تحلیلی بر آسیب‌پذیری سرمایه‌های معیشتی خانوارهای روستایی در سیل شهرستان آق‌قلا

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 اسفند 1399  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2021.68260.1006

نویسندگان

بهمن صحنه ¹؛ عبدالمجید نورتقانی²

¹گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

²گروه معماری، دانشکده مهندسی، دانشگاه گلستان، گرگان ، ایران

چکیده

اهداف: وقوع فزاینده حوادث فاجعه‌بار به‌خصوص وقوع سیل یکی از مهمترین نگرانی‌ها در دهه‌های اخیر بوده و تاثیر آن بر ساکنان نواحی سیل‌زده نامتناسب و ساکنان نواحی روستایی به خاطر وابستگی به معیشت کشاورزی صدمات فراوانی می‌بینند. این مطالعه تاثیر سیل بر سرمایه‌های معیشتی خانوارهای روستایی را تحلیل نماید.
روش: پژوهش از نوع کاربردی و روش‌ آن توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر پیمایش و جامعه آماری خانوارهای ساکن در ۸ روستای شهرستان آق‌قلا تشکیل می‌دهد و 346 خانوار بعنوان حجم نمونه تعیین گردید. به‌منظور تحلیل آسیب‌پذیری سرمایه‌های معیشتی از 43 متغیر در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فیزیکی، طبیعی و انسانی در قالب طیف لیکرت استفاده شد. ابزار جمع‌آوری داده‌ها مبتنی بر پرسشنامه محقق‌ساخته که روایی محتوایی آن توسط اساتید و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ برابر 89 درصد بدست آمده است. پرسشنامه‌ها با کمک آزمون‌های آماری فریدمن، کای‌اسکوئر و کروسکال والیس در نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها / نتایج: یافته‌ها نشان می‌دهد که کشاورزی منبع اصلی درآمد این منطقه است و سیل بر سرمایه معیشتی مانند زمین، آبیاری، دام‌ها، واحدهای مسکونی، زیرساخت‌ها و فرصت‌های شغلی تاثیر نامطلوب گذاشته و منابع درآمدی را تضعیف نموده است. نتایج آزمون فریدمن بیانگر آن است که بیشترین آسیب‌پذیری به ترتیب به سرمایه‌های فیزیکی، اقتصادی، انسانی، اجتماعی و طبیعی رخ داده است.
نتیجه‌گیری: استراتژی همکاری بخش‌های دولتی و خصوصی می‌تواند به مقاومت سیل‌زده‌ها کمک کند. علاوه‌براین، ایجاد سیستم هشدار سریع و ظرفیت‌سازی برای مقابله با بلایا مفید خواهد بود و این اقدامات باید در مناطق مستعد سیل انجام شود.

کلیدواژه‌ها

سیل؛ معیشت پایدار؛ امنیت؛ نواحی روستایی؛ شهرستان آق‌قلا

مراجع