تحلیل ارتباط نئوتکتونیک و لرزه ‌خیزی در زون بخاردن-قوچان

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 3، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 27، زمستان 1399، صفحه 491-507  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v12i4.81952

نویسندگان

جواد بیگلری ؛ عباس کنگی؛ عبدالرضا جعفریان

گروه زمین ‌شناسی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

چکیده

زون­ گسلی بخاردن-قوچان ­در قسمت ­مرکزی­ کمربند ­چین‌خورده-رورانده ­کپه ­داغ در ­شمال‌شرق ایران­، در ­مجاورت ­مرز­ ایران­ و ترکمنستان قرار دارد. ­با ­آرایه­ ای از­ گسل‌های فعال امتدادلغز راست‌گرد با روند شمال‌غرب-جنوب‌شرق بوده که پایانه انتهایی آنها خمیدگی ­پیداکرده ­و به ­گسل‌های کور­ متصل شده ­اند. تغییر سازوکار گسل‌ها از امتدادلغز به معکوس همراه راندگی باعث افزایش استرس، کوتاه ‌شدگی ­و گسلش راندگی ­در­ خمیدگی ­انتهایی ­شده ­اند. ارتباط ­ساختاری­ این گسل‌ها­ از طریق پهنه ­انتقالی ­راندگی­ مشکان­ که موتور محرکه ­اصلی گسل‌های ­این زون­ است،­ به‌طور ­مداوم تحت‌تأثیر تنش‌های ­نئوتکتونیکی ناشی­ از هم‌گرایی­ صفحه ­عربی ­نسبت ­به ­اوراسیا از­ زمان ­آخرین فاز­ کوه ­زایی ­آلپی ­تاکنون بوده ­اند. بیشتر ­زمین­ لرزه­ های ­تاریخی ­و­ دستگاهی­ در ­اطراف ­سامانه ­های­ گسلی ­زون بخاردن-قوچان ­توزیع شده ­اند. نتایج­­ بررسی ­لرزه‌خیزی­ این­ زون ­با استفاده از­ خرد ­زمین ­لرزه ­ها­ و ­محاسبه ­مقادیر مؤلفه‌های b ­لرزه­ خیزی، بعد فرکتالی ­و ­تهیه نقشه ­توزیع محلی ­تنش می‌تواند اطلاعاتی ارزشمند از توزیع تنش در پوسته زمین، ساز‌و‌‌کار گسل‌ها و تغییرات سامانه ­های گسلی در طول زمان و مکان احتمالی وقوع زلزله ­های آینده در اختیار قرار دهد. در نواحی فعال نئوتکتونیکی مقدار تغییرات b-value کمتر از 6/0 است و بعد فرکتالی بین مقادیر صفر تا 2 تغییر می­ کند.

کلیدواژه‌ها

نئوتکتونیک؛ تنش ‌گاه؛ لرزه‌ خیزی؛ دوره بازگشت؛ زون بخاردن-قوچان

مراجع

Afshar Harb, A., 1979. The stratigraphy, tectonics and petroleum geology of the Kopeh Dagh region, Northern Iran. Ph.D. thesis, Royal school of Mines, London, England, 17 pp.

Aki, K., 1981. Source and scatering effects on the spectra of small local earthquakes. Bulletin of the Seismological Society of America, 71(6): 1687–1700.

Berberian, M., 1976. Contribution to the seismotectonics of Iran. Geological and Mining Survey of Iran, Tehran, 518 pp.

Bretis, B., Grasemann, B. and Conradi, F., 2012. An Active Fault Zone in The Western Kopeh Dagh (Iran). Austrian Journal of Earth Sciences, 105(3): 480–192.

Grassberger, P. and Procaccia, I., 2004. Measuring the strangeness of strange attractors, in The Theory of Chaotic Attractors. Springer, New York, 189 pp.

Gutenberg, B. and Richter, C.‌F., 1994. Frequency of earthquakes in California. Bulletin of the Seismological Society of America, 34(4): 185–188.

Hirata, T., 1989. A correlation between the b value and the fractal dimension of earthquakes. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 94(6): 7507–7514.

Hollingsworth, J., Jackson, J., Walker, R., Gheitanchi, M.‌R. and Bolourchi, M.‌J., 2006. Strike-slip faulting, rotation, and along-strike elongation in the Kopeh Dagh mountains, NE Iran. Geophysical Journal International, 166(3): 1161–1177.

King, G., 1983. The accommodation of large strains in the upper lithosphere of the earth and other solids by self-similar fault systems: the geometrical origin of b-value. Pure and Applied Geophysics, 121(5–6): 761–815.

Lyberis, N. and Manby, G., 1999. Oblique to orthogonal convergence across the Turan block in the post-Miocene. AAPG bulletin, 83(7): 1135–1160.

Mandelbrot, B.‌B. 1983. The fractal of Geometry of Nature. WH freeman, New York, 51 pp.

Schwartz, D.‌P. and Coppersmith, K.‌J., 1984. Fault behavior and characteristic earthquakes: Examples from the Wasatch and San Andreas Fault zones. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 89(7): 5681–5698.

Shabanian, E., Siame, L., Bellier, O., Benedetti, L. and Abbassi, M.‌R. 2009. Quaternary slip rates along the northeastern boundary of the Arabia-Eurasia collision zone (Kopeh Dagh Mountains, Northeast Iran): Geophysical Journal International, 178(2): 1055–1077.

Shahidi, A., Nazari, H. and Ghaemi, F., 2013. Structure of Iran-Kopeh Dagh. Mining and Geology Organization of Iran, Tehran, 197 pp.

Stocklin, J., 1968. Structural history and tectonics of Iran: a review. AAPG Bulletin, 52(7): 1229–1258.

Tchalenko, J.‌S., 1975. Seismicity and structure of the Kopeh Dagh (Iran, USSR). Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series A, Mathematical and Physical Sciences, 278(1275): 1–28.

Turcotte, D.‌L., 1986. Fractals and fragmentation. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 91(2): 1921–1926.

Utsu, T., 1965. A method for determining the value of "b" in a formula log n= a-bM showing the magnitude-frequency relation for earthquakes. Geophysics Bulletin Hokkaido University, 13(65): 99–103.

Wiemer, S. and Wyss, M., 1997. Mapping the frequency‐magnitude distribution in asperities: An improved technique to calculate recurrence times? Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 102(7): 15115–15128.

Wiemer, S. and Wyss, M., 2002. Mapping spatial variability of the frequency-magnitude distribution of earthquakes. Advances in Geophysics, 45: 259–302.