مطالعه ژنتیکی و میکرومورفولوژی خاک‌های واقع بر سطوح مختلف ژئومورفیک در پلایای جازموریان

آب و خاک

مقاله 6، دوره 35، شماره 3 - شماره پیاپی 77، مرداد و شهریور 1400، صفحه 379-394   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2021.67332.0

نویسندگان

صالح سنجری¹؛ محمد هادی فرپور^{* 2}؛ مجید محمودآبادی²؛ سعید برخوری³

¹دانشجوی دکتری گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

²استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

³استادیار مهندسی طبیعت، دانشکده‌ی منابع طبیعی، دانشگاه جیرفت

چکیده

پلایا یکی از شکل­های اراضی مهم در مناطق خشک بوده و سطح زیادی را در این مناطق به خود اختصاص داده است. این شکل اراضی از سطوح مختلف ژئومورفیک تشکیل شده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی خصوصیات فیزیکی-شیمیایی، طبقه­بندی (براساس دو سامانه آمریکایی (2014) و جهانی (2015)) و میکرومورفولوژی خاک­های واقع در سطوح مختلف ژئومورفیک پلایای جازموریان بود. سطوح مسطح رسی-سدیمی، مسطح رسی، فن دلتا، نوار مرطوب، مسطح رسی پف­کرده و پوسته نمکی طی مطالعات صحرایی و بررسی­های تصاویر گوگل، تصاویر ماهواره­ای و نقشه­های توپوگرافی شناسایی شدند. بر روی هر واحد ژئومورفیک یک یا چند خاکرخ حفر، تشریح و پس نمونه­برداری تحت آزمایش­های معمول قرار گرفتند. نتایج مطالعه نشان داد که میزان هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک­ها در محدوده 5/0 تا 2/222 دسی زیمنس بر متر متغیر است، که کمترین و بیشترین میزان هدایت الکتریکی به ترتیب مربوط به سطوح ژئومورفیک فن دلتا و پوسته نمکی می­باشد. بلورهای عدسی شکل گچ و پوشش رس در این پلایا شناسائی شدند. پوشش رس مشاهده شده در این منطقه، نوعی متفاوت از پوشش رس می­باشد که تحت اثر پراکنندگی سدیم تبادلی ایجاد شده است. نام­گذاری خاک­ها، نشان از مزیت طبقه­بندی جهانی نسبت به رده­بندی آمریکایی می­باشد به نحوی که خاک­های شور و خاک­های شور و سدیمی را به خوبی از یکدیگر تفکیک کرده و در دو گروه مرجع مختلف سولونتز و سولونچاک قرار می­دهد، در حالی که رده­بندی آمریکایی خاک­ها را فقط در زیر­رده سالیدز قرار می­دهد.

کلیدواژه‌ها

پوشش رس؛ خاک شور؛ رده‌بندی آمریکایی؛ ژئومورفولوژی؛ طبقه‌بندی جهانی

مراجع

1-         Banaie M.H. 1998. Soil Moisture and Temperature Regimes Map of Iran. Soil and Water Research Institute of Iran, Iran.

2-         Bower C.A., and Hatcher J.T. 1966. Simultaneous determination of surface area and cation exchange capacity. Soil Science Society American Journal 30: 525–527.

3-         Esfandiarpour Borujeni I., Salehi M.H., Karimi A., and Kamali A. 2013. Correlation between soil taxonomy and World Reference Base for soil resources in classifying calcareous soils: (A case study of arid and semi-arid regions of Iran). Geoderma 197-198: 126-136.

4-         Esfandiarpour-Borujeni I., Mosleh Z., and Farpoor M.H. 2018. Comparing the ability of Soil Taxonomy (2014) and WRB (2015) to distinguish lithologic discontinuity and an abrupt textural change in major soils of Iran. Catena 165: 63–71.

5-         Farpoor M.H., Eghbal M.K., and Khademi H. 2003. Genesis and micromorphology of saline and gypsiferous Aridisols on different geomorphic surfaces in Nough area, Rafsanjan. Journal of Science & Technology of Agriculture & Natural Resources 7: 71–93. (In Persian with English abstract)

6-         Farpoor M.H., Neyestani M., Eghbal M.K., and Esfandiarpour Borujeni I. 2012. Soil–geomorphology relationships in Sirjan playa, south central Iran. Geomorphology 138(1): 223–230.

7-         Gee G.W., and Bauder J.W. 1986. Particle size analysis. In: Klute, A. (Ed.), Methods of Soil Analysis. Agron. Monger, No Vol. 9. ASA and SSSA, Madison, WI, pp. 388–409.

8-         Gerasimova M.I. 2010. Chinese soil taxonomy: between the American and the international classification systems. Eurasian Soil Science 43(8): 945–949.

9-         Ghasemzadeh M., Karimi A., Zeinadini A., and Khorassani R. 2017. Investigationof Clay Mineralogy, Micromorphology and Evolution of Soils in Bajestan Playa. Journal of Water and Soil 30(6): 2046-2059. (In Persian with English abstract)

10-     Hashemi S.S., Baghernejad M., Owliaie H.R., and Najafi-Ghiri M. 2014. Effect of soil moisture regime on micromorphoogy of gypsum pedofeatures in soils of Fars province. Journal Water and Soil Conservation 21: 59-83.

