تجربه زیسته مراقبه گران ویپاسانا و پیامدهای اجتماعی مراقبه گری با تأکید برگرایش به خشونت

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 8، دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 35، شهریور 1399، صفحه 261-233   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2021.59123.0

نویسندگان

سید حسین سراج زاده¹؛ علیرضا کریمی^{* 2}؛ مسعود روزبهانی³

¹دانشیار،گروه جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

²استادیار،گروه جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

³کارشناس ارشد جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

مراقبه ویپاسانا به ­عنوان یکی از جریان­ های اصلی مراقبه ­گری در ایران، هدف اصلی خود را مبتنی بر کنترل خشم، پرهیز از خشونت و ایجاد آرامش برای پیروان می ­داند. بررسی چنین پیامدهایی نیازمند مطالعه علمی است و خلاء مطالعات جامعه­ شناختی در این زمینه وجود دارد. بر همین اساس این پژوهش، به­ دنبال مطالعه تجربه زیسته مراقبه ­گران و یپاسانا و پیامدهای اجتماعی آن با تأکید بر گرایش به خشونت می ­باشد. خشونت مورد مطالعه شامل خشونت کلامی، فیزیکی، نمادین و سیستمی است. مراقبه ­گران نیز شامل افرادی هستند که حداقل یک دوره ده روزه مراقبه ویپاسانا را گذرانده ­اند. روش­ شناسی پژوهش کیفی بوده و از روش تحلیل تماتیک استفاده شده است. روش نمونه­­ گیری، هدفمند است و با چهارده نمونه مصاحبه شده است. یافته ­های پژوهش نشان می ­دهد که مراقبه‌گران ­ویپاسانا در مواجه با خشونت نمادین و سیستمی به دو گروه تقسیم می­ شوند، گروه اول این دو بعد از خشونت را ادراک می­ کنند و گروه دوم ادراکی از آن ندارند. مراقبه ­گران گروه اول و همچنین تمامی مراقبه ­گران در برابر خشونت کلامی و فیزیکی به دو صورت منفعل و فعال همراه با ساز و کارهای خاص خود به خشونت پاسخ می­ دهند. مراقبه ­گران ویپاسانا، در مراحل مختلف مراقبه ­گری با آموزه­ هایی که در خصوص عدم وابستگی مادی و معنوی و عدم واکنش به خوشایندها و ناخوشایندها کسب می ­کنند، زندگی خود را در جهت پذیرش و تسلیم وضعیت موجود هدایت می­ کنند. تعاملات اجتماعی درون­ گروهی مراقبه­ گران علاوه بر اینکه سبب کاهش سرمایه اجتماعی برون­ گروهی آن­ها شده است، زمینه جدایی خودخواسته و آگاهانه مراقبه­ گران و انزوای اجتماعی آن­ها را فراهم ­آورده است.

