ساختار جوامع، تنوع گونه‌ای و نقشه پراکنش علف‌های هرز در چمن‌کاری بوستان‌های شهر تهران

پژوهش های حفاظت گیاهان ایران

مقاله 5، دوره 37، شماره 2 - شماره پیاپی 60، تیر 1402، صفحه 165-176   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jpp.2021.31997.0

نویسندگان

علی لشکری¹؛ مهدی راستگو^{* 1}؛ مهدی مین باشی معینی²؛ علی قنبری¹

¹گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²بخش تحقیقات علف‌های هرز، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

سرانه فضای سبز درون شهری در تهران 5/15 متر مربع می‌باشد. از عوامل تأثیرگذار جهت حفظ و افزایش این میزان، و رسیدن آن به حد استاندارد جهانی (25 متر مربع)، مدیریت صحیح علف‌های هرز می‌باشد. مدیریت مناسب علف‌های‏هرز مستلزم شناخت کافی از ساختار جوامع، تنوع، شاخص‏های جمعیتی و نحوه پراکنش آنها می‏باشد. در همین راستا تحقیقی در سال‌های 94-1393 در چمن‌کاری بوستان‌های 22 منطقه شهر تهران انجام شد. نمونه‌برداری در فصل تابستان و با استفاده از روش سیستماتیک W انجام و علف‌های هرز به تفکیک جنس و گونه شناسایی و شمارش شدند. فواصل نقاط نمونه‏برداری بین 5 تا 40 قدم بر روی هر بازوی W با توجه به قطعات موجود در فضای سبز در نظر گرفته شد و در مجموع 60 نقطه بر روی هر قطعه W در نظر گرفته شد و 60 کادر به ابعاد 1 × 1 متر در نظر گرفته شد. مختصات جغرافیایی همه چمن‌کاری بوستان‌ها که شامل طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا بود با یک دستگاه GPS دقیق ثبت‌شده و در فرم‌های مربوطه یادداشت شد. در نهایت فراوانی، یکنواختی، میانگین تراکم شاخص غالبیت گونه‌ها محاسبه شد. جهت تهیه نقشه پراکنش علف‌های هرز نیز از نرم‌افزار ArcGis و ArcMap استفاده شد. در مجموع، تعداد 52 گونه علف هرز از 21 تیره گیاهی در سطح شهر تهران شناسایی شد. از نظر تراکم علف‌های هرز، چمن‌کاری بوستان‌های متعلق به مناطق 17 و 16 به‌ترتیب با 38/34 و 25/24 بوته در متربع بیشترین و چمن‌کاری بوستان‌های مناطق 5، 12، 20 و 21 به‌ترتیب با 7، 05/9، 31/9 و 55/9 بوته در متر مربع کمترین تراکم علف‌های هرز را دارا بودند. از 52 گونه شناسایی شده، 27 گونه (51%) به چهار تیره کاسنی (Asteraceae)، گندمیان (Poaceae)، بقولات (Fabaceae) و اسفناج (Chenopodiaceae) تعلق داشتند. این چهار تیره به‌ترتیب با 10، 7، 6 و 4 گونه بیشترین تنوع را در سطح چمن‌کاری بوستان‌های شهر تهران داشتند. از نظر چرخه زندگی، 32 گونه یکساله، 18 گونه چند ساله، 2 گونه دوساله، در چمن‌کاری بوستان‌های شهر تهران شناسایی شدند. در بین گونه‌ها، 45 گونه پهن برگ و 7 گونه باریک برگ (6 گونه گراس و یک گونه از سایر باریک برگ‌ها) بودند. از نظر شاخص وفور (AI)، علف‌های هرز گل قاصد (Taraxacum officinale L.)، هفت‌بند پا کوتاه (Polygonum patulum M. Bieb)، بارهنگ (Plantago major L.)، شیرتیغک رطوبت پسند (Sonchus oleraceus L.) و پنجه مرغی (Cynodon dactylon (L.) Pers) به‌ترتیب با شاخص‌های غالبیت 24/164، 57/144، 07/143، 76/124 و 27/138 به‌عنوان علف‌های هرز غالب چمن‌کاری‌های شهر تهران شناخته شدند.
 