11-     IUSS Working Group WRB. 2007. World reference base for soil resources 2006, first update 2007. World Soil Resources Reports No. 103. FAO, Rome.

12-     IUSS Working Group WRB. 2015. World reference base for soil resources 2014, update 2015. International soil classification system for naming soils and creating legends for soil maps. World Soil Resources Reports No. 106. FAO, Rome.

13-     Jafarzadeh A.A., and Burnham C.P. 1992. Gypsum Crystals in Soils. Soil Science 43: 409-421.

14-     Kemp R.A., Tomas P.S., Sayago J.M., Debyshire E., King M., and Wagner L. 2003. Micromorphology OSL dating of the basalt part of the loess-paleosol sequence at La Mesuda in Tucuman province, northwest Argentina. Quaternary International 106–107: 111–117.

15-     Khormali F., Abtahi A., Mahmoodi S., and Stoops G. 2003. Argillic horizon development in calcareous soils of arid and semiarid regions of southern Iran. Catena 53(3): 273–301.

16-     Krinsley D.B. 1970. A Geomorphological and Paleoclimatological Study of the Playas of Iran. Geological Survey, United States Department of Interior, Washington DC, 227 pp.

17-     Moghbeli M., Owliaie H.R., Sanjari S., and Adhami E. 2019. Genetic Study of Soil-Landscape Relationship in Arid Region of Faryab, Kerman Province. Journal of Water and Soil 33(2): 333-347. (In Persian with English abstract)

18-     Mohammadi A. 2010. Sedimentology and sedimentary geochemistry of Jazmuriyan playa. Arid Biom Scientific and Research Journal 1(1): 68-78. (In Persian with English abstract)

19-     Namaki L. 2003. Analysis of Makran aeromagnetic data, M.Sc.thesis, 88pp. University of Tehran, Institute of Geophysics.

20-     Nelson R.E. 1982. Carbonate and Gypsum. P. 181-196. In: A. L. Page et al. (ed), Methods of Soil Analysis. Part II. 2nd ed., Agron. Monogar. No: 9. ASA and SSSA. Madison, WI.

21-     Nelson D.W., and Sommers L.E. 1982. Total Carbon, Organic Carbon and Organic Matter. p. 539-577. In: A. L. Page et al (Ed), Methods of Soil Analisis. Part II. 2nd ed., Agron. Monogar. No: 9. ASA and SSSA. Madison, WI.

22-     Nooraee K. 2010. Soil Genesis and Classification in Sirch-Kaleshoor Toposequence, Loot Watershed, Kerman. MSc thesis. Shahid Bahonar University of Kerman, Iran.

23-     Owliaiea H.R., Adhami E., Najafi Ghiri M., and Shakeri S. 2018. Pedological Investigation of a Litho-Toposequence in a Semi-Arid Region of Southwestern Iran. Eurasian Soil Science 51(12): 1447–1461.

24-     Rosen M.R. 1994. The importance of groundwater in playas: a review of playa classifications and the sedimentology and hydrology of playas. In: Rosen, M.R. (Ed.), Palaeoclimateand basin evolution of playa systems: Boulder, Colorado, Geological Society of America Special Paper 289: 1–18.

25-     Sanjari S., Farpoor M.H., Eghbal M.K., and Esfandiarpoor Boroujeni I. 2011. Genesis, micromorphology and clay mineralogy of soils located on different geomorphic surfaces in Jiroft area. Journal of Water and Soil 25(2): 411-425. (In Persian with English abstract)

26-     Sanjari S., Farpoor M.H., Mahmoodabadi M., and Barkhori S. 2020. Comparison of Soil Taxonomy (2014) and WRB (2015) in classification of soils in Iranshahr and Dalgan Regions, Sistan and Baluchestan Province. Journal of Water and Soil 34(5): 1081-1091. (In Persian with English abstract)

27-     Sarmast M., Farpoora M.H., Jafaria A., and Esfandiarpour Borujeni I. 2019. Tracing environmental changes and paleoclimate using the micromorphology of soils and desert varnish in central Iran. Desert 24(2): 331–353.

28-     Schaetzel R., and Anderson S. 2005. Soils: Genesis and Geomorphology. Cambridge University Press, 817 pp.

29-     Schoeneberger P.J., Wysocki D.A., Benham E.C., and Soil Survey Staff. 2012. Field book for describing and sampling soils. Natural Resources Conservation Service, National Soil Survey Center, Lincoln, NE.

30-     Soil Survey Staff. 2006. Keys to Soil Taxonomy. 10th., ed. USDA-Natural Resources Conservation Service, Washington, DC.

31-     Soil Survey Staff. 2010. Keys to Soil Taxonomy. 11th ed. USDA-Natural Resources Conservation Service, Washington, DC.

32-     Soil Survey Staff. 2014. Keys to Soil Taxonomy. 12th. ed. USDA-Natural Resources Conservation Service, Washington, DC.

33-     Stoops G. 2003. Guidelines for the Analysis and Description of Soil and Regolith Thin Sections. Madison, WI: Soil Science Society of America.

34-     Zinck J.A. 2016. The geopelogic approach. In: Zinck, J.A., Metternicht, G., Bocco, G., De Valle, H.F. (Eds.), Geopedology: An integration of Geomorphology and Pedology for Soil and Landscape Studies. Springer, p. 556 https://doi.org/10.1007/978-3-319-19159-1.