تحلیل چرایی اختلاف فتوا در خصوص پوشاندن مو‌ی خارج از محدودۀ سر برای زن در نماز

فقه و اصول

مقاله 10، دوره 54، شماره 4 - شماره پیاپی 131، بهمن 1401، صفحه 195-212   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2021.68171.1029

نویسنده

حمید مؤذنی بیستگانی^*

دانش‌آموخته سطح4 و مدرس سطح عالی حوزه علمیه قم دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

دربارهٔ وجوب پوشاندن مو‌‌ در نماز دست‌کم پنج دیدگاه وجود دارد: فتوای صریح به وجوب پوشاندن همهٔ مو؛احتیاط واجب در خصوص پوشاندن مو؛ عدم‌وجوب پوشاندن سر؛ عدم‌وجوب پوشاندن خصوص مو؛ قول به تفصیل و لزوم پوشاندن خصوص مو‌ در محدودهٔ سر. این اختلاف به‌سبب تأملاتی است که در لسان ادلهٔ مربوط به پوششِ نمازی وجود دارد. نظر به فقدان پژوهش مستقل در این زمینه و مورد بحث‌‌بودن آن در مجامع علمی و نیز نزد عموم متدینان، ارائهٔ پژوهشی مستقل ضروری به‌نظرمی‌رسد ضمن واکاوی ادلهٔ موجود، تأملات پیرامون ادلهٔ مربوط به‌پوشش نمازی بیان شود، همچنین دلیل اختلاف فتوای فقها در این زمینه و عدم‌فتوای برخی از ایشان به‌وجوب پوشاندن همهٔ مو‌‌ در نماز آشکار شود. اخبارِ حاکی از عورت‌بودن تمام زن، گزارش فعل حضرت زهرا(س)، خبر زراره از امام باقر(ع)، خبر ابن‌ابی‌یعفور از امام صادق(ع)، سیرهٔ متشرعه، اجماع و قاعدهٔ اشتغال، مهمترینِ ادله، بلکه یگانه‌ادله بر وجوب پوشش موی سر به‌طور مطلق است.
بر پایهٔ یافته‌های این پژوهش با ‌روش توصیفی‌تحلیلی، همهٔ ادلهٔ وجوب پوشش مو‌ی خارج از محدودهٔ سر، درخورِ مناقشه است و بر فرض خدشه در اطلاق ادلهٔ وجوب نماز، با تمسک به‌اصل برائت، به عدم‌وجوب پوشاندن مو‌ی خارج از محدودهٔ سر حکم می‌شود؛ از این‌رو قول پنجم اقویٰ به‌نظرمی‌رسد.

کلیدواژه‌ها

پوشش نماز؛ پوشش مو؛ مو‌های خارج از محدودهٔ سر؛ احکام بانوان؛ مطالعات زنان

مراجع

ابن‌بابویه، محمدبن‌على، کتاب من ‌لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى،1413ق.

ابن‌فارس، احمدبن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.

اشتهاردی، علی‌پناه، مجموعه فتاوى ابن‌جنید، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1416ق.

اشتهاردی، علی‌پناه، مدارک العروة، تهران: دار الاسوة، 1417ق.

بحرانى، یوسف‌بن‌احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1405ق.

بروجردى، حسین، تبیان الصلاة، به‌تقریر علی صافی گلپایگانی، قم: گنج عرفان، 1426ق.

بروجردى، حسین، تقریر بحث السید البروجردی، به‌تقریر علی‌پناه اشتهاردی، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1416ق.

حر عاملى، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم: آل‌البیت(ع)، 1409ق.

حسینی عاملى، محمدجوادبن‌محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1419ق.

حکیم، محمدسعید، فقه المرأة المسلمة، قم: دار الهلال، 1427ق.

خویى، ابوالقاسم، المستند فی شرح العروة الوثقى، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.

راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد، مفردات الفاظ القرآن، لبنان: دار العلم، 1412ق.

راوندى کاشانى، فضل‌الله‌بن‌على، النوادر، قم: دار الکتاب، بی‌تا.

سبحانى تبریزى، جعفر، الموجز فی أصول الفقه، چاپ‌چهاردهم، قم: بی‌نا، 1387.

سبزوارى، عبدالاعلى، مهذب الاحکام، قم: المنار، 1413ق.

شهید اول، محمدبن‌مکى، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیة، چاپ‌اول، بیروت: دار التراث، 1410ق.

شهید اول، محمدبن‌مکى، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: آل‌البیت(ع)، 1419ق.

شهید ثانى، زین‌الدین‌بن‌على، الحاشیة الثانیة على الالفیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، 1420ق.

شهید ثانى، زین‌الدین‌بن‌على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتاب‌فروشى داورى، 1410ق.

شهید ثانى، زین‌الدین‌بن‌على، روض الجنان فی شرح إرشاد الاذهان، قم: آل‌البیت(ع)، بی‌تا.

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ‌هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1422.

صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، قم: بی‌نا، 1417ق.

طباطبایی، على‌بن‌محمد، ریاض المسائل، قم: آل‌البیت(ع)، بی‌تا.

طباطبایی قمى، تقى، مبانی منهاج الصالحین، قم: قلم الشرق، 1426ق.

طوسى، محمدبن‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1390ق.

طوسى، محمدبن‌حسن، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق.

طوسى، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.

عاملى، محمدبن‌حسن‌، استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، قم: آل‌البیت(ع)، 1419ق.

علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة، 1412ق.

فاضل هندى، محمدبن‌حسن، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1416ق.

قابل، احمد، شریعت عقلانی، سایت شریعت عقلانی، 1392.

کاشف الغطاء، حسن‌بن‌جعفر، انوار الفقاهة؛ کتاب الصلاة، نجف: کاشف الغطاء، بی‌تا.

کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.

مجلسى، محمدباقربن‌محمدتقى، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر، 1410ق.

مجلسى، محمدتقى‌بن‌مقصودعلی، روضة المتقین فی شرح من‌لایحضره الفقیه، قم: مؤسسۀ فرهنگى اسلامى کوشانبور، 1406ق.

محقق حلى، جعفربن‌حسن، المعتبر فی شرح المختصر، چاپ‌اول، قم: سید الشهداء(ع)، 1407ق.

محقق سبزوارى، محمدباقربن‌محمدمؤمن، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، قم: آل‌البیت(ع)، 1247ق.

محقق سبزوارى، محمدباقربن‌محمدمؤمن، کفایة الاحکام، اصفهان: مهدوى، بی‌تا.

محقق کرکى، على‌بن‌حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: آل‌البیت(ع)، 1414ق.

مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم: اسماعیلیان، 1375.

موسوی عاملی،محمدبن‌على، مدارک الاحکام فی شرح عبادات شرائع الاسلام، بیروت: آل‌البیت(ع)، 1411ق.

نائینى، محمدحسین، فوائد الاصول، قم: بی‌نا، 1376.

نائینى، محمدحسین، کتاب الصلاة، به‌تقریر محمدعلی کاظمی خراسانی، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1411ق.

نراقى، احمدبن‌محمدمهدى، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: آل‌البیت(ع)، 1415ق.

همدانى، رضابن‌محمدهادى، مصباح الفقیه، قم: مؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث و مؤسسة النشر الاسلامی، 1416ق.