بررسی کانی زایی آنتیموان و انتقال جرم در سنگ های میزبان، بائوت، غرب زاهدان (جنوب ‌شرق ایران)

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 2، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 27، 1399، صفحه 471-489   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v12i4.82554

نویسندگان

حلیمه مجددی مقدم^{* 1}؛ محمد بومری²؛ حبیب بیابانگرد²

¹گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

²گروه زمین‌ شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

کانسار آنتیموان بائوت درغرب زاهدان و در پهنه زمین‌ درز سیستان واقع ‌شده است. واحدهای سنگی منطقه شامل سنگ­ های مجموعه­ های افیولیت و فلیش هستند. کانی ­زایی آنتیموان به شکل رگه­ های کوارتز-استیبنیت و کوارتز، کربنات-استیبنیت در گسل ­های شمال ­شرقی منطقه تشکیل شده ­اند. سنگ­ های بازیک مثل بازالت و گابرو در مجاورت رگه­ های استیبنیت­ دار دگرسانی پروپیلیتیک و فلیش­ ها دگرسانی فیلیک نشان می­ دهند. هدف از این مقاله بررسی مشخصات و شرایط تشکیل کانسار آنتیموان بائوت و بررسی میزان تغییرات عناصر در طی فرایند کانی­ سازی است. بدین‌ منظور 36 نمونه از سنگ میزبان و رگه ­های معدنی با میکروسکوپ­ های پلاریزان بررسی و تعدادی از آنها به روش­ های ICP-MS‌، ICP-OES وXRF آنالیز شدند. نتایج نشان می­ دهد بازالت­ های دگرسان شده در مقایسه با بازالت­ های کمتر دگرسان شده از SiO₂ و Pb غنی و از عناصر Sb و As تهی شده ­اند.
غنی ­شدگی SiO₂ وCaO  در سنگ ­های میزبان به دلیل نفوذ رگه­ های سیلیسی و کلسیتی در آنهاست. بررسی سیالات درگیر روی کانی کوارتز نشان می­ دهد که دمای همگن ‌شدن و درجه شوری سیالات درگیر در کوارتز­های همراه با استیبنیت در بائوت به ترتیب از 130 تا  215 درجه سانتی ‌گراد و 2 تا 3 درصد وزنی معادل NaCl متغیر است. این دما و شوری در محدوده­ دما و شوری کانسارهای اپی­ترمال و آب­ های جوی است.

کلیدواژه‌ها

پهنه زمین ‌درز سیستان‌؛ کانی زایی آنتیموان؛ اپی ترمال؛ دما و شوری

مراجع

Ameri, H., 2010. Study of structural control on antimony ore- deposit genesis in Baout (Nosrat-abad) area, SE Iran. M.Sc. Thesis, Sistan and Baluchestan University, Zahedan, Iran, 138 pp. (in Persian with English abstract)

Barnes, H.L., 1998. Geochemistry of hydrothermal ore deposits. John Wiley & Sons, Malaysia, 972 pp.

Behrouzi, A., 1993. Geological map of Zahedan, scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

Bodnar, R.J., 1993. Revised equation and table for determining the freezing-point depression of H₂O–NaCl solutions. Geochimica et Cosmochimica Acta , 57‌(3): 683–684.

Boomeri, M., 2014. Ore deposits and mineral indexes of Sistan and Baluchestan province. 6^th Symposium of Iranian Society of Economic Geology, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran. (in Persian with English abstract)

Boomeri, M. and Mojadadi, H., 2018. Sb-mineralization in Sistan suture zone. 10^th Symposium of Iranian Society of Economic Geology, University of Esfahan, Esfahan, Iran. (in Persian with English abstract)

Boomeri, M.,  Mojadadi, H., Biabangard, H., 2018. Petrography and geochemistry of igneous rocks and Sb and Au mineralization in Sefidsang and Dargiaban areas, southeastern Iran. Petrology, 9(35): 193– 216. (in Persian with English abstract)

Boomeri, M., Moradi, R., Stein, H., Bagheri, S., 2019. Geology, Re-Os age, S and O isotopic composition of the Lar porphyry Cu-Mo deposit, southeast Iran. Ore Geology Reviews, 104:  477–494.

Camp, V.‌E. and Griffis, R.‌J., 1982. Character, genesis and tectonic setting of igneous rocks in the Sistan suture zone, eastern Iran. Lithos, 15(3): 221–23

Dill, H.G., Melcher, F. and Botz, R., 2008. Meso- to epithermal W-bearing Sb vein-type deposits in calcareous rocks in western Thailand: with special reference to their metallogenetic position in SE Asia, Ore Geology Reviews, 34(3):  242–262.

Farshidpour, J., 2012. Genesis of Sefidabeh Sb ore deposit. M.Sc. Thesis, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran, 125 pp. (in Persian with English abstract)

Grant, J.A., 1986. The isocon diagram—a simple solution to Gresen equation for metasomatic alteration. Economic Geology, 81(8): 1976–1982.

Grant, J. A., 2005. Isocon analysis: A brief review of the method and applications. Physics and Chemistry of the Earth, 30‌(17–18): 997–1004.

Gresens, R.L., 1967. Composition–volume relationships of metasomatism. Chemical Geology, 2: 47–55.

Guillemette, N. and Williams-Jones, A.‌E., 1993. Genesis of the Sb-W-Au deposits at Ixtahuacan, Guatemala: evidence from fluid inclusions and stable isotopes. Mineralium Deposita, 28(3): 167–180.