کلیدواژه‌ها

مراقبه ویپاسانا؛ خشونت؛ تغییر الگوی عادت ذهنی؛ سرمایه اجتماعی؛ انزوای اجتماعی

مراجع

1. احسان نیارمی، آ.، نجاتی، و.، حسنی، ف. (1390). تأثیر تمرینات مراقبه تمرکزی بر کارکرد توجه پایدار، انتخابی و انتقالی در زنان. تحقیقات روا­­ن­شناختی. 3 (11)، 124-107.
2. احمدی، ج.، موحدیان ­عطار، ع. (1394). بررسی تطبیقی مفهوم و حقیقت مراقبه در عرفان اسلامی و عرفان بودایی. معرفت ادیان. 6 (3)، 30-7.
3. اصغرنژاد، ن.، موسویان­زاده، ع.، موسویان­زاده، ت. (1396). بررسی عوامل مؤثر بر بروز خشونت در بین دانش آموزان مقطع متوسطة اول شهر دهدشت در سال 1396. مطالعات روان­شناسی و علوم تربیتی. 3 (23)، 30-1.
4. چلبی، م.، امیر کافی، م. (1383). تحلیل چند سطحی انزوای اجتماعی. جامعه­شناسی ایران. 5 (2)، 31-3.
5. رسول­زاده، ع. (1390). عرفان و رهبانیت در مسیحیت. معرفت ادیان. 2 (3)، 109-79.
6. ریاحی، م. ا. (1392). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط میزان با گرایش به عرفان­های نوظهور در بین جوانان. مطالعات معنوی. 7، 70-39.
7. ژیژک، ا. (1396). خشونت: پنج نگاه زیر چشمی. ترجمة علی­رضا پاک­نهاد. تهران: نشر نی.
8. سعیدی، م. م. (1396 الف). علل، انگیزه و پیامدهای ورود به عرفان حلقه. علوم اجتماعی، 24 (79)، 233-191.
9. سعیدی، م. م. (1396 ب). مطالعة جامعه­شناختی انرژی درمانی. مطالعات اجتماعی ایران، 11 (14)، 100-75.
10. سن، آ. (1395). هویت و خشونت. ترجمة فریدون مجلسی. تهران: نشر پایان.
11. شایگان، د. (1389). ادیان و مکتب‌های فلسفی هند. جلد اول. تهران: انتشارات امیرکبیر.
12. شفرز، ب. (1396). مبانی جامعه­شناسی جوانان. ترجمة کرامت­الله راسخ. تهران: نشر نی.
13. ضیایی، س. ع. (1393). تأثیرپذیری تصوف ایرانی از آیین بودا با تمرکز بر اندیشة مدارا طلبی و شفقت بر خلق. مطالعات شبه قاره. 6 (21)، 118-99.
14. علیوردی­نیا، ا.، ریاحی، م. ا.، فرهادی، م. (1390). تحلیل اجتماعی خشونت شوهران علیه زنان: مدلی نظری و آزمونی تجربی. مسائل اجتماعی ایران (دانشگاه خوارزمی). 2 (2)، 127-95.
15. کریمی، ا.، بحرینیان، س. ع.، غباری­بناب، ب. (1391). بررسی اثربخشی مراقبه متعالی (مدیتیشن) بر کاهش افسردگی و اضطراب زنان دانشجو. مطالعات روان­شناسی بالینی. 3 (9)، 118-103.
16. گویانکا، س. ن. (1381). اینک مراقبه. ترجمة هما ارژنگی. کتاب قابل دسترس در سایت کتابناک در اردیبهشت ماه 1400.
17. محمدپور، ا. (1397). ضد روش (زمینه­های فلسفی و رویه­های عملی در روش شناسی کیفی). قم: نشر لوگوس.
18. محمدی، ح. (1385). بررسی عوامل موثر بر پرخاشگری دانش­آموزان پسر دورة آموزش متوسطة استان اردبیل. وزارت آموزش و پرورش، شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش اردبیل، 60-47.
19. نواح، ع.، نبوی، س. ع.، حیدری، خ. (1395). قومیت و احساس طرد اجتماعی: مخاطرات اجتماعی پیش­رو (مورد مطالعه قوم عرب شهرستان اهواز). جامعه­شناسی ایران. 17 (4)، 104-74.
20. هارت، و. (1394). هنر زندگی. ترجمة گروهی از مترجمان. تهران: نشر مثلث.
21. ویلیامز، ژ. پ. (1386). جامعه­شناسی ادیان. ترجمة عبدالرحیم گواهی. تهران: نشر علم.

 

22. Bergsmann, E.M., Van De Schoot, R., Schober, B., Finsterwald, M., Spiel, C., (2013). The effect of classroom structure on verbal and Physical aggression among Peers: a short-term longitudinal study. Journal of School Psychology; 51 (2): 159-74.
23. Casique L. C., Furegato, A. R. (2006). Violence against women: theoretical reflections. Revista Latino-Americana de Enfermagem, 14 (6): 95-110.
24. Fukuyama, F. (1995). Trust: the social virtues and the creation of prosperity. New York: Free Press.
25. R. J. et al (‎2018). Dissociating meditation proficiency and experience dependent EEG changes during traditional Vipassana meditation practice. Biological Psychology, May, 135, 65-75.
26. Wongtongkam, N., Day, A., Ward, P. R., Winefield, A. H. (‎2015). The influence of mindfulness meditation on angry emotions and violent behavior on Thai technical college students. European Journal of Integrative Medicine, 7 (2), 124-130.