مدلسازی پویایی بانک بذر یولاف وحشی (Avena fatua) در مزرعه گندم

پژوهشهای زراعی ایران

دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 13، 1388   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

در این تحقیق پویایی جمعیت و تغییرات بانک بذر یولاف وحشی در مزرعه گندم بوسیله یک مدل چند مرحله ای با همزمانی چرخه زندگی افراد مورد بررسی قرار گرفت. مدل تغییرات جمعیت را بر اساس خروجی (تلفات از بانک بذر و جوانه زتی) و ورودی بذر به بانک (تعداد بذور تولید شده و تعداد بذرهای وارد شده به خاک) با فاصله زمانی یک ساله پیش بینی می کند. تلفات بانک از بذر وابسته به تراکم بوده و تلاش تولید مثلی یولاف از طریق رابطه آلومتری بین وزن تک بوته و میزان بذر تولید شده از هر بوته علف هرز توصیف شده است. تاثیر گندم بر بیومس یولاف و نیز تاثیر یولاف بر عملکرد گندم بر اساس روابط هایپربولیک بین تراکم گونه ها و ضرایب رقابتی بین و درون گونه ای در مدل تعریف شده است. مدل پس از واسنجی و تعیین اعتبار در مقابل اندازه گیری های مزرعه ای برای شبیه سازی پویایی بانک بذر بدون انجام عملیات کنترل مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که در جمعیت خالص یولاف، اندزه بانک بذر تقریبا از تراکم اولیه بذر در خاک مستقل بوده و بعد از ۵ سال به تعادل می رسد. رسیدن به نقطه تعادل در واقع به دلیل کاهش تلاش تولید مثلی یولاف در تراکم های بالای علف هرز و نیز تلفات ناشی از تراکم بذرهای موجود در خاک بود که باعث برابر شدن سرعت سالانه ورود و خروج بذور از بانک می شود. آنالیز حساسیت بر روی پارامترهای مدل نشان داد که در حضور گندم، تراکم گیاه زراعی و ضریب رقابتی گندم بر روی یولاف مهمترین عوامل کنترل کننده اندازه بانک بذر می باشند. بر اساس نتایج شبیه سازی ۲۰% افزایش تراکم گندم یا ۲۰% افزایش ضریب رقابتی گندم قادر خواهد بود تا سرعت افزایش اندازه بانک بذر یولاف را بدون عملیات کنترل بطور چشم گیری کاهش دهد. عملکرد نسبی گندم در شرایط آلودگی به یولاف وحشی و بدون عملیات کنترل، در صورت افزایش ضریب رقابتی گندم به اندازه ۲۰% بعد از ۵ سال کشت متوالی به ۸/۰ و بعد از ۱۰ سال کشت به ۶/۰ رسید. بر این اساس نتیجه گیری شد که اصلاح ارقام گندم با قدرت رقابتی بالاتر در مقابل یولاف و افزایش تراکم گندم راهکارهای مدیریتی مناسبی برای جلوگیری از افزایش اندازه جمعیت علف هرز و کاهش خسارت بدون انجام عملیات کنترل می باشند.

مراجع