Gumiel, P. and Arribas, A., 1987.  Antimeny Deposits in the Iberian Pininsula, Economic Geology, 82(6): 1453–1463.

Hagemann, S.G. and Luders, V., 2003. P-T-X conditions of hydrothermal fluids and precipitation mechanism of stibnite-gold mineralization at the Wiluna lode-gold deposits, Western Australia: conventional and infrared microthermometric constraints. Mineralium Deposita, 38‌(8): 936–952.

Hashemian, E., Jamali, H. and Ahmadian, J., 2018. Mineralogy, alteration, fluid inclusion and geochemical constraints of the Tappeh-Khargoosh Cu-Au deposit (SW Ardestan). Journal of Economic Geology, 10(2): 299–324. (in Persian with English abstract)

Kesler, S.E., 2005. Ore-forming fluids. Elements, 1(1): 13–18.

Khorrami, Z., 2012. Genesis of Baout Antimony Deposit, Eastern Iran. M.‌Sc. Thesis, University of Sistan and Baluchestan, Zaheda, Iran, 149 pp. (in Persian with English abstract).

Leach, D.L., Sangster, D.F., Kelley, K.D., Large, R.R., Garven, G., Allen, C. R., Gutzmer, J. and Walters, S.S., 2005. Sediment-hosted lead-zinc deposits: A Global Perspective. Economic Geology, 100: 561–607.

Maclean, W.H., 1990. Mass change calculations in altered rock series. Mineralium Deposita, 25(1): 44–49.

Maclean, W.H. and Kranidiotis, P., 1987. Immobile elements as monitors of mass transport in hydrothermal alteration: Phelps Dodge massive sulfide deposit, Matagami. Economic Geology, 82(4): 951–962.

Marshall, R.R. and Joensuu, O., 1961. Crystal habit and trace element content of some galena. Economic Geology, 56(4): 758–771.

Marzi, M., 2016. Mineralogy, alteration and origin of Sb and Au mineralization in Sefidsang, South of Zahedan. M.Sc. Thesis, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran, 267 pp. (in Persian with English abstract)

Mazlum, Gh, 2017. Mineralogy, geochemistry and genesis of Lakhshak antimony deposit, Northwest, Zahedan. M.Sc. Thesis, Shahrood University of Technology, Shahrood, Iran, 171 pp. (in Persian with English abstract)

Mehvari, R., Shamsipour, R., Bagheri, H., Noghreyan, M. and Mackizadeh M.A., 2010. Mineralogical and fluid inclusion studies in the Kalchueh copper- gold deposit, East of Isfahan. Journal of Economic Geology, 1(1): 47–55. (in Persian with English abstract)

Moradi, R., 2012. Style and origin of Sb and Au mineralization in Shurchah, southeast of Zahedan. M.Sc. Thesis, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran, 158 pp. (in Persian with English abstract)

Moradi, R., Boomeri, M. and Bagheri, S., 2014. Petrography and geochemistry of intrusive rocks in the Shurchah antimony-bearing area southeast of Zahedan. Journal of Petrology, 5(18): 15-32. (in Persian with English abstract)

Narimani, A., 2001. Structure, texture and paragenesis of Chelpo and Kalate-Choubak Sb-As-Au deposit (Kuh-Sorkh of Kashmar) and controlling factors on it genesis and concentration. M.Sc. Thesis, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran, 109 pp. (in Persian with English abstract)

Nazarghazvinian, N., 2014. Geology, Alteration, Mineralization and geochemical exploration of Neygenan Fe and Sb- Au indexes, Northern of Boshrouyeh,South Khorasan province. M.Sc. Thesis, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran, 121 pp. (in Persian with English abstract)

Neiva. A.M.R., Andráš. P. and Ramos. J.‌M.‌F., 2008. Antimony quartz and antimony–gold quartz veins from northern Portugal, Ore Geology Reviews, 34‌(4): 533–546.

Niroumand, Sh., 2000. Geochemistry, mineralogy and genesis of Dashkasan Antimony Deposit (Kordestan Province-East of Qorveh). M.Sc. Thesis, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran, 255 pp. (in Persian with English abstract)

Pirajno, F., 2009. Hydrothermal Processes and Mineral Systems. Springer, Berlin, 1250 pp.

Saboori, S., 2017. Mineralogy, geochemistry and genesis of Heydarabad antimony ore deposit, northwest of Zahedan. M.Sc. Thesis, Shahrood University of Technology, Shahrood, Iran, 230 pp. (in Persian with English abstract)

Shepherd, T.J., Ranbin, A.H. and Alderton, D.H.M., 1985. A Practical Guide to Fluid Inclusion Studies. Blackie, Glasgow, 239 pp.

Sibson, R.H., Robert, F. and Poulsen, K.H., 1988. High-angle reverse faults, fluid-pressure cycling, and mesothermal gold–quartz deposits. Geology, 16(6): 551–555.

Whitney, D.‌L. and Evans, B.‌W., 2010. Abbreviation for name of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185–187.

Wilkinson, J., 2001. Fluid inclusions in hydrothermal ore deposits, Lithos, 55(1): 229–272.

Williams-Jones A.‌E. and Normand C., 1997. Controls of mineral parageneses in the system Fe-Sb-S-O. Economic Geology, 92: 308–324.

Yang, Z., Hou, Z., Meng, X., Liu, Y., Fei, H., Tian, S., Li, Z. and Gao, W., 2009. Post- collisional Sb and Au mineralization related to the South Tibetan detachment system, Himalayan orogeny. Ore Geology Reviews, 36(1): 194–212.