کلیدواژه‌ها

تراکم؛ شاخص وفور؛ شانون وینر؛ گل قاصد

مراجع

• (2017). Statistical Yearbook of Tehran. Publications information and communication technology organization of Tehran municipality. (In Persian)
• Booth, B.D., Murphy, S.D., & Swanton, C.J. (2003). Weed Ecology in Natural and Agricultural Systems. CABI Publishing.
• Busey, P. (2003). Cultural management of weeds in turfgrass: A review. Crop Science, 43, 1899-1911. https://doi.org/10.2135/cropsci2003.1899
• Esmaili, S., & Salehi, H. (2009). Floristic composition of weed community in turfgrass fields of Bajgah, Iran. Iranian Journal of Weed Science, 5, 55-64.
• Hasannejad, S., Alizadeh, H.M., Mozafarian, V., Chayichy, M.R., & Minbashi Moeini, M. (2009). Survey of density and abundance for Barely field’s Weeds in Azarbayjan shargi province. Journal of Weeds Iran, 5, 69-90. (In Persian with English abstract)
• Karimi, H. (2007). Iranian Culture Culture. Forth volume. Iranian agriculture science publishing, Tehran. (In Persian)
• Karimi, H. (2008). Iranian Culture Culture. Fifth volume. Iranian agriculture science publishing, Tehran. (In Persian)
• Lak, M.R., Minbashi Moeini, M., & Hatamabadi Farahani, M. (2012). Weed irrigated wheat fields in markazi province using the system GIS. Journal of Modern Agriculture, 4, 315-331. (In Persian with English abstract)
• McCully, K.V., Sampson, M.G., & Watson, A.K. (1991). Weed survey of Nova Scotia, Lowbush blueberry (Vaccinium angustifolium) fields. Weed Science, 39, 180-185. https://doi.org/10.1017/S0043174500071447  
• Mesdaghi, M. (2005). Plant Ecology. University of Mashhad Publishing. (In Persian)
• Minbashi Moeini, M., Baghestani, M.A., & Rahimian Mashhadi, H.R. (2008). Introducing an abundance index for assessing weed flora in survey studies. Weed Biology and Management, 8, 172-180. https://doi.org/1111/j.1445-6664.2008.00293.x
• Mozaffarian, V. (2007). A Dictionary of Iranian Plants Names. Farhange moaser publishing. (In Persian)
• Najafi, H., & Baghestani, M.A. (2010). Recognizing and Managing Weeds in Parks and Urban Greenspaces. Ministry of jihad agriculture agricultural research, education organization Irainian research institute of plant protection. (In Persian)
• Rashed Mohassel, M.H., Nagafi, H., & Dokhtakbarzadeh, M. (2009). Biology and Weeds control. University of Mashhad Publishing. (In Persian)
• Sanjari, S. (2012). Guidance of Usage of Arcgis 10. Abed publishers. (In Persian)
• Thomas, A.G., & Dale, M.R.T. (1991). Weed community structure in spring-seeded crops in Manitoba. Plant Science, 71, 1069-1080. https://doi.org/10.4141/cjps91-149
• Thomas, A.G. (1985). Weed survey system used in Saskatchewan for cereal and oilseed crops. Weed Science, 33, 34-43.
• Uddin, K.M., Juraimi, A.S., Begum, M., Rahim, A.A., & Othman, R. (2009). Floristic composition of weed community in turfgrass area of west peninsular Malaysia. International Journal of Agricultural Biology, 11, 13-20.
• Veisi, M., Rahimian, H., Alizadeh, H., Minbashi, M., & Oveisi, M.(2016). Survey of associations among soil properties and climatic factors on weed distribution in wheat (Triticum aestivum ) in Kermanshah province. Journal of Agroecology, 8, 197-211. (In Persian with English abstract)