجتماعی منفی نسبت به فرزندخواندگی دختران و زنان مجرد» به‌عنوان شرط علَی، «تصویب قوانین» به‌عنوان شرط مداخله‌گر، «عدم غلبه منافع فرزندپذیری بر معایب آن در مورد دختران و زنان مجرد» به‌عنوان تعاملات و در نهایت «ضعف استقبال از قانون جدید فرزندخواندگی از سوی دختران و زنان مجرد و نهادهای ذیربط» به‌عنوان پیامد در گرایش دختران و زنان مجرد به اقبال از قانون جدید فرزندخواندگی مشخص شدند.

کلیدواژه‌ها

بی‌سرپرست؛ بدسرپرست؛ دختران و زنان مجرد؛ فرزندپذیری؛ کودکان؛ نوجوانان

مراجع

1. آذرنوش، آ. (1386). فرهنگ معاصر عربی و فارسی. چاپ هشتم. تهران: نشر نی.
2. ارفع نیا، ب.، جرفی، ه. (1394). وضعیت حقوقی فرزند خواندگی در حقوق ایران، مقررات بین المللی و تعارض قوانین. مجلة تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین الملل. (28)، 27-1.
3. آریان­پور کاشانی، م. (1381). فرهنگ جامع پیشرو فارسی – انگلیسی. چاپ اول. جلد سوم. تهران: جهان رایانه.
4. آزاد ارمکی، ت. (1389). جامعه‌شناسی خانوادة ایرانی. تهران: انتشارات سمت.
5. استراوس، ا.، کربین، ج. (1393). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریة زمینه­ای. ترجمة ابراهیم افشار. چاپ دوم. تهران: نشر نی.
6. آقا بیگلویی، ع.، رسول‌زاده طباطبایی، س. ک.، موسوی چلک، س. ح. (1380). کودک‌آزاری. چاپ اول. تهران: نشر آوند دانش.
7. امامی، ا. (1349). نسب در حقوق ایران و فرانسه. رسالة دکتری منتشرنشدة حقوق قضایی. دانشگاه تهران، ایران.
8. جعفری لنگرودی، م. ج. (1370). ترمینولوژی حقوق. چاپ پنجم. جلد 14. تهران: نشر گنج دانش.
9. دهخدا، ع.‌ ا. (1377). لغت‌نامة دهخدا. جلد هفتم. چاپ دوم. تهران: نشر دانشگاه تهران.
10. رزاقی، ر. (1385). فرزندپذیری. تهران: نشر ادارة کل روابط عمومی سازمان بهزیستی.
11. رستمی، م. (1395). بررسی تطبیقی فرزندخواندگی در نظام حقوقی ایران و کانادا. پایان­نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد مطالعات زنان گرایش حقوق زن در اسلام. دانشگاه الزهرا، ایران.
12. رضوانی مفرد، ا. ظفری، م. (1394). تحول در نظام حقوقی حمایت از کودکان بدون سرپرست. دو فصل­نامة علمی- پژوهشی دانش حقوق مدنی، (2)، 34-22.
13. صالحی، ح.ر. باقری مطلق، ن. (1395). مطالعة تطبیقی فرزندخواندگی در نظام حقوقی ایران و فرانسه با رویکردی بر قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مصوب 1353. فصل­نامة علمی - ترویجی فقه و حقوق، (64)، 107-85.
14. صفایی، ح. امامی، ا. (1381). حقوق خانواده. چاپ اول. جلد دوم. تهران: نشر دانشگاه تهران.
15. طباطبایی، س. م. ح. (1383). المیزان فی تفسیر القران. ترجمة سید محمد باقر موسوی همدانی. جلد 16. قم: مؤسسة دارالعلم.
16. ظفری، م. خدایی، م. (1394). بررسی فقهی و حقوقی ازدواج سرپرست با فرزندخوانده. مجلة مبانی فقهی حقوق اسلامی، (15)، 98-77.
17. عالمی طامه، ح. (1391). فرزندخواندگی در اسلام. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
18. عبادی، ش. (1387). حقوق کودک. چاپ هفتم. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
19. علی‌اکبری، ف. توکل، خ. (1389). بررسی تجارب روانی خانواده‌های دارای فرزندخوانده. مجلة تحقیقات علوم رفتاری، (2)، 132-125.
20. غمامی، س.م. م. (1383). فرزندخواندگی در خانوادة رومی- ژرمنی با بررسی تطبیقی در حقوق آلمان و فرانسه. مجلة کانون، 55، 136-119.
21. فخیمی، ف. (1394). ارزیابی نظام فرزندخواندگی در حقوق ایران با تأکید بر قانون مصوب 1392. پایان­نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد علوم اجتماعی. دانشگاه شهید چمران، ایران.
22. فدوی، س. (1385). تعارض قوانین در حقوق ایران با تأکید بر احوال شخصیه. چاپ اول. تهران: نشر طرح نوین اندیشه.
23. متولی، س.م. (1379). قانون حاکم بر فرزندخواندگی از نظر مقررات داخلی و حقوق بین‌الملل خصوصی ایران. چاپ اول. تهران: نشر میزان.
24. مرادخان، م. (1394). بررسی نهاد سرپرستی کودک توسط زنان مجرد در نام حقوقی ایران. پایان­نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد مطالعات زنان. دانشگاه تربیت مدرس، ایران.
25. مقدس، ع. ‌ا. اسلام، ع. (1385). کاوشی در نظریة انتخاب عقلانی با تأکید بر آراء مایکل هکتر. مجلة علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد.(1)، 211-175.
26. مولوی، ع. (1393). بررسی فرزندخواندگی و فرزندپذیری در قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست جدید و قدیم. قزوین: مؤسسة آموزش عالی کار.
27. نفریه، م. (1397). تسهیلات قانونی برای قبول فرزندخواندگی، بازیابی 9 فروردین، 1397، سایت: خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی (آنا) https://ana.press/fa/news.
28. واحدی، م. (1379). حقوق خانواده در سوئد. چاپ اول. تهران: نشر گنج دانش.

 

29. Butlinski, A., Rowe, H., Goddard, C., & Freezer, N. (2018). The adoption of children from out-of-home care: how decision-makers explain the low rates of adoption in Victoria, Australia. Journal of Public Child Welfare, 1-26.
30. Malm, K., & Welti, K. (2010). Exploring motivations to adopt. Adoption Quarterly, 13(3-4), 185-208.
31. Palacios, J., Rolock, N., Selwyn, J., & Barbosa-Ducharne, M. (2018). Adoption Breakdown: Concept, Research, and Implications. Research on Social Work Practice,
32. Rijk, C. H., Hoksbergen, R. A., ter Laak, J. J., van Dijkum, C., & Robbroeckx, L. H. M. (2006). Parents who adopt deprived children have a difficult task. Adoption Quarterly, 9 (2-3), 37-61.
33. Wallace, R., & Wolf, A. (2006). Contemporary sociological theory: Expanding the classical theory.