واکاوی تاثیر ابرناکی بر تابش فرابنفش تجمعی روزانه UVB در مناطق خشک و نیمه خشک ایران

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 تیر 1400  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2021.15010.0

نویسندگان

علی اکبر سبزی پرور ¹؛ علیرضا سیف زاده مومن سرایی²

¹دانشگاه بوعلی سینا همدان

²بوعلی سینا

چکیده

اگرچه سهم کل انرژی در طیف UV بین 5 الی 7 درصد کل انرژی خورشید می‌باشد، ولی همین مقدار نقش مهمی در فعالیت‌های بیولوژیکی و فتوشیمیایی زمین و جو ایفا می کند. طبق سوابق موجود، تاکنون پژوهشی جهت مقایسه تابش فرابنفش در شرایط مختلف جوی در ایران انجام نگرفته است. در این پژوهش با استفاده از داده‌های عمق نوری ابر، عمق نوری هواویز، اُزون کلی جو و آلبیدوی سطح که از تصاویر ماهواره‌ای دریافت شد، مقدار تابش تجمعی روزانه در محدوده طیف (280-315nm) UVB با استفاده از مدل چند لایه انتقال تابشی TUV5.3 (تهیه شده در مرکز NCAR کلرادو آمریکا) در دوره‌ی اقلیمی 13 ساله در 22 ایستگاه از مناطق خشک و نیمه خشک کشور برآورد گردید. نتایج در سه حالت شرایط آسمان کاملاً صاف، کاملاً ابری و واقعی برآورد و با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفت. برآوردها در شرایط آسمان کاملاً صاف و ابری حکایت از وجود بیشینه تابش UVB در فصل تابستان در نواحی جنوبی و جنوب شرقی منطقه مورد مطالعه دارد. بر اساس نقشه‌های منطقه‌ای، کمینه مقادیر روزانه UVB نیز در تمامی شرایط مورد بررسی در فصل زمستان مشاهده شد. مقادیر UVB تحت شرایط آسمان کاملاً ابری به نسبت آسمان کاملاً صاف به طور متوسط از 33 درصد در فصل تابستان تا 67 درصد در فصل پاییز کاهش نشان داد که تاکید بر اهمیت ابرناکی در کاهش تابش لحظه‌ای و تجمعی طیف UVB در ماه‌هایی با زوایای مایل خورشید و مقادیر کم ازون دارد. در شرایط واقعی آسمان، بیشینه شدت تابش تجمعی روزانه UVB در اغلب فصول در مناطق جنوبی منطقه متمرکز بود. البته در فصل تابستان، نفوذ مونسون هندوستان از سمت جنوبشرق، این بیشینه را قدری به سمت نواحی مرکزی منطقه مورد مطالعه منتقل نمود.

کلیدواژه‌ها

تابش بیولوژیکی سطحی؛ شرایط ابری؛ مدل انتقال تابش چند لایه‌ای TUV5؛ میانگین فصلی UVB

مراجع